چند قانون كلى در مورد خوردنيها تمام حيوانهاى درنده حرام گوشت هستند هر چند از نظر درندگى ضعيف باشند مانند روباه. خوردن تمام حشرات جز ملخ حرامند. خوردن و آشاميدن چيز نجس حرام است.[1] خوردن چيزى كه براى انسان زيان دارد حرام است. خوردن تخم چهارپايان حلال گوشت حرام است.[2] غذاهاى غير گوشتى كه از خارج وارد مى‏شود مانند پنير، كره، خامه، بيسكويت، شكلات، شيرينى و ... پاك و حلال است. در موارد ذيل خوردن و آشاميدن چيزهاى حرام اشكال ندارد: 1. حفظ جان متوقف بر خوردن حرام باشد. 2. درمان بيمارى كه تحمل آن بطور معمول ممكن نيست. نكته: معالجه بيمارى در صورتى با حرام جايز است كه به تشخيص پزشكان ماهر و مورد اطمينان معالجه آن منحصر در آن باشد و به طور متعارف راهى ديگر نباشد. 3. انسان را به خوردن و آشاميدن حرام وادار كنند به گونه‏اى كه اگر نخورد جان يا مال يا آبرويش در خطر قرار مى‏گيرد. نكته: در تمام مواردى كه خوردن و آشاميدن حرام جايز مى‏شود بايد به مقدار ضرورت اكتفا كند و زياده از آن جايز نيست. [1] توضيح المسائل مراجع،ص 141. [2] توضيح المسائل مراجع، ج 2، م 2626.

معيار پرندگان‏ قانون كلى براى پرندگانى كه در شرع به حلال يا حرام بودن آنها تصريح نشده است، شاخصه‏هاى زير است: 1. به هم زدن و نگاه داشتن بالها: هر پرنده‏اى كه به هنگام پرواز بيشتر بالهاى خود را باز نگاه مى‏دارد و كمتر آن را به هم مى‏زند حرام گوشت‏ است و هر پرنده‏اى كه بالهاى خود را به هنگام پرواز بيشتر حركت مى‏دهد و كمتر آن را نگاه مى‏دارد حلال گوشت است. 2. چينه دان: محل جمع آورى دانه و ساير خوراكها به هنگام فرو دادن. 3. سنگدان: محل گرد آمدن سنگريزه‏هايى كه پرنده مى‏خورد. 4. خار پشت پا: هر پرنده‏اى كه يكى از اين علائم را داشته باشد. حلال و پرنده‏اى كه هيچ يك را نداشته باشد، حرام گوشت است.[1] اگر كسى پرنده ذبح شده‏اى را بيابد و حال آن را نداند بايد به علائم سه‏گانه فوق رجوع كند.[2] گوشت پرندگان زير مكروه است: هدهد، پرستو، صرد، صوام، كلاغ سبز (شقراق)[3] [1] رساله نوين، بى آزار شيرازى، ج 3، ص 160، به نقل از تحرير الوسيله. [2] توضيح المسائل مراجع،ص 202. [3] توضيح المسائل مراجع،ص 198.

پرسش: اگر كيفيت پرواز پرنده‏اى معلوم نباشد و نتوانيم حرام بودن يا حلال بودن آن را تشخيص دهيم آيا محكوم به حرام بودن است؟ پاسخ: محكوم به حرمت است.[1] [1] استفتائات آيةا ... جناتى، ج 4، س 998.

معيار تخم پرندگان‏ تخم پرندگان از نظر حلال و حرام بودن تابع پرنده است. تخم پرنده حلال گوشت حلال است و تخم پرنده حرام گوشت حرام و در صورتى‏ كه مشتبه شود كه از كدام نوع است چنانچه دو طرف تخم مختلف باشد بطورى كه سر و ته آن از هم تشخيص داده شود مانند تخم مرغ حلال و خوردنى است و تخمى كه دو طرفش يكسان باشد حرام خواهد بود.[1] [1] رساله نوين، ج 3، ص 164.

معيار حليت ماهى‏ها از ميان ماهى‏ها تنها ماهيانى كه داراى پولك مى‏باشند حلال است. هر چند كه پولك‏هاى آنان ريخته باشد مانند ماهى «كنعت». و ماهيانى كه پولك ندارند مانند مارماهى حرام هستند.[1] در ماهيها آنچه حرام است خون و مدفوع آنها است و بقيه اجزاى آنها حرام نيست.[2] لازم نيست كه ماهى پس از اينكه زنده از آب گرفته شد بميرد بلكه اگر قبل از جان دادن آن را دو نيم كنند و يا قطعه قطعه كنند خوردن آن حلال است.[3] اگر ماهى به روى آب بيايد و جست و خيز خود را به عللى مانند وارد شدن ضربه بر آن از دست بدهد مثل آنكه به وسيله انفجار بى حال شود، اگر كسى قبل از مردن آن را از آب خارج كند حلال مى‏شود.[4] لازم نيست كه ماهى بميرد تا خوردن آن حلال شود بلكه اگر كسى ماهى زنده را ببلعد حلال است و همچنين اگر قطعه‏اى از ماهى را ببرد و بقيه را به آب بياندازد آنچه را كه جدا كرده حلال است.[5] ماهى مرده‏اى كه معلوم نيست آنرا زنده از آب گرفته‏اند يا مرده چنانچه در دست مسلمان باشد حلال است و اگر در دست كافر باشد اگر چه بگويد آن را زنده گرفته‏ام حرام مى‏باشد.[6] [1] تحرير الوسيله، كتاب اطعمه، م 2. [2] توضيح المسائل مراجع،م 28. [3] توضيح المسائل مراجع،فى الذباحه، م 30، ص 149؛ توضيح المسائل مراجع، ج 2، م 2621. [4] توضيح المسائل مراجع،فى الصيد، م 29. [5] تحرير الوسيله، ج 2، ص 143، م 30، فى الذباحة. [6] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 523، م 2618.

پرسش: آيا صيد براى سرگرمى و خوشگذرانى جايز است؟ پاسخ: جايز نيست، تنها براى نياز شخصى يا براى كسب و كار جايز است.[1] پرسش: آيا در صيد ماهى لازم است صيّاد مسلمان باشد؟ پاسخ: لازم نيست، صيد كافر هم حلال است.[2] ماهى اگر در داخل آب بميرد اگر چه در داخل تور ماهى‏گيرى باشد خوردن آن حرام است.[3] [1] استفتائات جديد مكارم، ج 2، ص 418، س 1218. [2] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 522، م 2615. [3] توضيح المسائل مراجع،ج 2، ص 52؛ استفتائات امام، ج 1، ص 494، س 2.

پرسش: اگر ماهى در تور بميرد براى حليت آن كافى است يا بايد آن را از آب خارج كنند و در خارج آب بميرد. پاسخ: آيةا ... مكارم: هر دو حلال است.[1] آيةا ... صافى، تبريزى و فاضل اگر در تور در آب بميرد حلال است.[2] پرسش: ماهيانى در دريا وجود دارند از جمله كوسه ماهى كه آنها را صيد مى‏كنند و گوشت آنها را مصرف مى‏نمايند بدن آنها پولك دارد ولى با چشم غير مسلح ديده نمى‏شود حكم شرعى اين گونه ماهيان چيست؟ پاسخ: پولك بايد با چشم عادى ديده شود.[3] پرسش: ملاك لهوى بودن صيد چيست؟ پاسخ: هر گونه صيد تفريحى كه مورد نياز براى زندگى شخصى يا تجارت نباشد لهوى محسوب مى‏شود.[4] پرسش: شكار و صيد بى رويه آب زيان كه موجب نابودى نسل آنها خواهد شد از لحاظ شرعى چه حكمى دارد. پاسخ: اگر موجب ضرر و زيان جامعه گردد حرام است.[5] كسى كه ماهى را صيد مى‏كند لازم نيست مسلمان باشد.[6] [1] استفتائات جديد مكارم، ج 1، ص 419، س 1220. [2] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 522. [3] استفتائات جديد مكارم، ج 2، س 1221. [4] توضيح المسائل مراجع،س 1223. [5] توضيح المسائل مراجع،س 1232. [6] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 523، م 2617.

پرسش: اگر ماهى بوسيله صياد غير مسلمان صيد گردد حلال است؟ پاسخ: حلال است و لازم نيست كه صياد ماهى مسلمان باشد.[1] پرسش: ماهيهايى كه طبخ شده‏اند و بسته‏بندى شده‏اند و از بلاد كفر مى‏آورند محكوم به حليّت هستند يا خير؟ پاسخ: اگر معلوم نباشد كه آيا از قسم ماهى حلال است و زنده از آب گرفته شده و در خارج آب مرده است يا نه محكوم به حرمت است و با احراز اين كه زنده از آب گرفته شده و در بيرون آب مرده است محكوم به حليت است ولو آنكه نداند از قسم حلال است يا حرام.[2] [1] استفتائات امام خمينى، ج 2، صيد و ...، ص 495، س 1. [2] توضيح المسائل مراجع، ج 2، ص 674، س 82.

معيار خاويار خاويار اگر از ماهيانى باشد كه داراى پولك است حلال است و الا حرام است.[1] [1] توضيح المسائل مراجع،ج 1، ص 505، س 1.

معيار درندگان حرام و حلال‏ از ميان حيوانات وحشى، درندگانى كه داراى سه صفت زير هستند، خوردن آنها حرام است. 1. درنده خويى. 2. دندانهاى تيز. 3. چنگال و ناخنهاى تيز. مانند شير، پلنگ، يوز پلنگ، گرگ، روباه، كفتار و شغال.

خزندگان و حشرات‏ خوردن كليه خزندگان مانند مار، موش، سوسمار، جوجه تيغى، و ... و خوردن كليه حشرات جز ملخ حرام مى‏باشد.[1] [1] رساله نوين، ج 3، ص 195.

معيار ريش‏ تراشيدن ريش بنا بر احتياط حرام است و اجرتى كه آرايشگر بابت تراشيدن ريش مى‏گيرد حرام است.[1] پرسش: معيار ريش از نظر كوتاهى و بلندى چه مقدار باشد؟ پاسخ: حدّ معينى ندارد بلكه معيار اين است كه عرفاً بر آن ريش صدق كند.[2] پرسش: بعضى از مردان موهاى چانه خود را باقى گذاشته و باقيمانده را مى‏تراشند اين كار چه حكمى دارد. پاسخ: تراشيدن مقدارى از ريش حكم تراشيدن تمام آن را دارد.[3] [1] رساله نوين، ج 3، س 336 و 328. [2] اجوبة الاستفتائات، ج 2، ص 115، س 325. [3] توضيح المسائل مراجع،س 377.