🍃🍂🍁 بسم الله الرحمن الرحیم 🍁‌🍂🍃 💠 «فاطمه(سلام الله علیها)» تجلی همه صفات قرآنیِ انسان واقعی است. ♦️ چرا دختر پیامبر(صلی الله علیه و آله) «کوثر» نامیده شد؟ 🗓 03 آبان ماه سال 1395 💐🍂💐💐🍂💐🍂💐🍂💐🍂💐 🔍 چکیده ی مطالب: 🔸 علت نامیده شدن حضرت زهرا(سلام الله علیها) به «کوثر» ✅ این مسأله مستقیما به سوره مبارکه کوثر بازمی گردد که در قرآن می فرماید: «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ »«فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ» «إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ». 🔸 معنای ابتر ✅ ابتر در زبان عرب یعنی دم بریده و کسی که نسلی از او باقی نماند، آیه آخر سوره مبارکه کوثر خطاب به پیامبر(صلی الله علیه و آله) می گوید: «آن ملامت کننده تو ابتر خواهد بود»، این آیه ناظر بر نسبتی است که کفار و مشرکان به ویژه شخصی به نام «عاص بن وائل» در مورد حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) مطرح می کردند چون پیامبر(صلی الله علیه و آله) در مکه صاحب دو فرزند پسر شد که قسمت نبود هیچ یک از آنها در دنیا زندگی خود را ادامه دهند و زمانی که فرزندان حضرت(صلی الله علیه و آله) از دنیا رفتند کفار و مشرکان به مسخره می گفتند این محمد(صلی الله علیه و آله)، ابتر است! ✅ ابتر یعنی بلانسل و کسی که نسلی از او بر جای نمی ماند، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از این نسبت کفار ناراحت شدند و خداوند برای تسلای پیامبر(صلی الله علیه و آله) فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را به ایشان هدیه کرد و حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) صاحب اولاد جدیدی شدند و سوره مبارکه کوثر نازل شد که در این سوره خداوند می فرماید: «ما تو را کوثر دادیم؛ پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن؛ دشمنت خود بی تبار خواهد بود». ✅ خداوند در این سوره مبارکه می فرماید: بدان به واسطه این کوثر دشمن تو بلانسل است و تو به شکرانه این کوثر بلانسل نخواهی بود و همین طور هم شد و حضرت زهرا(سلام الله علیها) عامل تداوم نسل پاک پیامبر(صلی الله علیه و آله) شدند. با این توضیح کوثر از القاب فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است که مفسران نیز در تفسیر سوره مبارکه کوثر این مطلب را به طور کامل قبول دارند. ✅ از سوی دیگر با نازل شدن سوره مبارکه کوثر، قرآن بر پندار غلط جاهلی قلم قرمز کشید چراکه در زمان جاهلیت این پندار غلط وجود داشت که نسل مرد تنها از سوی فرزندان ذکور امتداد می یابد، قرآن می خواهد بگوید تفاوتی ندارد و نسل انسان بشر از طریق فرزندانش استمرار می یابد چه این فرزند پسر باشد و چه دختر باشد، ضمن اینکه قبل از اینکه این ماجرا در امت اسلام برای فرزندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) اتفاق بیفتد، در امت های قبلی، خداوند، عیسی(علیه السلام) را از نسل ابراهیم(علیه السلام) می داند در حالی که حضرت عیسی(علیه السلام) از طریق مادرش مریم(سلام الله علیها) به حضرت ابراهیم(علیه السلام) متصل است و با اعجاز الهی و بدون پدر متولد شد. ✅ در امت اسلام نیز طبق آیه مباهله ، امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) مصداق پسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله) هستند لذا ائمه علیهم السلام ما به پیامبر(صلی الله علیه و آله) خطاب پدری می کردند و گاهی خطاب به جد داشتند به این دلیل که امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) از طریق حضرت زهرا(سلام الله علیها) از نسل رسول الله(صلی الله علیه و آله) هستند؛ لذا حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) بلانسل نشد چون با وجود بابرکت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) خداوند فرزندان زیادی به ایشان عنایت می کند که نسب سادات نیز نهایتا به پیامبر(صلی الله علیه و آله) می رسد. 🔸 جلوه های دیگر قرآنی که در آنها اشاره به حضرت زهرا(سلام الله علیها) شده است: ✅ در قرآن آیات متعددی داریم که یا در شأن حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است یا اگر در شأن اهل بیت(علیهم السلام) است باز هم از مصادیق آن قطعا حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز هستند؛ برای مثال در سوره مبارکه «آل عمران» آنجا که می فرماید: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ» «پس هر كه در اين [باره] پس از دانشى كه تو را [حاصل] آمده با تو محاجه كند بگو بياييد پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خويشان نزديك و شما خويشان نزديك خود را فرا خوانيم سپس مباهله كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم»، در این آیه مصداق «نِسَاءَنَا» حضرت زهرا(س) است.

🔸 آیه مباهله نشان می دهد که حضرت زهرا(سلام الله علیها) فردی مقرب درگاه الهی و مستجاب الدعوه است: ✅ همچنین در سوره مبارکه احزاب در آیه 33 می فرماید: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» که یقینا از مصادیق آیه تطهیر حضرت زهرا(سلام الله علیها) است و این آیه مقام عصمت ایشان را مشخص می کند. ✅ اگر ما یک انسان موفق قرآنی را انسانی بدانیم که هم خدا را می شناسد، هم به دستوراتش عمل می کند و پایبند است یعنی هم اهل عبادت است، اهل انفاق است، اهل فضایل اخلاقی است و اهل دفاع از حق و حقوق مظلومین است و در یک کلام این موارد را به عنوان شاخصه یک انسان قرآنی به رسمیت بشناسیم، این شاخصه ها در مورد حضرت زهرا(سلام الله علیها) در اوج خود قرار دارد. ✅ وی ادامه داد: حضرت زهرا(سلام الله علیها) با وجود سن بسیار کم و عمر کوتاهی که داشتند، فعال اجتماعی هستند، در ایام رسالت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) که همواره در کنار پدر بزرگوارشان بودند و ایشان کمک می کردند، در جنگ و غیر جنگ در کنار پدر بودند تا جایی که پیامبر(صلی الله علیه و آله)، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را «امّ ابیها» می خواندند، یعنی حضرت مثل مادری که از فرزندش مراقبت می کند، از پدرشان مراقبت می کردند. ✅ بعد از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) نیز قضایای مربوط به حضرت امیر(علیه السلام) پیش آمد و پس از محرومیت امیرالمومنین(علیه السلام) از مساله خلافت، حضرت زهرا(سلام الله علیها) همواره در کنار حضرت امیر(علیه السلام) بودند و به مبارزه فردی و اجتماعی با غاصبان خلافت پرداختند و هم از حق سیاسی و ولایت امیرمومنان امام علی(علیه السلام) و هم از حق اقتصادی خودشان دفاع کردند چراکه فدک ارثیه حضرت زهرا(سلام الله علیها) بود که بعد از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله)، غصب شد. 🔸 حضرت زهرا(سلام الله علیها) در هر دو مورد امامت و ولایت حضرت امیر(علیه السلام) و همچنین قضیه فدک مبارزه کردند: ✅ این جریان تا جایی پیش رفت که حضرت صدیقه(سلام الله علیها) در این مسیر صدمه خوردند و عمرشان کوتاه شد و در جوانی به شهادت برسند. ✅ از سوی دیگر حضرت زهرا(سلام الله علیها) اهل انفاق بودند و درآمد فدک را صرف فقرا می کردند، انسانی بسیار زاهد بودند که از زر و زیور دنیا چیزی را برای خود نیاندوختند، بسیار عابد بودند به طوری که وقتی عبادت می کردند نوری از محراب ایشان به آسمان ساطع می شد و همواره در فکر دیگران بودند به طوری که امام حسن(علیه السلام) فرمودند: مادرم را دیدم که نماز خواند و بعد از نماز برای همه و همسایگان دعا کرد و خودش را دعا نکرد، پرسیدم چرا فقط دیگران و همسایگان را دعا می کنید که حضرت(سلام الله علیها) پاسخ دادند: «الجارُ ثُمَّ الدّارُ» یعنی اول همسایه و سپس خانه؛ این رویکرد به نوع دوستی حضرت زهرا(سلام الله علیها) باز می گردد که همواره دیگران را مقدم می دانستند و برایشان دعا کرده و یا به آنها کمک می کردند. برای دسترسی کامل به مطلب فوق روی لینک زیر کلیک نمایید. ➡️ http://l1l.ir/4lug ☘ اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم ☘ 🆔 @ostadmaaref 🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦

💠 سوال: ♦️ آیا ماجرای زنده شدن زلیخا منبع روایی دارد؟ 👇👇👇 🆔 @ostadmaaref

💠 پاسخ: ♦️ در روایات بحثی درباره ی زنده شدن زلیخا ندیده ام. ✅ بحث مهم درباره جوان شدن ایشان و ازدواج او با حضرت یوسف است که روایاتش در مجموع ضعیف است. ✅ چندی قبل مقاله من در این موضوع در کانال گذاشته شده است. می توانید مراجعه بفرمایید. 🆔 @ostadmaaref

🌺🌺#روشنا🌺🌺 📚 خلاصه قسمت چهل و نهم: 💠 #تحریف_ناپذیری_قرآن_16 ♦️ معرفی کتاب در باب نظرات علمای فریقین در باب موضوع عدم تحریف ✅ بیان نظر علمای شیعه در باب موضوع تحریف: 🔹 نظر شیخ صدوق 🔹 نظر شیخ مفید 🆔 @ostadmaaref

🌱 #فایل_صوتی ☘ کیفیت عالی 🍀 برنامه رادیویی #روشنا 📝 جلسه 49 🆔 @ostadmaaref

#مقاله بررسی تطبیقی روایات فریقین در تشریع عمره تمتع #خطبه_فدکیه #فاطمه_زهرا #حجة_الوداع #حج_افراد #حج_قرآن #سنت_نبوی #سیره_معصومان مجله #حدیث_پژوهی 🆔 @ostadmaaref

💠 سوال: #حدیثی 👇👇👇 🆔 @ostadmaaref

💠 سوال: ♦️ در بحار الانوار از حذیفة نقل شده است که حضرت امیر هر ساله روز نهم ماه ربیع الاول را جشن می گرفتند و در آن عباراتی همچون یوم الغدیر الثانی، یوم تحطیط الاوازار، یوم فرح الشیعه و... وجود دارد. وضعیت این روایت از نظر دلالی و سندی چگونه است؟ 💠 پاسخ: ♦️ در این روایات برخی راویان مجهول الحال هستند؛ لذا از احادیث صحیح به نظر نمی رسد. ✅ از نظر متنی هم عقلانی نیست که امام حسن عسکری (علیه السلام) در سامرا در حالی که تحت نظر بوده اند بتوانند با این مناسبت ها جشن و سرور داشته باشند. 🆔 @ostadmaaref

#مصاحبه گفتگو با دکتر مجید معارف در باب کتاب تاریخ عمومی حدیث #روایات #تاریخ_حدیث #تاریخ_عمومی_حدیث مجله #کتاب_ماه_دین 🆔 @ostadmaaref

🍃🍂🍁 بسم الله الرحمن الرحیم 🍁‌🍂🍃 💠 دومین همایش ملی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم ♦️ چرا دختر پیامبر(صلی الله علیه و آله) «کوثر» نامیده شد؟ 🗓 10 اسفند سال 1396 💐🍂💐💐🍂💐🍂💐🍂💐🍂💐 🔍 چکیده ی مطالب: 🔸 پیش از سخنان استاد، دو تن از شاگردان ایشان به بیان خاطرات خود از دوران شاگردی در محضر استاد گفتند. ابتدا دکتر مجید معارف که از شاگردان سال‌های دور استاد حجتی بوده به سخنرانی پیرامون شخصیت علمی استاد خود پرداخت. وی گفت: 35 سال قبل و در سال 1361 نخستین برخورد من با استاد حجتی بود و من ابتدا با شخصیت و بعد با شخص ایشان آشنا شدم. 🔹 در شیراز بودم که شنیدم دانشگاه تربیت مدرس رشته علوم قرآن و حدیث را دایر کرده و پذیرش دانشجو دارد. منابع آزمون که اعلام شد، 2 کتاب تاریخ قرآن در میان منابع به چشم می‌خورد که یکی سطح را معرفی و دیگری که کتاب استاد بود وارد عمق شده بود. رشته دانشگاهی من آن زمان اقتصاد بود، در آن آزمون که اولین آزمون علوم قرآنی پس از انقلاب بود شرکت کردم و پذیرفته شدم و تغییر رشته دادم و وارد دانشگاه تربیت مدرس شدم که در مجموع در آن دانشگاه دو اتاق قرضی در اختیار ما بود. در شرایطی درس خواندن در این رشته را آغاز کردیم که هر لحظه منتظر بودیم این دو اتاق و گروه منحل شود. آن زمان تنها کسی که پایه کار و این رشته بود استاد حجتی بود که 4 دانشجو را هدایت می‌کرد. 🔸 پس از دو ترم تحصیل در آن دانشگاه عملا زیر پوشش علمی 3 استاد جلیل القدر یعنی استاد محمدباقر حجتی، استاد محمدباقر بهبودی و استاد محمدباقر محقق بودم. در بین این اساتید دو نقر در وجود من رقابت علمی شدید داشتند، یکی استاد حجتی در علوم قرآنی و دیگری استاد بهبودی در علوم حدیث بود که این دو علم را به ما منتقل می‌کردند و من مدیون هر دو هستم. البته آن تعادل در من حفظ شد. در دوره فوق لیسانس کار قرآنی و در دوره دکتری کار حدیثی انجام دادم که در این دوره هم استاد راهنمای من استاد حجتی بودند. 🔹 ایشان احساس کردند قرآن مهجور مانده و با آنکه نابغه فلسفه تعلیم و تربیت بودند اما گفتند ترجیح می‌دهم معلم قرآن باشم. 🔸 حلاوت 2 درس از درس‌های استاد از خاطرم محو نشده: دو درس تاریخ قرآن و اعجاز قرآن که ترجمه اتقان سیوطی بود را ایشان به خط زیبای خودشان می‌نوشتند و در اختیار ما می‌گذاشتند. من هیچ‌گاه ندیدم سوالات و جزوات ایشان تایپ شود، با جملات استوار و خطی زیبا آنها را می‌نوشتند. 🔹 ایشان در حوزه فلسفه اسلامی، تعلیم و تربیت اسلامی، روانشناسی اسلامی، قرآن، حدیث، مطالعات ادبی و کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی کار علمی کردند و کتاب‌ها و مقالاتی نوشتند که برخی از آنها به تیراژ بالای 100 هزار رسیده است. 🔸 عنوانی نبوده که استاد حجتی احراز نکرده باشند. ایشان استاد و پژوهشگر برجسته علوم انسانی هستند، با این حال بالاترین مقام ایشان و بالاتر از مقام استادی ایشان، معلمی قرآن ایشان بود. ایشان یک یار، دلسوز و پیگیر سرنوشت شاگردان خود بودند. بعد از تربیت شاگرد مسیر ترقی او را پیگیری می‌کردند، این مجلس کمترین کاری است که به عنوان تجلیل ظاهری از ایشان انجام دهیم. اجر واقعی معلم را خدا می‌دهد. 💠 بیان مباحثی در مورد مطالعات میان رشته ای قرآن کریم 🔹 یکی از اختصاصات قرن حاضر علی‌رغم سابقه تاریخی، بحث مطالعات میان رشته‌ای قرآن است. این مسئله در واقع میوه تفسیر علمی قرآن کریم، اعجاز علمی قرآن می‌شود به آن توجه شود. 🔸 بحث دیگر مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم با توجه به علوم انسانی است که این بخش فراتر از اشاره است، بحث به صراحت می‌کشد، قرآن برای هدایت انسان نازل شده؛ هدی للناس». بشر برای زندگی خود برنامه‌ای دارد که اگر در این برنامه زندگی قرآن نخواهد حرف بزند چه باید بگوید؟ 🔹 مطالعات میان رشته‌ای از ضرورت‌های زمانه ما و مطالبات ما از قرآن کریم است، آن هم در زمانه‌ای که مکتب‌های مختلف سر برآورده است و داعیه سعادت انسان را دارند. حال که قرآن می‌فرماید «إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ»، باید دید قرآن درباره مسائل مختلف زندگی انسان چه می‌گوید. باید کاوش شود بین قرآن و علوم انسانی، قرآن خالی از اشارات نیست. آنجا که از قرآن مطالبه جدی می‌شود، در واقع کاوش میان قرآن و علوم انسانی اعم از حقوق اقتصاد، جامعه شناسی، روانشناسی، علوم تربیتی و ... است. امیدوارم دست اندرکاران این همایش این دغدغه را جدی بگیرند و دستاوردهای این‌گونه همایش‌ها مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم را مورد ارزیابی قرار دهند. ➡️ http://l1l.ir/4o-3 ☘ اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم ☘ 🆔 @ostadmaaref 🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦🌐💦

💠 تصویر استاد در این همایش 🆔 @ostadmaaref

#مقاله بررسی عوامل آسیب پذیری فرهنگی در قرآن #قرآن #فرهنگ #آسیب_پذیری #اجتماعی #هدایت #سعادت مجله #بصیرت_و_تربیت_اسلامی 🆔 @ostadmaaref

💠 سوال: ♦️ تفاوت اعجاز از دیدگاه آیت الله معرفت و آیت الله خویی چیست؟ 👇👇👇 🆔 @ostadmaaref

💠 پاسخ: ♦️ آیت الله خویی در فصلی از کتاب البیان درباره اعجاز قرآن بحث کرده و چند وجه مهم از اعجاز را -مانند: فصاحت و بلاغت، اختلاف ناپذیری، اخبار از غیب و قوانین تشریعی قرآن را- مورد بحث قرار داده اند. ✅ اما آیت الله معرفت به طور مفصل ۳ جلد از کتاب التمهید (یعنی جلدهای ۴، ۵ و ۶) را به بحث اعجاز اختصاص داده مفصل بحث کرده اند. 🔹 ایشان هم از نظر تاریخی کارشان قابل تأمل است و هم از نظر اعجاز علمی که کل جلد ۶ را تشکیل می دهد. لذا نسبت این دو کتاب نسبت اجمال به تفصیل است. ✅ اما در کلیت عقیده به اعجاز قرآن هر دو مشترک هستند. 🆔 @ostadmaaref

#مقاله بررسی مصداق آیه صدّیقین (النساء: 69) از دیدگاه فریقین #قرآن #آیه_صدیقین #خلافت #شیعه #اهل_سنت #ابوبکر #صدیق مجله #سراج_منیر 🆔 @ostadmaaref

💠 سوال: ♦️ چرا امام حسین (علیه السلام) کشتی نجات هستند؟ و چه کسانی می توانند سوار بر این کشتی نجات شوند؟ 👇👇👇 🆔 @ostadmaaref

💠 پاسخ: ♦️ پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) همگی سفینة النجاه هستند؛ چون برای هدایت انسانها وخصوصا مسلمانان از جان مایه گذاشته اند. ✅ اما امام حسین (علیه السلام) به دلیل شهادت مظلومانه شان تخصیص به ذکر پیدا کرده و لاغیر لذا هر امامی در زمان خود سفینة النجاه است. ✅ طبعاً مومنان به امام حسین (علیه السلام) و عاشقان او همین الان سوار کشتی نجات هستند. 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 🌱 تفسیر آیه 9 سوره مبارکه محمد (ص) ☘ شبکه چهار سیما 🍀 برنامه #طرح_قرآنی_1448 📝 1393/05/23 🆔 @ostadmaaref

#مقاله بررسی مقاله محمّد (صلّی الله علیه وآله وسلّم) #قرآن #محمد #رسول_الله #مستشرقان #خاورشناسان #دائره_المعارف_قرآن مجله #قرآن_پژوهی_خاورشناسان 🆔 @ostadmaaref

💠 سوال: ♦️ معنای علم درایه و رجال در دوره متقدمان، متأخران و عصر کنونی چگونه بوده است؟ 👇👇👇 🆔 @ostadmaaref

💠 پاسخ: ♦️ معنی علم رجال در دوره های متقدمان و متأخران و حتی معاصران تغییری نکرده و همیشه علم بررسی احوال راویان بوده؛ در حدی که به قبول و یا رد روایات آنها منجر شود ✅ اما معنی درایه الحدیث دچار تحول شده. ♦️ در دوره متقدمان و به طور خاص روایات معصومان (علیهم السلام) به معنای لغوی یعنی فقه الحدیث کاربرد داشته، اما در دوره ی متأخران تا معاصران به معنی علم مصطلح الحدیث استعمال شده. 🔸 تفصیل این تحول معنایی را بنگرید در کتاب «شناخت حدیث»؛ فصل اول: معنی شناسی درایه الحدیث در گذر زمان. 🆔 @ostadmaaref

#مقاله بررسی ونقد مبانی قرآنی احمد صبحی منصور درانحصار منبعیت قرآن با تأکید برکتاب القرآن و کفی مصدرا للتشریع الاسلام #قرآن #قرآن_بسندگی #حجیت_سنت #حجیت_حدیث مجله #پژوهشنامه_ثقلین 🆔 @ostadmaaref

مجید معارف در گفت‌وگو با ایکنا تشریح کرد: آرمان «علم دینی» و سنخیت آن با جهان‌بینی ارزشی و اعتقادی گروه دانشگاه ــ رئیس دانشکده الهیات و استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه آرمان تاسیس علم دینی؛ زندگی عادلانه اجتماعی است، عنوان کرد: علم دینی علمی است که با ویژگی‌های رفتاری و ویژگی‌های اعتقادی از سنخ جهانبینی‌های ارزشی همراه است؛ علمی که فارغ از محتوا با انگیزه الهی خوانده می‌شود. به گزارش ایکنا؛ اخیرا بحث‌ها و عکس العمل‌های گوناگونی از سوی اشخاص و صاحب‌نظران مختلف درباره مسئله «علم دینی» صورت گرفته است؛ مجید معارف، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران و استاد علوم قرآن و حدیث این دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به تعریف علم دینی پرداخت و به این پرسش که اساسا آرمان تاسیس علم دینی چیست؟ پاسخ داد، وی در ارائه دیدگاه‌ها و نظرات خود پیرامون این مسئله مهمترین ثمره علم را خداترسی دانست و خدا ترس‌ترین انسان‌ها را عالمان معرفی کرد. مشروح سخنان مجید معارف را در ادامه می‌خوانید؛ ایکنا: علم دینی به چه علم یا علومی اطلاق می‌شود؟ در بحث علم دینی و اینکه این علم به چه معناست و آیا اساسا علم دینی داریم یا خیر؟ تا آنجا که به مطالعات بنده در آیات و روایت مرتبط است، می‌توانیم علم دینی را با دو تعبیر تصور کنیم که با هم قابل جمع‌اند؛ یک زمان وقتی می‌گوییم علم دینی، مراد ما از علم دینی علمی است که محتوای آن از دین به دست می‌آید، البته نماد دین؛ آموزه‌های خاص ادیان الهی است که هم در کتب آسمانی متجلی می‌شود و هم در روایات پیامبران و به‌ویژه پیامبر اسلام (ص) مشاهده می‌شود. «طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ»؛ دنبال دین بودن بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است، خود حضرت در یک حدیث دیگری این سخن خود را تفسیر کرده‌اند که مراد از علمی که واجب است هر مرد و زن مسلمانی آن را بیاموزد چیست، در حدیثی می‌فرمایند: «إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ؛ حقیقت علم سه چیز است؛ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ»، البته شارعان حدیث معتقدند در این سخن پیامبر (ص)، «آیَةٌ مُحْکَمَةٌ» را به علوم اعتقادی تفسیر کردند و «فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ» را به علوم اخلاقی و «سُنَّةٌ قَائِمَةٌ» را به واجبات دینی از جمله فرائضی که باید انجام دهیم و نواهی که باید خودداری کنیم، تعبیر کردند. به عبارتی دین یک مثلثی است که یک ضلع آن اعتقادات است، یک ضلع اخلاق و ضلع دیگر احکام و فقهیات است. سپس پیامبر(ص) می‌فرمایند: «وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْل» خارج از این سه ضلع، علوم دیگری هم وجود دارد، کیهان شناسی، متون، پزشکی و ...، این‌ها فضل و موجبات برتری انسانی بر انسان دیگر است. مقصود این است که هم راه را به بشر نشان دهند و هم لوازم پیمودن راه را در اختیار بشر که عبارت از اخلاق، رفتار، مناسبات و ... است، قرار دهند. در این حدیث شریف نبوی(ص) هم مختصر بیان شده و وقتی گفته می‌شود ما باید علم دینی داشته باشیم، یکی از مصادیق علم دینی و تعبیر مربوط به این علم، علمی است که اساسا دین برای بشر می‌آورد. آنچه که آموزه‌های خاص ادیان الهی است و همه آن‌ها دنبال آن بودند؛ این بوده که یک رشته معلوماتی به بشر دهند و آن بشر، هم خدا را خوب بشناسد، هم نظام اخلاقی را به درستی به پا کند و هم عبادات و تکالیفی را که در برابر پروردگار عالم دارد، به درستی انجام دهد. ایکنا: نقش دیگر علوم و کاوش‌های عقلی علوم بشری در بحث علم دینی چگونه تبیین می‌شود؟ دومین تصوری که از علم دینی می‌توانیم ارائه دهیم؛ علمی فارغ از محتوا است، ولو علومی باشد که اصطلاحا به آن‌ها علوم بشری گفته می‌شود، مانند فیزیک، شیمی، طبیعت، زیست‌شناسی و ...، دانش‌هایی که به کمک نیروی عقل به دست می‌آید و اگرچه با این فرض که عقل حجت است و حجیت دارد و یافته‌های عقلی مورد تایید شرع و خداوند قرار می‌گیرد، اما این علوم با انگیزه دینی به دست آید و خوانده و اجرا شود، در واقع همین علوم بشری را که دستاورد‌های عقل است، با انگیزه‌های دینی بخوانیم. پسوند دین در علم دینی یا به این جهت است که دستاورد‌های عقل مورد تایید شرع است و از این جهت علوم عقلی می‌توانند علوم دینی تصور شوند و این علوم که نتیجه کاوش‌های عقلی است، با انگیزه‌های دینی خوانده شود و انسان در راه کسب انگیزه‌های دینی قدم بگذارد و وسیله استخدام منافع مادی و شخصی افراد نباشد و دنبال این هم نباشد که با دستاورد‌های آن صرفا به منافع شخصی و دنیایی خود بیاندیشد. در واقع علم را اساس خدمت به مردم قرار دهیم و به وسیله آن بخواهیم عدالت اجتماعی را پیاده کنیم و نعمت‌های الهی را در راه صحیح آن مصرف کنیم. دانش‌هایی که ابتدا به ساکن محتوای دینی ندارند و از علومی هستند که ما علوم دنیوی و عقلی می‌دانیم، از این جهت که عقل مورد تایید شرع است و هم اینکه این علوم با انگیز

ه‌های دینی ممکن است تحصیل شود، در حقیقت پسوند دینی را برای این‌ها هم به کار می‌بریم و از آن‌ها به علم دینی تعبیر می‌کنیم. بعضی آیات و روایات علم دینی را به معنای نخست تعبیر می‌کند؛ یعنی علم دینی را علمی می‌داند که محتوای دینی دارد به معنای اینکه خدای تبارک و تعالی با فرستادن پیامبران و با نزول کتاب‌های آسمانی محتوای آن را در اختیار بشر قرار می‌دهد و بعضی آیات و روایات نظر به علم دینی به معنای دوم دارد و آن را علوم دنیایی تفسیر می‌کند. هم‌نشینی علم با واژه‌های معناشناسی در روایات اسلامی اگر به مجموعه‌ای از روایاتی که در باب «علم» در کتاب شریف کافی کلینی وارد شده، با عنوان کتاب‌العلم، یا به بحارالانوار که اولین کتاب آن «العلم والعقل والجهل» است مراجعه کنیم، می‌بینیم روایات زیادی از ناحیه معصومان (ع) در مورد علم وارد شده و در این روایات کلمه علم را در کنار تعبیر‌هایی می‌بینیم که به کار رفته است و می‌توانیم از قانون هم‌نشینی استفاده کنیم. علم هم‌نشین با واژه‌های دیگری در روایات اسلامی آمده است که یکی از اصول معناشناسی و مطالعات در این حوزه این است و در واقع با استفاده از آن برای پی بردن به یک کلمه از هم‌نشین‌های آن هم استفاده می‌کنیم. با یک نگاه سطحی و گذرا توانستیم علم را در کنار ۱۰ واژه دیگر از جهت ویژگی‌هایی که علم مطلوب باید داشته باشد، ببینیم. قبل از آنکه کلمه علم را با سایر هم‌نشین‌ها تیتروار بیان کنم، به حدیث شریفی از نهج‌البلاغه ارجاع می‌دهم که امیرالمومنین (ع) مردم را به سه گروه تقسیم می‌کنند و یک حصر عقلی نسبت به طبقات مردم ارائه می‌دهند؛ «النَّاسُ ثَلَاثَةٌ»؛ مردم سه دسته هستند؛ «فَعَالِمٌ رَبَّانِیٌّ»، دوم؛ «مُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبِیلِ نَجَاةٍ»؛ کسانی که به دنبال کسب علم‌اند، اما غرض آن‌ها این است که با این علم نجات پیدا کنند. علمی که آن‌ها را به سعادت می‌رساند اگر نه؛ «هَمَجٌ رَعَاعٌ»، به پشه‌هایی اطلاق می‌شوند که در آسمان حرکت می‌کنند که تحت جریان‌های اجتماعی گوناگون هر لحظه متمایل به جهت و سمتی می‌شوند و این‌ها تبعا به ریسمان محکمی به عنوان دستاویزی که منحرف نشوند، چنگ نزده‌اند. ایکنا: به این ترتیب کسب علم با چه خصلت‌هایی همراه است؟ از منظر امیرالمومنین (ع)، در یک جامعه متعادل مردم یا باید در مسیر آموختن علم باشند، یا در مسیر فراگیری علم باشند به عنوان دانش‌آموز، دانشجو، طلبه‌ای که در مسیر نجات و تکامل گام برمی‌دارد. علمی که فارغ از محتوا، با انگیزه دینی می‌تواند خوانده شود و به دست آید، اما در روایات اسلامی علم در کنار یک رشته واژه‌هایی به کار رفته، به طور مثال «علم و اخلاص» که در این‌باره علم فقط باید به خاطر پروردگار عالم خوانده شود و به دور از انگیزه‌های دنیایی و شائبه‌های ریاکاری تحصیل شود. همه این‌ها مستنداتی در آیات و روایات دارد که به اختصار برخی را می‌گویم و برخی را به آن دو کتاب ارجاع می‌دهم. خداترس‌ترین افراد «عالمان» هستند ثمره علم باید «خداترسی» باشد و خداترس‌ترین افراد «عالمان» هستند، در واقع علم و تواضع که باید رابطه‌ای میان این دو باشد، به طوری که اگر کسی عالم‌تر است در حقیقت باید خداترس‌تر باشد و تشبیه روایات در این زمینه این است که عالم مانند یک درختی است که هر چه بار آن سنگین‌تر باشد جهت آن به سمت زمین بیشتر می‌شود و افتاده‌تر است، بنابراین علم با «تواضع» همراه است. علم و خشوع؛ خشوع عبارةالاخری تواضع است از دیگر عبارات به کار رفته در کنار علم، می‌توان به این نکته که «علم و خشوع» همراه است اشاره کرد و خشوع عبارةالاخری تواضع است، همچنین «علم و بصیرت» که بصیرت به معنای ژرف‌اندیشی واقعی است که این امر بر عالمان واقعی مشتبه می‌شود و مجهز به نیرویی به نام فرقان است، یعنی تشخیص صحیح حق از باطل، در قرآن هم آمده؛ «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِن تَتَّقُوا اللَّهَ یَجعَل لَکُم فُرقانًا» و به این مسئله اشاره دارد. علم با شک و شبهه و نوسان همراه نیست «علم و حکمت»؛ علم دینی از مقوله حکمت است و حکمت به دانش اساسی و راستینی اطلاق می‌شود که با شک، شبهه و تردید نوسان پیدا نمی‌کند، لذا قرآن کریم درباره حضرت لقمان می‌فرماید: «وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ»، حکمت نوعی علم است، اما علمی که قاطعیت دارد و با شک و شبهه و نوسان همراه نیست. علم نقیض جهل است و هر جا علم می‌آید باید جهلی از وجود انسان رخت بربندد، لذا می‌فرماید: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ». علم و هم‌نشینی با معرفت، حلم و عمل «علم و معرفت»؛ که ثمره علم؛ معرفت حقیقی و اساسی است. «علم و حلم»، یکی از نشانه‌های عالم این است که حلم و صبر دارد و از عمل شتابزده خودداری می‌کند. بالاخره آنچه که در بسیاری از روایات بر آن تاکید شده؛ «علم و عمل» است، الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِال