#در_محضر_استاد 💠 پاسخ به شبهات تدوین حدیث در صدر اسلام 🔹 دکتر مجید معارف 🔹 بیان: * نقد شبهه چهارم با عنوان: قدیم‌ترین کتاب حدیثی اهل سنّت در سال 220 ق نگاشته شد. 🆔 @ostadmaaref

#در_محضر_استاد 💠 پاسخ به شبهات تدوین حدیث در صدر اسلام 🔹 دکتر مجید معارف 🔹 بیان: * نقد شبهه پنجم با عنوان: در میان شیعیان، نه تنها امامان (علیهم السلام) حدیثی ننوشتند؛ بلکه به اصحابشان نیز دستوری به نگارش احادیث ندادند. 🆔 @ostadmaaref

#در_محضر_استاد 💠 پاسخ به شبهات تدوین حدیث در صدر اسلام 🔹 دکتر مجید معارف 🔹 بیان: * نقد شبهه ششم با عنوان: در شیعه اوّلین کتاب حدیثی در قرن چهارم، توسط شیخ کلینی (ره) نگاشته شد... 🆔 @ostadmaaref

🍃🌸 بسم الله الرحمن الرحیم 🌸🍃 #خبر_گزاری 💠گزارشی از سخنرانی دکتر مجید معارف در نخستین نشست «هم‌اندیشی نخبگان، فرهیختگان و پیشکسوتان قرآن و عترت» 🗒 سه شنبه ۲۶ خرداد ۱۳۹۴ 🔻 از ظرفیت‌های دانشگاهی در حوزه قرآن استفاده کنیم... 🔹 قرآن تا پیش از انقلاب تنها در میان افراد مذهبی و مؤمن دارای ارج و ارزش بود و انقلاب اسلامی نیز در سایه تعالیم قرآن به وقوع پیوست. پس از آن رسالت اجتماعی قرآن شکوفاتر شد و رشته‌های علوم قرآنی نیز در دانشگاه‌های کشور تأسیس شدند. 🔸 در سایه برخی سیاست‌زدگی‌ها فاصله جوانان با قرآن زیاد شده است که نباید اجازه بدهیم این اتفاق به وقوع بپیوندد. در این زمینه باید دستگاه‌هایی که دلباخته قرآن هستند، شرایطی را فراهم بیاورند تا بتوان این مساله را حل کرد. 🔹 همکاری نهادهای ترویجی و علمی و انجام تحقیقات علمی و کانالیزه‌شده با کمک دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی، می‌تواند راهی مناسب برای ترویج قرآن باشد. ♻️ لینک خبر: 🌐 https://www.ibna.ir/fa/report/223935 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 💠 مبانی قرآنی قیام امام حسین علیه السلام 🔹 سال 1391ش 🔹قسمت اول 🔺شبکه چهار سیما 🔻 با کارشناسی دکتر مجید معارف 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 💠 مبانی قرآنی قیام امام حسین علیه السلام 🔹 سال 1391ش 🔹قسمت دوم 🔺شبکه چهار سیما 🔻 با کارشناسی دکتر مجید معارف 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی 💠 انجمن علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) قم برگزار میکند. 🔻 نشست "بازشناخت تاریخ حدیث" 🔹 با حضور و سخنرانی دکتر مجید معارف؛ عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران 🔻 زمان: چهارشنبه ۲۱ مهر ماه - ساعت: ۱۹ 🌀 لینک ورود به نشست: https://webinar.hmu.ac.ir/rr0ik0aopxpx/ 🆔 @ostadmaaref

#سخنرانی 💠 انجمن علمی دانشگاه حضرت معصومه(س): 🔻 نشست "بازشناخت تاریخ حدیث" 🔹 سخنران: دکتر مجید معارف؛ عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران 🔻 زمان: چهارشنبه ۲۱ مهر ماه 🆔 @ostadmaaref

#معرفی_مقاله 💠 مقاله: شأن تعلیمی روایات تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و اصول تفسیری 📖 چکیده: یکی از مبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، نگاه تعلیمی به روایات تفسیری است. علامه برای اهل‌بیت علیهم السلام به دو شأن درباره‌ تفسیر قرآن قائل است. شأن تفصیل احکام و بیان جزئیات شریعت و شأن تعلیمی روش فهم و تفسیر در خلال روایاتی که به‌نوعی به تفسیر قرآن مربوط می‌شود. توانمندی روایات تفسیری در ارائه روش مناسب تفسیر قرآن، آموزش روش تفسیری قرآن به قرآن، عرضه روایات به قرآن و اعتنا به روایات موافق قرآن، ارجاع متشابه به محکم، محور قرار دادن غرر آیات در تفسیر برخی از آیات، توسعه معنایی آیات، برداشت‌های متفاوت از آیات با در نظر گرفتن سیاق و تقطیع سیاق، معناداری فرازهای مستقل قرآنی، اعتبار نزول قرآن بر «إیاک أعنی و اسمعی‏ یا جاره» و جری و تطبیق، ازجمله اصولی هستند که با نگاه تعلیمی به روایات تفسیری، به‌عنوان اصول تفسیری، در المیزان به‌کار گرفته ‌شده است. 📘 مجله: فصلنامه مطالعات تفسیری - سال هشتم، شماره 32، زمستان 1396. 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 شأن تعلیمی روایات تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و اصول تفسیری 🖌 نویسندگان: مجید معارف، شادی نفیسی، زهرا مقیمی #روایات_تفسیری #شأن_تعلیمی_روایات #اصول_تفسیری #تفسیر_المیزان 🆔 @ostadmaaref

#معرفی_مقاله 💠 مقاله: صدق و راستی در کلام و سیره امیرمؤمنان با تکیه بر نهج‌البلاغه 📖 چکیده: صدق و راستی در کلام و سیره امیرمؤمنان (علیه السلام) از جایگاه رفیعی برخوردار است و نهج‌البلاغه آینه تمام‌نمای این صفت والا به‌شمار می‌رود. به موجب آموزه‌های نهج‌البلاغه صدق و راستی که از عوامل نجات و کرامت انسان است، قلمروهایی دارد که از جمله می‌توان به دو قلمرو اعتقادی و اخلاقی اشاره کرد. قلمرو اخلاقی صدق به نسبت اعتقادی از شواهد بیشتری در سخنان امام علی (علیه السلام) برخوردار است و آن حضرت مراتب آن را در سه مورد نیت، گفتار و کردار مورد توجه قرار داده‌اند. دسته‌بندی صدق به صدق فردی و اجتماعی موضوع دیگری است که در نهج‌البلاغه به آن توجه شده و برای هر کدام آثار و نتایجی اعلام شده است. در سخنان امام علی (علیه السلام) صدق فردی از عوامل تقویت بصیرت و ایمان به‌شمار رفته و در نجات انسان از مهالک و رساندن او به موفقیت‌ها نقش آفرین است. اما در قلمرو اجتماعی گرچه صدق و راستی فضیلتی اخلاقی برای مؤمنان در حوزه‌های تعاملات اجتماعی است، اما بلاشک صدق حاکمان و زمامداران در مقابل مردم از اهمیت بیشتری برخوردار است که علی (علیه السلام) هم در گفتار خود آن را مورد تأکید قرار داده و هم سیره اجتماعی و حکومت خود را به‌عنوان رهبری صادق به نمایش می‌گذارد. الگوی علی (علیه السلام) در این خصوص رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) بوده که خود آیینه تمام‌نمای صداقت و راستی است. سخن از الگوهای صادق و کاذب در نهج‌البلاغه با معرفی جریانات و مصادیق مشهور هر کدام، موضوع دیگری که از نظر امام (علیه السلام) مغفول نمانده است. 📘 مجله: کتاب «اخلاق اجتماعی در نهج البلاغه»، پاییز 1400؛ صص 275-289. 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 صدق و راستی در کلام و سیره امیرمؤمنان با تکیه بر نهج‌البلاغه 🖌 نویسنده: دکتر مجید معارف #امام_علی_علیه_السلام #نهج_البلاغه #صدق_و_کذب #صدق_فردی #صدق_اجتماعی 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی #نشست_علمی 💠 انجمن علمی علوم قرآن دانشگاه مذاهب اسلامی به مناسبت هفته پژوهش برگزار می کند: 🔹 نشست علمی_تخصصی به مناسبت روز پژوهش 🔻 سخنران: جناب آقای دکتر مجید معارف (استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران) 🔸 موضوع: بایسته‌های فهم و تفسیر نهج البلاغه 📆 تاریخ برگزاری: پنج شنبه ۱۴۰۰/۹/۲۵ - ساعت ۱۹ الی ٢٠:٣٠ 🌐 لینک نشست در بستر اسکای روم انجمن علمی علوم قرآن دانشگاه مذاهب اسلامی به عنوان میهمان: https://online.mazaheb.ac.ir/ch/anjomanquran 🆔 @mazaheb_qurani 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی 💠 فصل سوم مدرسه مجازی حدیث پژوهی مقارن با عنوان «تدوین جوامع حدیثی فریقین» ارائه دهندگان: 🔻 دکتر مجید معارف، استاد دانشگاه تهران/چهارشنبه 1 دی ساعت 15 با موضوع «بررسی تطبیقی رویکرد جامع نویسان نخستین در شیعه و اهل سنت» 🔻 حجت الاسلام و المسلمین سجادی زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی با عنوان «جامع بخاری در مقایسه با کافی کلینی»،پنجشنبه 2 دی ساعت 8 🔻 دکتر محمدهادی گرامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی/ پنجشنبه 2 دی ساعت 9:30 با موضوع «گفتمان­های حدیثی اولیه شیعه و تاثیر آن بر جوامع اولیه حدیث» 🔻 دکتر حسن انصاری، عضو هیئت علمی موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون با عنوان بررسی تطبیقی اصالت متون حدیثی شیعه و اهل سنت» پنجشنبه 2 دی ساعت 15 🔸 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرّس حوزه 🔹 شرایط شرکت کنندگان: طلاب دارای مدرک سطح دو و سه حوزه دانشجویان مقطع کارشناسی و بالاتر 🔹 مهلت ثبت نام: 13 تا 30 آذر 🔸 شروع دوره: چهارشنبه ۱ دی (بعدازظهر) و پنجشنبه ۲ دی (صبح و بعدازظهر) ✅آدرس ثبت نام از طریق لینک: paziresh.dte.ir 🆔 @ostadmaaref

#سخنرانی 🔹 نشست علمی_تخصصی به مناسبت روز پژوهش 🔻 سخنران: جناب آقای دکتر مجید معارف (استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران) 🔸 موضوع: بایسته‌های فهم و تفسیر نهج البلاغه 📆 تاریخ برگزاری: پنج شنبه ۱۴۰۰/۹/۲۵ 🆔 @mazaheb_qurani 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 اقدامات سید رضی در نهج‌البلاغه 🖌 نویسندگان: مجید معارف، حامد نصرالهی #حدیث #سخنان_امیرمؤمنان #نهج_البلاغه #سید_رضی 🆔 @ostadmaaref

توضیحات: مقاله فوق در اثناء سخنان دکتر معارف مورد بحث قرار گرفت و بنابر امر دکتر معارف در کانال منتشر گردید. 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی #نشست_علمی 💠 کرسی علمی - ترویجی 🔸 موضوع: اولویت‌شناسی رسالت معصومان (علیهم السلام) در قبال قرآن بر پایه تحلیل آماری 🔻 ارائه دهنده: محسن قمرزاده 🔻ناقد اول: مجید معارف 🔻 ناقد دوم: عاطفه زرسازان 🔹 دبیر علمی: فاطمه سادات ارفع 📆 تاریخ برگزاری: یک‌شنبه 28 آذر ماه 1400 - ساعت 9:30 الی 11:30 🌐 لینک ورود به جلسه: https://b2n.ir/tv9402 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی #سخنرانی 💠 فصل سوم مدرسه مجازی حدیث پژوهی مقارن با عنوان «تدوین جوامع حدیثی فریقین» 🔻 دکتر مجید معارف با موضوع «بررسی تطبیقی رویکرد جامع نویسان نخستین در شیعه و اهل سنت» 🔸 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی 🔹 زمان: 1 دی 1400 🆔 @ostadmaaref

🌸 بسم الله الرحمن الرحیم 🌸🍃 💠 گزارشی از سخنرانی دکتر معارف در نقد مقاله «اولویت‌شناسی رسالت معصومان(ع) در قبال قرآن بر پایه تحلیل آماری» و ارائه آن توسط دکتر محسن قمرزاده ♦️۲۸ آذر ۱۴۰۰ ✅ دکتر قمرزاده در ابتدای نشست به ارائه پژوهش خود پرداخت و اظهار کرد: اگر بخواهیم نسبت بین معصومان و قرآن را مشخص کنیم، باید بگوییم که مهمترین ارتباط بین معصومان و قرآن چیست و رسالت اهل بیت(ع) در قبال قرآن چیست؟ می‌خواستم در این پژوهش براساس آنچه گونه‌شناسی کرده‌ام، رسالت معصومان را براساس آمار به دست بیاورم. ما در علوم انسانی مطالعات آماری کمی داریم. اگر طبق آمار به سراغ داده‌ها برویم و مباحث آماری را به دانشجویان آموزش بدهیم و مطالعات علوم انسانی را در قالب مطالعات آماری بگنجانیم، پنجره‌های پژوهشی جدیدی به روی ما باز می‌شود. مطالعات من بر اساس تفسیر نورالثقلین بود. حجم روایات این کتاب بالا بود و گونه‌شناسی آنها نزدیک دو سال طول کشید. روایات تفسیری دو گونه دارد؛ روایات تفسیری که مستقیم به حوزه تفسیر می‌پردازند و روایاتی که غیرمستقیم به حوزه تفسیر می‌پردازند، مثلاً شأن نزول را بیان یا مصداق آیه را روشن می‌کنند. من اسم این دسته از روایات را روایات تفسیری غیرمستقیم گذاشته‌ام. علاوه بر این، برخی روایات غیرتفسیری هستند؛ یعنی به قرآن ربط دارند ولی الفاظ آیات را بیان نمی‌کنند. 🔹 براساس آمار، نسبت اهل بیت(ع) با قرآن تفسیری نیست، یعنی اهل بیت(ع) قرآن را تفسیر و الفاظ آن را بیان نمی‌کنند، بلکه نزدیک به ۸ هزار روایت از ۴ هزار روایتی که استخراج کردیم، نقش تکمیلی و تتمیمی با آیه دارند. اهل بیت(ع) نیامدند که بگویند این آیه چه می‌گوید، بلکه اهل بیت(ع) می‌گویند که آیه چگونه تکمیل می‌شود. در واقع اهل بیت(ع) نقش مکمل را بازی می‌کنند. روایات تفسیری غیرمستقیم نیز مصداق آیه را می‌گویند، یعنی آیه را معنا نمی‌کنند، ولی می‌گویند که مصداق جدید آیه چیست. بدین ترتیب اهل بیت(ع) قرآن را با مخاطبان زمانشان تطبیق دادند. 🔹 اگر می‌خواهیم شأن و ارتباط میان روایات و قرآن را بیان کنیم، باید بگوییم شأنشان تکمیلی و تطبیقی و سپس تفسیری است؛ یعنی رسالت آنها تکمیل آیات و انطباق آیات در عصر خودشان است. در برخی موارد هم الفاظی را گفتند که خیلی از آنها ارشادی است. با توجه به این شرایط، اولین رتبه در میان روایات تفسیر، به روایت غیرتفسیری اختصاص دارد. رتبه دوم به روایات تفسیری غیرمستقیم و رتبه سوم به روایت تفسیری مستقیم تعلق دارد. در نتیجه فراتفسیر مهمتر از تفسیر است. مفسران نباید به دنبال معنای آیه باشند، چون معنای آیه روشن است، بلکه باید به دنبال نگاه‌های گرایشی و تخصصی عصری بر اساس نیازهای حاضر به قرآن باشند. سبک اهل بیت(ع) ما را به مباحث فراتفسیر می‌رساند. 💠 سخنان دکتر معارف در نقد و بررسی مقاله و سخنان دکتر قمرزاده: وقتی این مقاله را مطالعه کردم، نوآوری‌های روشی و محتوایی در آن مشاهده کردم و از تحلیل آماری به خوبی استفاده شده و نمودارها گویای آن است. همچنین به منابع خوبی مراجعه شده است که جنبه تحقیقی بودن اثر را نشان می‌دهد. علاوه بر این، مبتنی بر این ایده خلاقانه است که رسالت ائمه(ع) در قبال قرآن چه بود. 🔻 در عین حال نکاتی قابل ذکر است؛ یکی کلیات و دیگری تذکرات جزئی. اصطلاح روایات تفسیری در اثر شما نیاز به چکش‌داری دارد. باید مشخص شود که به چه روایاتی تفسیری می‌گوییم و آیا محقیم که خودمان روایات تفسیری را تقسیم‌بندی کنیم یا شما در مقام جعل اصطلاح هستید و می‌گویید که اینها پیشنهاد من است یا می‌خواهید از سازوکار موجود استفاده کنید. اگر از سازوکار موجود استفاده می‌کنید، تقسیم‌بندی‌ شما بر پایه آنچه علمای شیعه و سنی گفتند نیست و شاید اگر از اول می‌گفتید که ما چهارده هزار روایات تفسیری داریم به مرادتان می‌رسیدید تا اینکه دست به تفکیک‌های جدید می‌زدید. 🔻 در مصداق‌یابی روایت، خواننده متوجه می‌شود که مقصودتان روایات اهل بیت(ع) است و کاری به روایات اهل سنت ندارید، در حالی که برخی دانشمندان شیعه مثل آیت‌الله معرفت معتقد بودند که چون اقوال صحابه درباره اسباب نزول مبتنی بر مشاهده است نه اجتهاد، قابل پذیرش است، مشروط به اینکه سند درستی داشته باشد. همه مفسران گفتند که اسباب نزول به فهم بهتر آیات کمک می‌کند و اگر کمک نمی‌کرد، مرحوم طبرسی آنها را در مجمع بیان نمی‌‌کرد. ضمن اینکه در تفسیر نورالثقلین هم آرای صحابه را می‌بینیم.

🔻 نکته دوم این است که تفسیر به چه معناست؟ اگر تفسیر به معنای پرده‌برداری از آیات باشد، هرگونه روایتی که ابهامی را رفع کند تفسیر است؛ حال معناشناسی لغات باشد یا بیان مصادیق. در این حالت فقط یک چیز در برابر تفسیر قرار می‌گیرد و آن روایات تأویلی است، چون تأویل عدول از ظواهر است. بنابراین غیر از روایات تأویلی، عرف روش‌ها و مکاتب تفسیری می‌گویند که می‌توانیم همه روایات را در مقوله تفسیر قرار دهیم. 🔻 نکته دیگر راجع‌ به پیشینه این قضیه است. در این باره دو مقاله منتشرشده دارم و روایات را به هشت گونه تقسیم‌بندی کرد‌ه‌ام. یک گونه روایات تفسیری به معنای فن تفسیر است که چند شاخه دارد مثل تبیین لغات، استفاده از سیاق و ... در گونه‌های بعدی روی روش‌های اختصاصی اهل بیت(ع) کار کردم، مثل معنای آیه به پیامد و غایت آن. 🌺 لطفا جهت دسترسی به متن این گفتگو بر روی لینک زیر کلیک کنید: 🌐 iqna.ir/fa/news/4021932 ☘️ اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم ☘️ 🆔 @ostadmaaref

#معرفی_کتاب 💠 کتاب: شخصیت شناسی حضرت زهرا -سلام الله علیها- بر پایه کتاب و سنت 🔹نوشته‌ی: دکتر مجید معارف 🔺ناشر: نشر مشعر - قم 🆔 @ostadmaaref

#معرفی_کتاب 💠 کتاب: شخصیت شناسی حضرت زهرا -سلام الله علیها- بر پایه کتاب و سنت 🔻 این کتاب برگرفته از دو مقاله علمی است: مقاله نخست «سیمای حضرت زهرا سلام‌الله علیها در روایات اهل تسنن» و مقاله دیگر «شاخصه‌های ایمان در الگوی فکری – رفتاری حضرت فاطمه علیها السلام‌» است. 🔹 مؤلف با بازبینی کلی در مباحث این دو مقاله، به ویژه با تقویت اسناد و افزودن مطالبی دیگر و نیز اصلاح ساختار، اثر فوق را عرضه کرده است. 🔹 در این ساختار، مطالبی ذیل این عناوین بیان شده است: «گستره فضایل حضرت زهرا سلام‌الله علیها در کتاب و سنت؛ جایگاه فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در قرآن و تفسیرهای روایی؛ جایگاه فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در حدیث و تاریخ؛ منظومه اعتقادی حضرت زهرا سلام‌الله علیها؛ حضرت زهرا سلام‌الله علیها و دفاع از رسالت و ولایت؛ پاکدامنی و عفاف حضرت زهرا سلام‌الله علیها؛ بررسی سیره عبادی حضرت زهرا سلام‌الله علیها ؛ شکوه و جلال فاطمه سلام‌الله علیها در قیامت.» 🔹 گفتنی است کتاب شخصیت‌شناسی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها بر پایه کتاب و سنت، نوشته مجید معارف به سفارش پژوهشکده حج و زیارت، در ۹۶ صفحه و با قطع پالتویی از سوی مؤسسه نشر مشعر به بازار کتاب عرضه شده است. 🆔 @ostadmaaref

🌸 بسم الله الرحمن الرحیم 🌸🍃 گزارشی از گفتگوی خبرگزاری ایکنا با دکتر معارف پیرامون «استناد به منابع تاریخی اهل سنت در باره شهادت حضرت فاطمه(س) و نسبت اتهام افسانه‌سرایی به شیعیان» 🗓 ۱۶ دی ۱۴۰۰ 🔻 در حال حاضر گروهی مدافع شهادت حضرت زهرا(س) هستند و گروهی قائل به وفات ایشان هستند. گروه سومی هم معتقدند اصلا پرداختن به این مسئله موجب اختلاف است و فایده‌ای برای ما ندارد و باید مسکوت گذاشته شود. موضع شما در این رابطه چیست و چگونه می‌توان این مشکل را حل کرد؟ 🔹 بحث شهادت یا وفات حضرت فاطمه(س) یک بحث تاریخی است. اتفاقی است که در تاریخ اسلام رخ داده است. اشکال کار این است که ما برخی اتفاقات را به تنهایی در نظر می‌گیریم و جدا از زمینه‌های اجتماعی و سیاسی‌شان بررسی می‌کنیم، بعد به مواضع افراط‌گونه یا تفریط‌گونه می‌رسیم. مثلا می‌گوییم حضرت زهرا(س) به شهادت رسیدند، به نحوی که انگار عده‌ای از قدرتمندان آن زمان حضرت زهرا(س) را به عنوان هدف خودشان تعیین کرده بودند و به قصد به شهادت رساندن ایشان به منزل‌شان رفته‌اند. اگر با این تعبیر بگوییم حضرت زهرا(س) شهید شده است درست نیست و خلاف واقعیت‌های صحیح تاریخی است. وقتی کسانی این روایت را به این غلظت می‌گویند، عکس‌العملش این است یک عده بگویند حضرت زهرا(س) به مرگ طبیعی از دنیا رفتند و اصلا شهادتی مطرح نیست، در حالی که به نظر می‌آید هر دو تحلیل گرفتار گونه‌ای افراط و تفریط است. وقتی کسانی بر طبل شهادت حضرت زهرا(س) می‌کوبند و آن را غلیظ جلوه می‌دهند، برای انسان این تصور ایجاد می‌شود که در آن جامعه و در آن روزگار حضرت زهرا(س) به عنوان هدف شماره یک عده‌ای تعریف شده بود و می‌بایست از بین می‌رفت. بازتاب این نظر، همان تحلیل دوم است. 🔻با این توصیف، بر اساس گزارش‌های تاریخی چگونه می‌توان این واقعه را تحلیل کرد؟ 🔹 اصل ماجرا این است؛ مسئله شهادت یا وفات حضرت زهرا(س) یک حلقه‌ از یک سلسله ماجراست. اگر این حلقه را در سلسله ماجرا بگذاریم معنادار می‌شود. من چند بند از آن ماجرا را عرض می‌کنم و معتقدم اگر این قضایا به صورت علمی تحلیل شود هیچ اشکالی ندارد بازگو شود، چراکه جزئی از تاریخ اسلام است و ما نمی‌توانیم نسبت به تاریخ اسلام بی‌تفاوت باشیم. 🔹 جامعه پس از رحلت پیامبر اسلام را تصور کنید که در آن جامعه امیرالمومنین(ع) مشغول تجهیز پیامبر(ص) است و تا حضرت را کفن و دفن نکند به مسئله دیگری فکر نمی‌کند. در همین ماجرا عده‌ای در محلی به نام سقیفه مذاکراتی می‌کنند و خلیفه اول را انتخاب می‌کنند. بعد خلیفه اول را به مدینه می‌آورند و برای او بیعت می‌گیرند. این مسلم است که حضرت علی(ع) و طیفی از دوستان او از اتفاقاتی که رخ داده ناراضی هستند. حتی اگر سنی هم باشیم نمی‌توانیم بگوییم امیرالمومنین(ع) و دوستان او از انتخاب خلیفه اول استقبال کردند. پس تاریخ را چه می‌شود کرد؟ تاریخ می‌گوید عده‌ای ناراضی بودند و از بیعت استنکاف کردند. حضرت علی(ع) هم زمانی که احساس کرد وحدت اسلامی خدشه‌دار می‌شود بیعت کردند. ✅ مروری بر ماجرای بیعت وقتی یک اتفاقی می‌افتد و عده‌ای از آن اتفاق ناراضی هستند، طبعا در یک جایی اجتماع و تبادل نظر می‌کنند. اینطور که از روایات تاریخی برمی‌آید خانه علی(ع) مرکز تجمع ناراضیان و کسانی بود که بیعت نکرده بودند. از آن طرف برای دستگاه خلافت مسئله حیاتی است که کانونی از مخالفان و ناراضیان علیه او شکل نگیرد و مشهور نشود که چهره‌های موجهی مثل امیرالمومنین(ع) بیعت نکردند. بیعت نکردن امیرالمومنین(ع) می‌توانست ماهیت خلافت خلیفه جدید را زیر سوال ببرد. 🔹 در این شرایط به خانه امیرالمومنین(ع) مراجعه شده است تا این ناراضیان متفرق شوند. چون در منزل به راحتی باز نشده است متوسل به زور و فشار شدند و در صحن و سرا و حیاط خانه، میان خلیفه دوم و زبیر درگیری اتفاق افتاده است و او شمشیر زبیر را زمین زده خودش را هم مورد تهاجم قرار داده است. در این فرآیند آسیب‌هایی متوجه اهل منزل می‌شود و تألماتی حاصل می‌شود. آنچه برای حضرت زهرا(س) حادث شد، در این مسیر اتفاق افتاده است. ایشان بدون اینکه هدف اول و محوری قدرتمداران باشد مورد تألماتی واقع می‌شود که به دلیل آن تألمات به بستر بیماری می‌افتد. آیا کسی هست بگوید حضرت زهرا(س) از زمان پدرشان سابقه بیماری داشت؟ نه، ما گزارشی در تاریخ نمی‌بینیم ایشان سابقه بیماری داشته باشد و علت وفات زودرس‌شان این باشد. آیا کسی هست گفته باشد حضرت زهرا(س) عمر طولانی کرده است؟ خیر از مسلمات تاریخ اسلام است که حضرت زهرا(س) به فاصله کوتاهی پس از درگذشت پدر بزرگوارشان از دنیا رفتند و حتی در بعضی از پیش‌بینی‌های پیامبر(ص) هم این مطلب آمده بود.

🔻 همانطور که فرمودید حضرت زهرا(س) در ماجرای اخذ بیعت دچار صدمه و تألمات شدند. آیا بازتاب این تألمات را در سخنان بعدی ایشان و امیرالمومنین(ع) می‌بینیم؟ 🔹 یک رفتاری از خلیفه اول و مشاور او که پس از او به خلافت رسید در تاریخ ثبت شده و این رفتار را بخاری در کتاب صحیح خودش آورده است. بعد از اینکه آب از آسیاب افتاد و ناراضیان پراکنده شدند، ابوبکر و عمر خاطرشان جمع شد که امنیت نسبی را برقرار کرده‌اند، به فکر می‌افتند از حضرت زهرا(س) که آسیبی دیده است و بیماری متوجه‌شان شده است عیادت کنند، لذا می‌آیند در خانه حضرت زهرا(س) را می‌کوبند. حضرت در را باز می‌کند. می‌گویند ما به عیادت آمدیم. حضرت می‌گویند فکر نمی‌کنم دختر پیامبر(ص) راضی به ملاقات با شما باشد. آنها می‌گویند اگر تو واسطه بشوی، او روی شما را زمین نمی‌زند. رفتار انسانی اهل بیت(ع) را نگاه کنید! با وجود اینکه خود ایشان ناراحت و دلخور است، خدمت حضرت زهرا(س) می‌رود و می‌گوید این دو نفر به قصد عیادت آمده‌اند. حضرت می‌گویند من راضی نیستیم اینها را ملاقات کنم. حضرت می‌فرمایند مرا واسطه قرار دادند، اجازه بدهید بیایند. این دو نفر می‌آیند و بر بالین حضرت زهرا(س) می‌نشینند و می‌گویند آمدیم حال شما را بپرسیم. حضرت از آنها روی برمی‌گرداند و می‌فرماید من جمله‌ای از پیامبر(ص) را به یاد شما می‌آورم اگر شنیدید تصدیق کنید اگر نشنیدید تکذیب کنید. پیامبر فرموده است؛ «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی ‏فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی» یعنی فاطمه(س) پاره تن من است، اگر کسی فاطمه(س) را بیازارد مرا آزرده است. این حدیث، حدیث خیلی معروفی بود و این دو نفر نتوانستند بگویند پیامبر چنین چیزی نگفته است، لذا تصدیق کردند. 🔹 سخن حضرت زهرا(س) مبنی بر نارضایتی از خلیفه اول و دوم حضرت زهرا(س) فرمودند من شهادت می‌دهم در حالی خدا و رسول را ملاقات خواهم کرد که شما مرا آزردید. گرچه ایشان مستقیما هدف آن دو نفر نبودند ولی وقتی به خانه علی(ع) یورش می‌آورند تا ناراضیان را متفرق کنند به ایشان صدمه رسیده است و اذیت شدند و پیامبر(ص) فرموده بود اگر کسی فاطمه(س) را اذیت کند مرا اذیت کرده است. وقتی آن دو نفر به هدفشان که طلب حلالیت بود نرسیدند خداحافظی کردند و خارج شدند. چندی بعد هم حضرت زهرا(س) از دنیا رفتند. 🔹 من سعی کردم خیلی منطقی و علمی سلسله ماجراهای قبل و بعد واقعه را عرض کنم. شما که این صحبت‌ها را شنیدید می‌توانید بر این اتفاقات عنوان شهادت بگذارید که به نظر من از جهاتی مناسب است بدون اینکه خیلی غلیظش کنیم و به بعضی از جزئیات بها دهیم، چراکه مسلم بودن جزئیات برای من جا نیفتاده است. می‌خواهید اسمش را وفات بگذارید ولی این چه وفاتی است؟ وفات یک بانوی جوان، سالم، بدون سابقه بیماری و بسیار زودرس پس از رحلت پیامبر(ص). اگر مسائل را به دور از جانبداری و طی یک سلسله‌ای از وقایع ببینیم و قطعات پازل را درست کنار هم بچینیم به نتیجه‌ای که باید برسیم خواهیم رسید. 🔻 شما فرمودید جزئیات این مسئله روشن نیست. این جزئیات از چه زمانی در کتب تاریخی ذکر شده است و چقدر از سندیت و قوت برخوردار است؟ 🔹 در تمام این جزئیات یک مطلب مسلم است و آن تهدید به آتش زدن در خانه حضرت زهرا(س) است که البته آتش نزدند. وقتی به خانه حضرت زهرا(س) مراجعه می‌کنند، عمر دق الباب می‌کند. پشت در یک نفر می‌گویند چه می‌خواهی؟ می‌گوید می‌خواهیم با علی(ع) و مخالفان حرف بزنیم. گفتند اگر در را باز نکنیم چه؟ گفت آتش می‌زنیم، ولی به نظر من آتش نزدند. چنانکه عرض شد هدف سیاسی‌شان هم پراکنده‌سازی مخالفان بوده است، چراکه نمی‌خواستند یک اجتماع ناراضی شکل بگیرد و تبدیل به یک هسته مقاومت شود. این مطلب را ابن‌قتیبه دینوری ذکر کرده است، ابن ابی الحدید هم در شرح نهج البلاغه آورده است. اینها مسائلی است که انسان می‌تواند به آن استناد کند. ✅ توجه به اصل ماجرا و پرهیز از جزئیات غیر قطعی وقتی جریانات شیعی در قرن‌های سوم و چهارم شکل می‌گیرند، به تدریج مطالبی افزوده می‌شود. یک نفر به نام ملامحسن واعظ کاشفی، کتابی به نام «روضه الشهدا» دارد که درباره مصائب امام حسین(ع) است. این کتاب پر از داستان‌سرایی است و بسیاری از آنها واقعیت ندارد. هدفش هم این بوده که می‌خواهیم حکومت یزید را به فجیع‌ترین وضعی که ممکن است خشن جلوه دهیم و از آن طرف مظلومیت اهل بیت(ع) را در حد اعلی برای مردم گزارش کنیم. لذا به روضه‌های ساختگی متوسل می‌شوند، ولی یک عاقلی می‌گویند اصل ماجرا چه بود؟ اصل ماجرا این بود امام حسین(ع) و یارانش در یک جنگ نابرابر در صحرای کربلا به شهادت رسیدند و اهل بیتشان به اسارت رفتند.