س‍خ‍ن‍ی چ‍ن‍د در ب‍اب اح‍وال و اش‍ع‍ار حافظ/نویسنده:جواد مجدزاده صهبا درباره:حافظ با مقدمه: عباس اقبال آشتیانی نویسنده درباره کتاب سخنی درباره حافظ می‌گوید: "نگارنده از ابتدا باین نقیصه بزرگ پی‌برده و همواره آرزو داشته ام که در حد امکان اطلاعاتی راجع به زندگانی خواجه فراهم آورده در دسترس دیگران بگذارم، تا شاید بتدریج از پرتو مجاهدت دانشمندان تکمیل و حق این شاعر نامی گزارده شود. برای رسیدن به این آرزو به تهیه و مطالعه کتب و نوشته‌های مختلفه پرداخته و در این مدت منابعی را پیدا کرده‌ام،کتابهایی که شامل نوشته های ایرانیان بود مثل تذکره دولتشاه سمرقندی، نفحات الانس و بهارستان جامی، حبیب السیر خواندمیر، تذکره شعر العجم شیخ شبلی نعمانی و..نوشته های بیگانگان مثل جلد سوم تاریخ ادبیات ایران از ادوارد براون، کتابی در خصوص شعرای ایران از سرگر ازلی، ترجمه اشعار حافظ به انگلیسی ویلبر نورس، ولی مطالعه تمام این کتب به هیچ وجه اطلاعات جامع و مفیدی راجع به زندگانی حافظ به دست نمی داد، بدین سبب نگارنده برای رسیدن به مقصود راه دیگری را در پیش گرفته ابتدا اشعار خواجه و سپس تواریخ هشتم هجری را مورد مطالعه قرار دادم و با تطبیق اشعار حافظ بر حوادث تاریخی و مقایسه آنها با اقوال تذکره نویسان این مختصر را تالیف کرده‌ام"

درباره حافظ: زین آتش نهفته که در سینه من است/نویسنده:مهدی برهانی درباره:حافظ به مناسبت سال جهانی حافظ، شرکت انتشاراتی پاژنگ کتابهایی با موضوع حافظ شناسی چاپ کرده است، کتاب حاضر "زین آتش نهفته" یادداشتهایی است که پس از تدوین کتاب "نقدی بر دین و دیوان حافظ" فراهم آمده است. نویسنده کتاب مهدی برهانی و کتاب در سال ۱۳۶۷ به چاپ رسیده است. حسنت به اتفاق ملاحت جهان گرفت آری به اتفاق جهان می‌توان گرفت افشای راز خلوتیان خواست کرد شمع شکر خدا که سر دلش در زبان گرفت زین آتش نهفته که در سینه من است خورشید شعله‌ایست که در آسمان گرفت می‌خواست گل که دم زند از رنگ و بوی دوست از غیرت صبا نفسش در دهان گرفت

مقاله ها و مقابله ها: حافظ در اوج - جلد ۲/ نویسنده:پرویز خائفی درباره:حافظ این کتاب در زمینه بررسی ارزش‌ها و ویژگی‌های زبان و شعر پرشوکت و مفاهیم غنایی و فلسفی غزل حافظ است که خود رکن اساسی شعر و زبان فارسی است. در این کتاب، نویسنده با چشم‌اندازی تازه کیفیت و بهره‌وری و تأثیرپذیری حافظ از شاعران دیگر و چگونگی سیر تکاملی غزل در زبان فارسی تا عصر حافظ که اوج شکل‌پذیری غزل از نظر مفهوم و کلام است را مورد مطالعه قرار داده است. در این بررسی بی‌آنکه ارج و اهمیت کار شاعران دیگر نادیده گرفته شود، عظمت و والایی سخن متعالی حافظ نشان داده شده است.

کتاب در بزم حافظ خوشخوان/نویسنده:هما ناطق درباره:حافظ مولف کتاب در بزم حافظ خوشخوان، هما ناطق، در مورد کتاب محتوای کتاب چنین می گوید: در بخش یکم، نخست به یاری فرهنگ ها و متون و اشعار، از مفهوم واژه حافظ و پیشه، حافظان سخن گفته ام و فهرستی از حافظان سرشناس فراهم آورده ام، یعنی از شاعران خنیاگر که هم خوشخوان بودند و هم موسیقی دان و هم شاعر و هم پاسداران دانش و هنر زمانه خودشان. از این رهگذر به حافظ شیراز رسیده ام سپس به یاری گفت های خواجه، اشعار دیگران، و بویژه رساله های موسیقی از پرده هایی نام برده ام، که حافظ به غزل هایش بست.. بخش دوم را به حافظ و بساط می واگذاشته ام. نخست به القاب باده پرداخته ام. دیگر به سراغ سرده ها یا انواع می رفته ام.. دربخش سوم از آوندهای می سخن گفته ام، سپس به جام هایی پرداخته ام که به مثابه پیاله و ساغر به کار میرفتند... بخش چهارم را کتابنامه واگذاشته ام. و تنها از متونی یاد کرده ام که یافته ام و خوانده ام و صفحاتشان را به دست داده ام.

قندپارسی: ویژه نامه حافظ/درباره:حافظ فصلنامه رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، دهلی نو عناوین برخی مقالات عبارتند از: دیوان حافظ؛ نسخه شاهان مغلیه حافظ شیرازی و اقبال لاهوری گزارشی از بلاغت در غزل حافظ چند نکته دیگر درباره سخن شناسی حافظ باد صبا را خبر شود عرفان حافظ نکاتی درباره عرفان حافظ اندیشه های اخلاقی حافظ و...

کتاب درباره حافظ چه می گویند/درباره:حافظ به کوشش: جمشید مهرپویا شعر حافظ جلوه ‏ها و جنبه‏ های متفاوتی دارد که تاکنون حافظ شناسان و حافظ پژوهان‏ از دیدگاه ‏های مختلف به بحث و بررسی آن پرداخته‏ اند. اما هم‏چنان‏که از مقاله‏ های‏ ماهنامه‏ حافظ پیداست، هنوز دفتر حافظشناسی بسته نشده است، چون‏که شعر حافظ دفتر زندگی است و زندگی با مظاهر مختلف و جلوه‏ های متفاوتش همواره ادامه دارد، در نتیجه ماجرای شعر حافظ نیز پایان‏ ناپذیر است. از نظر سیاسی عصر حافظ یکی از ناآرام‏ترین و آشفته‏ ترین دوران‏ های تاریخ کشور ماست. «مقارن عصر کودکی او در ایران بلکه‏ در جهان اسلام ملوک الطوایفی حاکم بود و هر سرزمین به دست خاندان حکومت‏گیری اداره‏ می‏شد.» امیران یکی پس از دیگری می‏ آمدند و ستم می‏کردند و پس از چند صباح به دست‏ خون‏خواری دیگر واژگون می‏ شدند. در قرن‏ هشتم ده پادشاه در شیراز به حکومت رسیدند. دورانی که خون‏ریزی و توحش بیداد می‏کرد و ریا و تظاهر همه‏ ی بافت‏ های اجتماعی را فاسد کرده بودو فساد همه ‏ی افراد و طبقات مردم را فراگرفته بود. می‏توان گفت «نابسامانی‏هایی را که فتنه ‏ی مغول تحت لوای حکومت ایل خانان‏ بر ایران تحمیل کرد،در قرن هشتم زیر نفوذ مذهب منحط و مصلحتی آن روزگار به اوج خود رسید». در دوره حیات شاعر، شاه شیخ ابو اسحاق نیز می زیسته است که گفته اند علاوه بر سیاست و دیانت ، اهل هنر نیز بوده است و به ادب شیفتگی می نموده است...

لسان الغیب/نویسنده:حافظ مصحح:پژمان بختیاری این چاپ از دیوان حافظ با چاپ‌های بروخیم و علمی در سال 1318 فرقی ندارد؛ چه اینکه اساس همه آنها نسخه خلخالی است که به سال 827 هجری قمری نوشته شده و تاکنون عنوان قدیم‌ترین نسخه کامل تاریخ‌دار دیوان حافظ را حفظ کرده است. مأخذ این چاپ، نسخه چاپی مرحوم قزوینی است که با دقت بیشتر و بدون غلط تهیه شده و در ضمن از حافظ خانلری که نزدیک به چهارده سال قبل از نسخه خلخالی نوشته شده، آستفاده برده و مقداری از اشتباهات نسخه اخیر را برطرف کرده و هرچه را که مصحح به نظرش بهتر و فصیح‌تر آمده را اختیار نموده است؛ ولی در موارد مشابه، نسخه قدیم‌تر یعنی خانلری را ترجیح داده است.

معرفی کتاب حافظ نامه/نویسنده:بهاالدین خرمشاهی درباره:حافظ فهرست، مقدمه، غزل 1 تا 25 «دیوان حافظ» کتابی است که هر ایرانی در عمرش حد اقل یک بار آن را در دست گرفته است، خواه اهل کتاب ومطالعه باشد خواه نباشد. چه طرفدار شعر و غزل باشد، چه مشام جانش به طراوت شعر تر نشده باشد. کتابی که در دوره نوجوانی با حال و هوای خاص آن سنین در پی غزل‌ها و عاشقی‌هایش می‌رویم و در سایر دوران زندگی، اگر فال و عشق مبتدی را از سر به در کرده باشیم، با حال و هوای عرفانی، آن را می‌گشاییم و تورق می‌کنیم. اما درک صحیح اشعار حافظ، غالباً آسان نیست؛ گاهی کلمه‌ای را نمی‌فهمیم و گاهی مصرعی را. گاه معنی بیت را به درستی درک نمی‌‌کنیم و گاه اندیشه پنهان در پس پشت مفاهیم را درنمی‌یابیم. بر کتاب سترگ دیوان حافظ تا به حال شروح و نقدهای فراوان نوشته شده است تا آنجا که فقط یک کتاب، به فهرست کتب و مقالات نوشته شده درباره این کتاب اختصاص یافته است. یک از شرح‌های مفید بر دیوان حافظ، «حافظ نامه» است که در میان همه شروح و تفاسیر، بیش از بقیه مناسب با سلیقه همه کسانی است در پی دانستن اندیشه‌های این شاعر بزرگ هستند. حافظ نامه کتابی بسیار مفید برای درک مفهوم اشعار و اندیشه‌های خواجه حافظ است. این کتاب مشتمل بر شرح و تفسیر بیش از نیمی از غزل‌های دیوان است. اگرچه کتاب حاضر شامل شرح همه غزل‌ها نیست، خوانندگان را از رفتن در پی شرح سایر ابیات و غزل‌ها بی‌نیاز می‌کند. این کتاب به شیوه فرهنگ‌نامه‌ای تنظیم شده است و آن عبارت است از شرح کلمه، بیت، تاریخ، اندیشه، عبارت یا اصطلاحی خاص که ممکن است در چندین مورد از ابیات و غزل‌ها با آن رو به رو شویم. چنین مواردی که تکرار شده‌اند در این کتاب به صورت ارجاع آورده شده است؛ یعنی مثلاً اندیشه یا اصطلاحی خاص در شرح غزل بیستم توضیح داده شده و همان اندیشه یا اصطلاح که در غزل هشتاد و پنجم نیز تکرار شده است، در این شرح، به غزل بیستم ارجاع داده شده است. خواننده در این روش به جای مشاهده مکرر یک مطلب، به سراغ قسمت‌های قبلی می‌رود. امتیاز این شیوه بر آن است که ابیات یا غزل‌هایی با عبارات، اصطلاحات و مفاهیم مشترک و مرتبط با یکدیگر نیز بر خواننده مکشوف خواهد شد. علاوه بر مطالب بسیار سودمند در شرح و تفسیر غزل‌ها در ابتدا و انتهای کتاب نیز گفتارهایی بسیار سودمند وجود دارد. گفتارهای ابتدای کتاب، شامل مقدمه‌ای بسیار کوتاه و مفید درباره شخصیت حافظ و نحوه پدید آمدن حافظ نامه و آنگاه مقدمه‌ای مختصر اما استادانه در موضوعات زیر است: ۱) اسطوره‌سازی حافظ ۲) رند و رندی حافظ ۳) فضل و فرهنگ و مقام علمی حافظ ۴) عرفان و اخلاق حافظ ۵) حافظ اندیشه‌مند است و در شعرش فلسفه می‌ورزد ۶) حافظ مصلح اجتماعی است ۷) سخن‌وری و صنعت‌گری حافظ ۸) انقلاب حافظ در غزل ۹) حافظ و موسیقی ۱۰) تأویل‌پذیری شعر حافظ ۱۱) طنز و طرب‌ناکی حافظ ۱۲) حافظ، هم مضمون گراست، هم معنی‌گرا سپس در همین مقدمه، تأثیر شاعران پیشین در شعر و اندیشه حافظ بررسی شده است. در پایان کتاب، علاوه بر شیوه محققانه که همانا جای‌گیری فهرست‌های اعلام، آیات و احادیث و کلمات شرح شده و… است، سه مستدرک وجود دارد که شامل سخنان و انتقادات صاحب‌نظران و دانشمندان حافظ‌پژوه بر حافظ نامه یا ابیات و اندیشه‌‌های شرح داده شده در آن است. این کتاب، علاوه بر این که یکی از کتب مهم بالینی هر ادبیات‌پژوهی است، کتابی مفید برای مبتدیان حافظ‌خوان و علاقه‌مندان به شعر و غزل حافظ خواهد بود.

معرفی کتاب آیینه حافظ و حافظ آیینه/نویسنده:محمدرضا تاجدینی درباره:حافظ دیوان خواجه شیراز چکیده و عصاره ادب فارسی و قسمتی تازی از آغاز تا عصر حافظ است و کسی که بخواهد میزان تأثیریابی خود را از این فرهنگ پربار تا بردان روزگار دریابد، باید فرهنگ پنج قرن و شاید پیش‌تر از آن را بشناسد. این کتاب گامی در این راه است و نویسنده کوشیده تا مضامین اشعار حافظ را در اشعار گذشتگان ـ اعم از نثر و نظم ـ ریشه‌یابی کند. همچنین تأثیرپذیری معاصرین حافظ و شاعران بعد از او از حافظ نیز بررسی شده است.

قابل توجه پژوهشگران مابقی کتاب های حافظ شناسی برای فردا که شب یلدا می باشد

مکتب حافظ: مقدمه بر حافظ شناسی/نویسنده:منوچهر مرتضوی درباره:حافظ مشهورترین تألیف دکتر مرتضوی که اغلب ایشان را با این اثر می‌شناسند، کتاب «مکتب حافظ» یا مقدمه بر حافظ‌شناسی است. استاد بهاءالدین خرمشاهی درباره این کتاب نوشته است: «مکتب‌ حافظ یکی از بهترین رهیافت‌ها به شعر حافظ و رمزگشایی از مفاهیم کلیدی و نمادهای اساسی هنر اوست. استاد مرتضوی صاحب تقدم فضل و فضل تقدم در طرح اساسی‌ترین مباحث حافظ‌پژوهی ـ از جمله عشق و رندی و ملامتی‌گری ـ است. مکتب حافظ طبق عنوان فرعی و فروتنانه‌اش «مقدمه بر حافظ‌شناسی» نام دارد؛ ولی در واقع مفتاح حافظ‌شناسی و از مراجع عمده و کلاسیک نوین در حافظ‌پژوهی است. در عالم حافظ‌پژوهی سه اثر قدیمی است که ارزش ماندگار و خدشه‌ناپذیری دارد: تاریخ عصر حاضر اثر شادروان غنی، حافظ شیرین‌سخن اثر شادروان معین و مکتب حافظ و هرگز هیچ حافظ‌پژوهی از آنها بی‌نیاز نیست.» استاد مرتضوی در فصل‌الخطاب این کتاب آورده است: «جامعه ادبی و فرهنگی ایران، حافظ را از همان روزگار که دیوان و شعر او شناخته شده، هم شاعر و هم عارف شناخته و عوام و خواص با رسمی شناختن لقب «لسان‌الغیب»، او را یکی از اسراردانان و آگاهان از عوالم غیبی تلقی کرده‌اند. همه بحث‌ها در چاپ‌های پنجگانه کتاب مکتب حافظ از نظر پایه و اساس و محور برای اثبات و شناساندن ماهیت این سخنور بزرگ و شعر او بوده و نتیجه‌ای که گرفته‌ایم و در صحت آن شکی نداریم، این است که: اولاً حافظ غزل‌پردازی در ردیف دیگر غزلسرایان نبوده است. ثانیاً حافظ، عارفی در ردیف بزرگانی چون مولانا نیز محسوب نمی‌شود، بلکه شاعری غزلسرا است که بهره عظیمی از مفاهیم

حافظ صحت کلمات، اصالت غزلها - الف تا پایان ز/ نویسنده:مسعود فرزاد درباره:حافظ متن دیوان حافظ هرگز از اختلافات مختصر قضاوتی و ذوقی خالی نیست چنانکه زمین از لرزش. تنها کاری که محققان و مصححان می توانند در این میان انجام دهند، از بین بردن اغلاط و اشتباهات فاحش است. مولف این کتاب، دکتر مسعود فرزاد نیز از اظهارنظر ذوقی پرهیز کرده و سعی داشته تا قضاوت بیغرضانه و منطقی درباره قرائتهای مختلف مضبوط داشته باشد و در مواردی با کمک درکی که از مطالعه چندین ساله حافظ داشته برخی کلمات و عبارات را قبول یا رد کرده است. یکی از مسائل عمده دکتر فرزاد درباره کلمات حافظ،‌ تفکیک مسائل متنی از یکدیگر بوده تا یادداشت تصحیحی مجزایی برای هر یک از آن موارد که خود شامل چند قرائت مختلف بوده امکانپذیر گردد. تلاش وی دو جنبه داشته: یکی آنکه قرائت صحیح کلمه را در شعر از میان دیگر قرائتها پیدا کند و دیگر آنکه غزلهای اصیل را از غزلهای مشکوک یا مردود تمییز دهد. مولف از تحقیق قبلی خود درباره اصالت غزلهای حافظ با نام «جامع نسخ حافظ» که مقابله دوازده نسخه خطی و چاپی بوده در این کتاب استفاده کرده است. وی بعد از هر غزل، مطالبی درباره مشکوک یا منسوب بودن غزل به حافظ بیان کرده و سپس یادداشتهای تحقیقی خود را آورده و اگر نکته ای راجع به تصحیح کلمات وجود داشته قبل از این یادداشتها با عنوان کلیات ذکر کرده است. این اثر تحقیقی در دو جلد توسط انتشارات دانشگاه پهلوی شیراز در سال 1349 شمسی به طبع رسید. جلد اول شامل غزلهایی با قافیه «الف» تا «ز» شامل 400 غزل و جلد دوم «س» تا «ی» شامل 338 غزل است.