در سوره‌ی انسان، از آیه‌ی ۱ تا ۲۲ ، مسیر طولانی و پر چالشی را به تصویر می‌کشد. مسیری که احتمالا حتی برای پیامبر نیز، ساده نبودن است.
اما این مسیرِ پر چالش را، چگونه می‌توان طی کرد؟
شاید آیه‌ی ۲۳، اشاره‌ای به یک راهنما باشد. راهنمایی که همچون همین مسیر، پر چالش است.
در این آیه، از پایین فرستادنِ چیزی خواندنی (:یعنی قرآن) خبر می‌دهد.
حقیقتی نزد خداوند بوده که برای پیامبرش، و البته ما، پایین فرستاده شده. آن هم پایین‌فرستادنی خاص. هر چند وقت یکبار، آیه یا آیاتی بر پیامبر می‌آمده است.
راستش را بگویم! قرآن، هرچند خواندنی است، اما مثل هیچ کتاب دیگری نیست!
🔸کتاب‌ها را یکباره منتشر می‌کنند. اما قرآن را جمله به جمله و بخش بخش!
🔸کتاب‌ها، فصل بندیِ موضوعی دارند، و قرآن نه!
🔸کتاب‌ها، روند مشخصی دارند، و قرآن نه!
🔸کتاب‌ها، ارتباط جملاتشان، یا واضح است یا واضح نیست. اما قرآن، معمولا واضح نیست، و ناگهان در شرایطی، کاملا واضح می‌شود! و حتی گاهی دوباره وضوح‌ش گم می‌شود.
تنزیل قرآن، خیلی عجیب است! اما همین کتاب عجیب، در مسیر پر پیچ و خم زندگی، ناگهان کمک‌کار می‌شود!
سرّی در پس این تنزیل است، که نه قابل فهم است و نه برای اهل راه، قابل انکار...
قرآن، مسیری را برای رسیدن به نعمت‌ها، برای ما روایت کرد.
و سپس خداوند تاکید کرد که خود، قرآن را بر تو ای پیامبر، نازل کرده است آن هم، چه نازل کردنی!
و سپس نتیجه می‌گیرد که:
🔸پس برای حکم رب‌ت صبر کن!
شاید منظور این است که رب تو، دست‌اندرکار عالم است. اوست که مسیرها را در پیش روی ما قرار می‌دهد، و خودش است که این قرآن را به نحو خاصی بر تو نازل کرده است. پس مسیر همین است که قرآن گفته، و آینده همان است که در این سوره نقل شد. به همین سختی و به همین طول و تفصیلی که بیان شد. پس برای این حکمِ رب خودت که در این سوره بیان شد، صبر کن! مسیر طولانی است و صبر تو را می‌طلبد!
اما چرا مخاطب این «توصیه به صبر»، شخص پیامبر است؟
شاید چون راهی که در این سوره مطرح شده، راهی است بسیار بلند مرتبه! شاید راهی است که بسیاری از مومنین، توان حرکت در آن را ندارند!
اما در این مسیری که در سوره نقل شد، راه فراری نبود! مگر می‌شود مومن بود و از این مسیر، فرار کرد؟
نظر تو چیست؟
مسیری که در این سوره بیان شد، با دین‌داری معمولی ما، فرقی دارد؟
در آیه‌ی ۲۴، خداوند پیامبر را به صبر دعوت می‌کند، و البته پیروی نکردن از دو گروه.
یک گروه، اهل کفران هستند. این گروه از همان ابتدا، راهشان جدا بود! در همان آیه‌ی ۳ بیان شد که هدایت ارایه شده، حال شما یا شاکر خواهید بود یا اهل کفران.
اما گروه دیگری که پیامبر از تبعیت از آنان نهی شده، اهل إثم هستند. مسیری که در این سوره مدنظر است، مسیری نیست که با گناه، قابل طی کردن باشد! شاید این مسیر، ورای بهشت عادی است. در مسیر بهشت، ظاهراً گناه، مانع راه نیست. امکان توبه هست. اما گویا در این مسیر، کسی که گناه می‌کند، دیگر تشخیص‌ش را از دست می‌دهد، و اگر پیشنهادی بدهد، پیشنهادش نیز، مانع راه می‌شود و نباید از آن تبعیت کرد.
این احتمالی بود که به ذهن من رسید. نظر تو درباره‌ی این آیه، چیست؟
در ۲۲ آیه‌ی اول سوره، راهی به تصویر کشیده شد، ولی گویا حرکت در مسیر، پر چالش‌تر و سخت‌تر از آن است، که با همان توصیف، طی شود.
اگر برداشتی که بیان شد، درست باشد، خداوند قرآن را به صورت خاصی نازل کرده که همراه ره‌رو است. پس برای طی مسیری که در این سوره ذکر شده، به کل قرآن نیاز داریم. و البته مسیر، به قدری پر چالش است که سمع و بصر خاصی را می‌طلبد که اهل گناه، هرچند که کافر هم نباشند، باز هم نظرشان، بازدارنده و مانع طی این راه است.
اما
در آیه‌ی ۲۵، تذکر دیگری نیز، داده می‌شود:
باید حواسمان به «اسم» رب‌مان نیز باشد.
اسمِ رب، وجه خاصی است که رب، در هر لحظه، حضور دارد.
به بیان دیگر، «اسم» همان شراب خاصی است که ساقی امروز، در پیمانه می‌ریزد.
رب یک بار، قابض است و زندگی را تنگ می‌کند. یک بار باسط است و گشایشی فراهم می‌کند. اگر می‌خواهی در این مسیر، حرکت کنی، باید هر بار، اسم رب‌ت را متذکر شوی.
باید هر بار ببینی که ساقی، چه در پیمانه‌ی تو می‌ریزد؟
هر صبح و شام!
چرا که گاهی رب، صبح به اسمی حاضر است و شب به اسمی دیگر!
و البته صبح آغاز راه است، و در هر آغاز، نام رب را باید به یاد آورد که متذکر مسیرِ تازه شوی. و شب نیز که مسیر را طی کردی، باز باید نام را یاد کنی تا حرکت‌های صبح، تو را دچار غفلت نکند.
حدس دیگری نیز، قابل طرح است:
«بکر» به معنی نو و تازه است. و «أصل» به معنی ثابت و پایدار.
شاید ذکر اسم رب، بکرةً و اصیلا، به معنی این باشد که در آغاز ظهور هر اسمی، آن اسم را متذکر شو.
و برای ثبات و حضور مدام در آن اسم نیز، باز صبورانه متذکر آن اسم باش.
برای آشنایی با بعضی از اسماء، می‌توانید به این لینک‌ها، رجوع کنید:
🔘 الصبور
🔘 الشکور
🔘 الهادی
🔘 الفتّاح
🔘 الغفار
🔘 العزیز
🔘 التواب
🔘 المالک الملک
دیروز، درباره‌ی آیه‌ی ۲۵ صحبت شد، اما باز احساس کردم که باید به آیه‌ی ۲۴ بازگشت.
آیه‌ی ۲۴، شوخی نیست... نکته‌ی سختی را متذکر می‌شود.😢😔
به نظر نمی‌رسد که پیامبر، «اطاعت» به معنی «فرمانبرداری یک کارمند از اربابش» را داشته باشد. به خصوص نسبت به اهل إثم و کفر.
پس منظور از آیه‌ی ۲۴ چیست؟ 👇
🔸 فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورًا.
🔸پس برای فرمان رب‌ت صبر کن، و از هیچ گنهكار یا كافری از این‌ها، اطاعت مكن.
حدس من این است که بسیاری از همین رفتارهای روزمره نیز، اطاعت باشد.
🔘 همین که من با تو در کاری همکاری می‌کنم.
🔘 همین که نظر تو را بر نظرات دیگر، ترجیح می‌دهم.
🔘 همین که گاهی اوقات دربرابر تو کوتاه می‌آیم که کار پیش رود.
🔘 همین که قانون اداره‌ی تو را می‌پذیرم.
🔘 همین که عرف زندگی مردم را می‌پذیرم.
🔘 همین که رسوم زندگی تو را قبول می‌کنم.
بله! مخالفت با نظر و رسم و فکر و عادت و ... دیگران، لزوما پسندیده نیست! چراکه در اکثر اوقات، دلیل مخالفت من با تو، هوای نفس من، یا تکبر من، یا نظر شخصی من یا فکر و عادت و رسمِ من است! اما در سوره‌ای مثل سوره‌ی انسان، سخن درباره‌ی ابرار و عبادالله است، که دیگر از خود گذشته‌اند! دیگر به هوای نفس و نظر و فکر و رسم و عادت و ...ی خود، بها نمی‌دهند! اصلا عادت و رسمی برای خود، ندارند!
سخن از ابراری است که آنچه را که خودشان دوست دارند و به آن نیاز دارند را، به دیگران می‌دهند.
حال، این ابرار، در این راهِ سخت و عجیب، با این روحیه‌ی بخشنده، در معرض یک خطر بزرگ هستند که ما اصلا به فکرمان هم خطور نمی‌کند!
آن هم
⛔️«گذشتِ بیش از حد»
است!
راستش را بگویم! می‌ترسیدم این آیه را توضیح دهم! چون نه من از ابرار هستم و نه تو! پس ما در واقع، اصلا این چنین گذشت‌هایی را نمی‌فهمیم! و روحیات و شرایط آن‌ها را درک نمی‌کنیم! و همین ممکن است خطری برای ما داشته باشد! یعنی وقتی این آیه را بخوانیم، به اشتباه👇
⛔️ همین اندک گذشتی را هم که داریم، از دست بدهیم!
پس بدان که من تذکر لازم را دادم، و اگر این توضیحات، باعث گمراهی تو شد، تقصیر من نیست!
بازگردیم به آیه!
اما ابرار!
ابرار که در اوج گذشت هستند، شاید در این مسیر، گاهی در این خطر قرار بگیرند که به نظر مومنِ گناه‌کاری که هنوز کاملا بینا نشده، احترام بگذارند! کوتاه بیایند تا کار پیش برود! و همین باعث شود که حکمی از پروردگار، در حجاب رود! یا پیش از آمدن حکمی از سوی خدا، تصمیمی بگیرند.
این آیه تذکر می‌دهد که از اهل إثم و کفر، اطاعت نکن! و فقط مُخلصِ حکم خدا باش! صبر کن برای حکم خدا!
ما فکر می‌کنیم که این کار، مثل آب خوردن است! چون راحت با دیگران درگیر می‌شویم و دعوا می‌کنیم و یا دیگران را دور می‌زنیم یا ...
ولی
ابرار
دلِ رحیمی دارند که نگو و نپرس...
آیات ۷ تا ۱۰ این سوره را دوباره مرور کن!
بسیار رحیم و بسیار بخشنده... آن هم بی‌مزد و منت!
پس به راحتی، مورد هجمه و حمله‌ی دیگران قرار می‌گیرند...
و متأسفانه حتی توسط مومنانی که اهل إثم هستند هم، درک نمی‌شوند!
تو کسی را که در اوج گرسنگی، غذای شبش را به اسیری بدهد و خود و فرزندانش را گرسنه بخواباند، درک می‌کنی؟ اجازه می‌دهید که یکی از فرزندانت، یا همسرت، چنین زندگی کند؟
نه!
با او مخالفت می‌کنی!
و حدس می‌زنم که این روحیه‌ی لطیف، سخت می‌رنجد! نه از این که با او مخالفت کردی! او با گذشت‌تر از این حرف‌هاست! بلکه از این که «با تو چه کند؟»
😔 تویی که نه می‌بینی راه درست او را!
😔 نه درک می‌کنی شرایط و رفتار او را!
😔 و نه راحتش می‌گذاری!
😔 و نه قصد اصلاح خود را داری!
😔 و نه می‌توانی از آنچه دوستش داری، بگذری!
و او باید با محبت و آرامش و لطافت و نرمی و رفق، تو را تحمل کند و نظر تو را کنار بگذارد و حکم خدا را که تو غلط می‌پنداری، اجرا کند! یا منتظر حکم خدا بماند.
پس خداوند به پیامبرش دستور #صبر می‌دهد:
🔸 فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورًا...