🔰 پس از پنجاه سال مرحوم سید جعفر شهیدی از معدود مورخانی است که در تحلیل عاشورا، پُلی به روزهای بعثت پیامبر و حوادث صدر اسلام زده و آرام‌آرام نقاط عطف را یافته و از کنار هم گذاشتن آن‌ها، به یک تصویر تقریبا جامع دست پیدا کرده است و نتیجه‌ی این تلاش‌ها در کتاب "پس از پنجاه سال" تجلی یافته است. 🆔 @Qasas_school

🔰 حلقه‌های تاریخ مرحوم شهیدی در این باره می‌نویسد: حادثه محرم سال ۶۱ هجری از جمله حادثه‌هایی است که باید علت یا علت‌های آن را جستجو کرد، آن هم نه در آن سال یا چند سال پیش از حادثه. ممکن است پیگیری داستان موجب شود که ما به سال‌هایی پیش از خلافت ابوبکر و پیش از ظهور اسلام و بلکه سال‌ها پیش از تولد پیغمبر اسلام بازگردیم. چه این حادثه‌ها مانند حلقه‌های زنجیر یکی به دیگری بسته است و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد. در ادامه مروری اجمالی خواهیم داشت بر سیر حوادث تاریخی که مرتبط با ایام پایانی ماه صفر است. 🆔 @Qasas_school

✍🏻 به کوشش زینب افضلی دانشجوی تاریخ 🔰 حلقه‌ی اول: بعثت 🔶 هنگامی که پیغمبر اسلام دعوت خود را در مکه آغاز کرد، قدرت سیاسی و اقتصادی شهر را دو گروه نیرومند در دست داشتند. 🔹 این دو گروه با آنکه از نظر ترکیب ساختمان اجتماعی دارای تفاوت بسیار بودند، به خاطر حفظ منافع مشترک همکاری می‌کردند: 1⃣ شیوخ یا رؤسای قبیله که با حکم سنت موروثی فرمانفرمایی تیره و خاندان‌ها را به عهده داشتند. 2⃣ ثروتمندانی که از راه تجارت و رباخواری مال‌های فراوان اندوخته بودند و می‌کوشیدند آن را نگهداری کنند و چندان که می‌توانند بر آن بیفزایند. 🔸 در اجتماع مکه که در آن روزها صورت نیمه شهری و نیمه قبیله‌ای داشت، گاه یک تن از هر دو منبع قدرت و درآمد برخوردار بود. 🔹 نخستین دعوت پیغمبر این بود که: خدا یکی است و بُت‌هایی را که به دست خود ساخته‌اید دور بیندازید. اندک تامل کافی است تا بدانیم این سخنی نبود که بازرگان جهان دیده‌ای چون ابوسفیان، یا شیخ سالخورده‌ای چون ابوجهل را آزرده سازد. 🔸 بسیار ساده‌لوحی می‌خواهد تا بگوییم آنها بتان ساخته و پرداخته پیشه‌وران خویش را خدا می‌دانستند و آنها را می‌پرستیدند. بتها در نظر اینان جز وسیله‌ای برای سرگرم نگاه داشتن مردمان ساده دل نبود. می‌خواستند از این راه آنان را بفریبند و سپس استثمار کنند. 🔹 برای کسی که جز افزودن مال و قدرت چیزی نمی‌خواهد چه فرق می‌کند که بت پرستش شود یا ستاره و آفتاب؟ 🔸 مسلماً اگر در همان روزها دعوت پیغمبر در یکتاپرستی خلاصه می‌شد، قریش آن چنان از وی ناخشنود نمی‌شدند. بلکه همه یا بیشتر آنان به وی ایمان می‌آوردند. [لکن] دقت در آیه‌های کوتاه که نخستین دسته از آیه‌های قرآنی است نشان می‌دهد که همراه با این دعوت ساده درخواست‌های دیگری هم عنوان شده. درخواستی که موقعیت اجتماعی آن دو گروه را تهدید می‌کرد. آیاتی مانند آنچه در سوره همزه آمده: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ ﴿١﴾ الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ ﴿٢﴾ يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ ﴿٣﴾ كَلَّا ۖ لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ ﴿٤﴾ 🔹 [از طرفی] اگر به فهرست نخستین مسلمانان مدینه نگاهی بیفکنید می‌بینید عموما از این چند طبقه بیرون نیستند: 1⃣ بردگان و ستمکشان که از ظلم خداوندان بیدادگر خویش به ستوه آمده بودند و برای نخستین بار به آنان نوید آزادی و آسایش داده می‌شد. 2⃣ بازرگانانی که از لحاظ ثروت و درآمد در طبقه متوسط بودند و برای آنان ممکن نبود با ثروتمندان بزرگ به رقابت برخیزند و از امکاناتی که نصیب آنها شده است برخوردار گردند. 3⃣ بزرگ‌زادگانی که به حکم سنت قبیله‌ای امیدی نداشتند روزی به مقام ریاست و شیخ بودن برسند. 4⃣ خرده‌کاسب‌کاران که ناچار بودند فشار سخت دو گروه متشکل از ثروتمندان بزرگ و روسای قبیله را تحمل کنند و قدرت مقاومت یا جرأت دم زدن برابر آنان را نداشتند. 🆔 @Qasas_school

🔰 حلقه دوم: هجرت 🔷 همین دسته‌ها با آنکه در عقیده دینی شکل گرفتند به خاطر فقدان شرایط لازم نمی‌توانستند مقابل آن دو گروه برخیزند، حتی نمی‌توانستند شکل عقیدتی خود را بدون تحمل رنج آنان حفظ کنند. 🔸 سرانجام این نومسلمانان پس از آنکه انواع تحقیرها، مصیبت‌ها و شکنجه‌ها را از مخالفان خویش تحمل کردند ناچار از ترک وطن شدند. خواه به کشوری دیگر و خواه به شهری دیگر. 🔹 جمعیت یثرب برخلاف مکه از این مردمان تشکیل می‌شد: 1⃣ کشاورزان متوسط‌حال که با کوشش و کار می‌توانستند زندگی خود و خانواده خود را سروصورتی دهند. 2⃣ کاسب‌کارهای جزء که سرمایه‌ی کلان و یا جرأت و تجربه کافی نداشتند تا خود را به مخاطرات معامله‌های بزرگ اندازند. 3⃣ تیره‌های گوناگونی که هر چند پیوندهای خونی و خویشاوندی با قبیله‌های بزرگ برقرار ساخته بودند، پیوسته به جان یکدیگر می‌افتادند و چون توازن نیرو در بین آنان تا حدی محفوظ بود همیشه با هم در حال ستیز و کشتار بودند بی‌آنکه دسته‌ای غالب و دسته‌ای دیگر مغلوب باشد. 4⃣ اقلیت استثمارگری که به ظاهر پیشه کشاورزی داشت، اما چنان‌که شیوه آن قوم است در سایه زیرکی و کاردانی کلید اقتصاد شهر را به دست آورده بود و پیوسته قبیله‌های ضعیف را تهدید می‌کرد که به زودی در سایه پیغمبری که خدا از این ملت بر می‌گزیند، حکومت شهر و ریاست عرب را به دست خواهند گرفت. از طرفی همه این ۴دسته خود را به صورتی خاص مقهور سلطه مکه می‌دیدند. 🔸 دیری نگذشت که در سال دوم هجرت یثرب با مکه درافتاد. ضربتی که این مردم به ظاهر خرده‌پا برای نخستین بار در تاریخ عربستان به آن مردم قوی دست و اشراف وارد کردند، قریش را متوجه ساخت که خطر بیش از آنچه می‌پنداشتند جدی است. بدین جهت بی آنکه بدانند چه می‌کنند به تلاش افتادند: تحریک قبیله‌های نزدیک مدینه علیه مسلمانان، پیمان با قبیله‌های یهودی، پیمان‌های جنگی این قبیله‌ها با یکدیگر و با قریش علیه محمد(ص). 🔹 اما هیچ کدام از این کوشش‌ها به سود آنان پایان نیافت. آخرین تلاش ایشان برای بازداشتن محمد و یاران او از درآمدن به مکه در سال ششم هجری بود که با پیمان صلح حدیبیه پایان یافت. 🔸 آنان می‌پنداشتند که با جلوگیری وی از درآمدن به مکه او را خوار کرده‌اند. در صورتی که امضاء چنان پیمانی اعترافی رسمی به حکومت محمد در یثرب و اطراف یثرب از یک سو و متزلزل ساختن پیمان قریش با دیگر قبایل از سوی دیگر بود. 🆔 @Qasas_school

🔰 حلقه سوم: نفاق مکی 🔶 در سال هشتم از هجرت محمد، مکه تسلیم شد. حشمت قریش در هم ریخت. سران قبیله‌های حجاز که تا آن سال در حالت انتظار به سر می‌بردند و می‌خواستند بدانند پایان کار قریش چه خواهد بود، پی در پی مسلمانی گرفتند. مسلمانی همه اینان بدان معنی نبود که حقیقت دین را دریافته و به اخلاق اسلامی آراسته گشته‌اند‌. 🔹 قرآن در وصف این جماعت می‌گوید: قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ بسیاری از شهرنشینان مسلمان شده نیز دست کمی از این بیابان نشینان نداشتند. 🔸 اینان(اشراف قریش) پیش از آنکه مسلمان باشند می‌خواستند در سازمان تازه مقامی را که جویای آن بودند بدست آورند. این دسته همان‌هایند که قرآن درباره آنان می‌گوید: وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ 🔹 در طول ۱۰ سال تفوق رسول(ص) در مدینه قدرت معنوی رسول(ص) از یک سو و سرگرمی مسلمانان به غزوه‌ها و سریه ها از سوی دیگر مجال نمی‌داد که دیوهای بند شده از درون این به ظاهر مسلمانان رها شود. اما گاهی که فرصتی می‌یافت سر بیرون می‌کرد و دندان خویش را نشان می‌داد. 🆔 @Qasas_school

🔰 حلقه چهارم: رحلت پیامبر و ولادت اشرافیت 🔷 همین که محمد(ص) از این جهان رخت بربست، همین که اسلام از مرز جزیره فراتر رفت، همین که مردم غیرعرب با خوی و خصلت غیر قبیله‌ای این دین را پذیرفتند، همین که درآمدهای سرشار به مدینه سرازیر شد و سران مسلمانان از درگیری در میدان جنگ به تن‌آسائی در کاخ و سرگرمی در کشت و باغ و مزرعه پرداختند، نشانه‌های آن اشرافیت فراموش شده به تدریج پدید آمد. بلکه می‌توان گفت نشانه‌های آن بلافاصله پس از مرگ پیغمبر دیده شد. 🔸 آن روزی که گروهی در سقیفه گرد آمدند تا برای مسلمانان امیری انتخاب کنند و سعدبن‌عباده انصاری رئیس خزرج گفت: از ما امیری و از شما امیری، از زبان ابوبکر روایتی در دست داریم که بدو پاسخ داده است: پیغمبر گفت پیشوای مسلمانان باید از قریش باشد. یعنی سروری از آن مکه است و مدنیان همچنان باید زیر دست باشند. 🔹 اگر به راستی صحابی بزرگی چون ابوبکر چنین سختی را گفته باشد، معنی آن این است که آنچه اسلام و قرآن برای آن ارزش قائل بود، یعنی تقوا، لااقل در کار زمامداری مسلمانان بکار نمی‌آید. لازم این حدیث این است که اگر بر فرض دو تن داوطلب زمامداری بودند یکی با تقوایی کمتر و از قبیله قریش، و دیگری با تقوایی بیشتر و کفایت بیشتر از غیر قریش، آنکه از قریش است مقدم خواهد بود. 🔸 در مدت کمتر از بیست سال فرصت دخالت از عامه قریش به تیره‌ای خاص از این قبیله رسید. یعنی فرزندان امیه. آن روز ابوبکر و حاضران در سقیفه شاید فکر این را نمی‌کردند که این امتیاز ممکن است مقدمه امتیازات دیگر شود و نوع زمامداری مسلمانان را از «حکومت انتخابی» به «حکومت استبدادی موروثی» بکشاند. 🔹 زمامداری از قریش به مداخله تیره اموی و زمامداری اموی به سلطنت موروثی و سلطنت موروثی به استبداد مطلق کشیده شد. حق مداخله مردم در کارها از آنان سلب گردید، چنانکه در ۲۰ سال آخر این ۵۰ سال دیگر سخن در این نبود که زمامدار باید چه کند؟ عادل باشد یا نه؟ اگر برخلاف عدالت رفت باید بدو هشدار دهند یا نه؟ آنچه در این سال‌ها مهم می‌نمود اینکه چه باید کرد تا زمامدار را راضی نگاهداشت. 🔺امام حسین در چنین وضعیتی قیام کرد تا از خط رسالت و آرمان‌هایی که پیامبر برای آن مبعوث شده بود حفاظت کند. 🆔 @Qasas_school

🔰 به مناسبت رحلت پیامبر ۱ صفت "الرحمان" و الگوی حکومتی پیامبر سرفصل مطالب جلسه اول: ۱- جامعه جاهلی و نظم سیاسی اجتماعی آن ۲- بعثت، فریاد توحید و موافقت‌ها و مخالفت‌ها ۳- الرحمان و نقش مردم در حکومت ۴- رحلت پیامبر و انقلاب ارتجاعی 🆔 @Qasas_school

🔰 به مناسبت رحلت پیامبر ۲ اسلام محمدی، اسلام سقیفه‌ای و اسلام اموی سرفصل مطالب جلسه دوم: ۱- اصحاب صحیفه ملعونه و طرح بدیل اسلام (سامری امت) ۲- شجره ملعونه و حزب اموی و اسلامِ ضد اسلام (فرعون امت) ۳- مبارزه و مواجهه متفاوت پیامبر با دو اسلام سقیفه‌ای و اموی ۴- رویای پیامبر و آگاهی از نقشه قتل اهل بیت ۵- فتنه‌ای با کلیدواژه "مردم" 🆔 @Qasas_school

🔰 به مناسبت رحلت پیامبر ۳ طرح بدیل، ضلالت و قوانین تبعیض‌آمیز بعد از رسول سرفصل مطالب جلسه سوم: ۱- معنای قرآنی ضلالت و بی‌طرحی ۲- ناکارآمدی خلفا در ادامه دادن رسالت پیامبر ۳- بازگشت به ساختارهای جاهلانه و تبعیض‌آمیز توسط عمربن‌خطاب ۴- دلایل سکوت و صبر فعال اميرالمؤمنين 🆔 @Qasas_school

🔰 به مناسبت رحلت پیامبر ۴ [جلسه پایانی] جنایت و جامعه‌ی تحقیر شده سرفصل مطالب جلسه چهارم (پایانی): ۱- ویژگی‌های جامعه‌ای که خلفای سه‌گانه تحویل اميرالمؤمنين دادند. ۲- منظور از بازگشت به جاهلیت؟ ۳- دو شکل از جامعه‌سازی و ایجاد روابط ۴- مبارزه امام مجتبی به‌وسیله صفت "کرامت" ۵- جامعه‌شناسی امام حسین و لایه‌های معنایی "قتیل‌العبرات" و ویژگی‌های جامعه‌ای که توان جنایت دارد. ۶- مبارزه‌ی امام کاظم و امام رضا با اسلام توسعه‌گرای عباسی 🆔 @Qasas_school

🔰 هجوم به خانه‌ی وحی ⁉️ سوال: حمله به خانه‌ی حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) و امیرمؤمنان علی(علیه‌السلام) چه زمانی بوده است؟ 🔺پاسخ از دکتر حجت‌الاسلام یاوری: هجوم منجر به مجروحیت 50 روز بعد از رحلت رسول خدا بوده است. 🔷 هجوم به خانه حضرت زهرا(س) وامیرمؤمنان علی(ع)، بیش از یک بار بوده است. مرحله نخست تهدید و هجوم، در همان روزهای نخستین بعد از واقعه #سقیفه روی داد؛ البته در این گزارش خبری از هیزم و آتش زدن نیست و زمان این هجوم به احتمال زیاد، بعد از جمع‌آوری قرآن توسط امیرمؤمنان علی(ع) بود که هفت یا هشت روز بعد از رحلت رسول‌الله(ص) طول کشید. قرآنی که امام آن را روز سه شنبه در مسجد بر ابوبکر عرضه کرد. 🔶 بنابر روایتی از امام باقر(ع)، آغاز بیماری حضرت زهرا(س) 50 روز بعد از رحلت رسول الله(ص) بود. یعنی هجومی که منجر به مجروح شدن حضرت زهرا(س) گردیده است، 50 روز از بعد از رحلت و بعد از بازگشت سپاه اُسَامَه به مدینه بوده است. 📚 منابع: یحیی بن حسین، تثبیت الامامه، ص24؛ طبری، تاريخ الأمم و الملوك‏، ج3، ص227؛ هلالی، کتاب سُلیم، ج2، ص581- 580؛ ابن ابراهیم کوفی، التفسیر، ص399- 398؛ ابن ندیم، الفهرست، ص30؛ مجلسی، بحار الأنوار، ج43، ص201. 🆔 @Qasas_school