💢 یادداشتچه‌هایی از قم میرزا عیسی‌خان فیض و آقا میرزا علی حق‌نویس "در این‌جا مقتضی دید که به تناسب مقام از دو وزیر قمی دیگر که در کابینه سیاه و خیلی محدود سید ضیاء‌الدین طباطبایی از حوت ۱۲۹۹ تا جوازی ۱۳۰۰ و همزمان [با] کودتای پهلوی وزارت داشته‌اند نامبردار گردد. ایشان عبارت بودند از میرزا عیسی‌خان فیض فرزند میرزا جوادخان برادر آقا میرزا علی‌اکبر فیض صاحب تاریخ قم که وزیر دارایی بود و بعدا رئیس کمیساریای نفت لندن گردید و پس از پانزده سال در همان‌جا وفات یافت. و دیگری آقا میرزا علی حق‌نویس کفیل وزارت عدلیه که بعدا از ناحیه مردم قم به وکالت مجلس شورای ملی برگزیده شد." (گنجینه آثار قم، عباس فیض، ج ۱، ص ۳۴۳) حاشیه در یکی از یادداشت‌ها اشاره‌ای به میرزا عیسی خان فیض شد. لازم بود وی بیشتر شناخته شود. با این تعریف معلوم می‌شود وی پسر عموی آیت‌الله العظمی میرزا محمد فیض قمی بوده است. کابینه سیاه کابینه‌ای بود که بعد از کودتای رضاخان میرپنج علیه احمد شاه قاجار در سوم اسفند ۱۲۹۹ با ریاست سید ضیاء الدین طباطبایی شکل گرفت. حوت: اسفند جوزا: خرداد سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۳/۰۸ #میرزا_عیسی‌خان_فیض #میرزا_علی_حق‌نویس #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 دو حذف و دو ابدال محاوره‌ در آوایش قمی یک در آوایش قمی، کسره اضافه، به چهار صورت کاربرد دارد: الف) در واج‌بست مصوت کوتاه " َ: a"+ی میانجی+کسره اضافه "ی" میانجی، همراه با کسره اضافه به صورت "ی" نصفه‌ونیمه با نام "یای ابتر" درمی‌آید: کوچَه‌ی عَربَسّون.: ...kuchay: کوچه‌یِ عربستان. پیشتر، طی یک نوشتار در این باره سخن رفت و در واج‌بست مصوت بلند+ی میانجی+کسره اضافه نیز چنین است: کارای خوب: ...kArAy؛ کارایِ خوب؛ کارهای خوب. ب) در واج‌بست صامت+کسره اضافه گاه کسره اضافه به صورت مصوت بلند "ی: i"  خوانده می‌شود و در این باره نیز پیشتر، طی نوشتاری سخن رفت: دستی شما درد نکنه! ج) همچنین چه‌بسا کسره اضافه را با اثرپذیری از فارسی محاوره‌، حذف می‌کنند: سر زبونمه (با "را" و "نون" ساکن). دامنه این حذف، طبعا به حذف "ی" میانجی هم می‌رسد: تُخمه گل‌خورشید: تخمه‌یِ گل‌خورشید. نمونه‌های دیگری از این حذف، بخوانید: باغ پنبه حرم حضرت معصومه حوض‌سلطون سرحوض مَجِّد چِل‌اخترون یخچال قاضی د) گاه به شکلی که امروزه در فارسی رسمی کاربرد دارد، باقی می‌ماند: اَی دادِ بیداد!: اِی دادِ بیداد! با این حال، میزان کاربرد این شکل‌های چهارگانه، از اول تا چهارم، بستگی به میزان غلظت کاربرد آوایش قمی دارد؛  یعنی اولی و دومی به نسبت سومی و چهارمی، قدیمی‌تر و قمی‌ترند و تغییر از دو مورد اول به دو مورد بعدی، با گسترش مدارس جدید و رسانه‌های جمعی و رواج فارسی رسمی و محاوره در حوزه کاربرد آوایش قمی روی داده است. به هر حال، امروزه حذف کسره اضافه، یکی از پرکاربردترین حذف‌ها در آوایش قمی است؛ ضمن این که بی‌گمان مناسبت با بافت کلامی در گزینش و کاربرد هر یک از شکل‌های چهارگانه بالا، نقش دارد: کوچه درختِ‌پیر: کوچه‌یِ درختِ‌پیر. دو یکی دیگر از پرکاربردترین حذف‌ها در آوایش قمی، حذف واو عطف، بویژه میان "اتباع"، مانند "حروم حَرَج: حرام و حَرَج" است که بی‌گمان آن نیز از زبان محاوره به این آوایش راه یافته است و اصالتاً قمی نیست: سر_رودار: سر و رو دار. سر_زبون‌دار: سر و‌ زبان‌ دار. سه یکی دیگر از ویژگی‌های آوایی زبان محاوره، ابدال مصوت بلند "ا: A" به مصوت بلند "و: u" ضمن واج‌بست ا+ن است. این ابدال، در آوایش قمی هم پرکاربرد است: اعیون: اعیان. اعیونی: اعیانی؛ متجملانه [خونه اَعیونی]. پاسنگون: پاسنگان. اَنگُشدونه: انگُشتانه. سُلقون: سولِقان. تیرکمون: تیر و کمان. کلونتری: کلانتری. چهار در زبان محاوره، ابدال پیشین را در واج‌بست ا+م نیز شاهدیم که در آوایش قمی هم کاربرد دارد: جوم: جام. جومه: جامه. حَجومت: حِجامت. حروم: حرام. حَرومی: حرامی. خوم: خام [>کوفته نخود خوم]. کلوم: کلام. نوم: نام [> بدنوم]. نومه: نامه [> کارنومه]. ناگفته نماند ضمن این ابدال، گاه ابدال صامت "م" به صامت "ن" نیز پیش می‌آید: بون: بام [> پِشتَ‌بون]. تمون: تمام. حمون: حمّام. از دیدگاه نگارنده، بهتر است در آوایش‌نگاری قمی، آن حذف‌ها و این ابدال‌ها، جز آنجا که حالت مَزجی با ویژگی‌های دیگر آوایش قمی گرفته‌اند، لحاظ نشوند و تنها در نمونه‌دهی‌ها خودنمایی کنند. دکتر علیرضا فولادی ۱۴۰۳/۰۳/۰۸ #اصطلاحات_قمی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 چرا وادی‌السلام؟ زمین قبرستان نو محدود و کوچک بود و نیاز شهر و روستاهای اطراف را برآورده نمی‌کرد. دولت وقت (پهلوی دوم سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ش) تصمیم گرفت قبرستان جدید و کاملی بسازد که این منطقه (انتهای خیابان خاکفرج) انتخاب شد. از قدیم مردم ایران علاقه خاصی به دفن اموات در قم داشتند. هر کس که توان مالی  جابه‌جایی داشت، اموات خویش را به قم می‌آوردند. علت آوردن اموات به قم بیشتر به علت احادیث و روایاتی بود مبنی بر این‌که: "در قم آن روز محشر و پنجاه هزار سال را ندارد و کسی که در قم دفن می‌شود حساب و کتاب او در قبر انجام می‌شود و آمرزیده است." اگر به سنگ قبرهای وادی‌السلام توجه شود بیشتر آن‌ها کرمانشاهی هستند. نقل معروفی هم در قدیم بود که "‌واردات قم مرده است." شعر معروفی هم از زکی باغبان درباره قم در انتهای زیارتنامه‌های کوچک چاپ شده بود که با خواندن آن مردم علاقه بیشتری به دفن اموات در قم پیدا می‌کردند: "دل می‌برد طراوت فصل بهار قم روزی که حشر و نشر قیامت به پا شود ... ایمان و کفر و نیک و بد از هم جدا شود ... در قم محاسبه در قبرها شود ... خرم کسی که دفن شود در مزار قم ... وادی‌السلام که نزدیک به هفتاد سال پیش شکل گرفت (۱۳۳۷ش) بسیار عالی و کامل بود. دارای آب و آب‌انبار و غسالخانه و ... . نکته نهایی این‌که مردم عار داشتند (ظاهرا به دلیلی دوری از مرکز) اموات خود را در آن‌جا دفن کنند؛ مانند شروع کار بهشت معصومه که برخی می‌گفتند اموات خود را در نفت و  نمکزار نمی‌بریم. (چون با فوران چاه نفت همه آن‌جا نفتی شده بود.) حسین مقیمی ۱۴۰۳/۰۳/۸ #وادی_السلام #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت