💢 کهنه‌مانده‌ها کاشی‌نبشت بر سردر دو خانه ۱. "بسم الله الرحمن الرحیم" ۲.‌ "ولایت علی ابن ابیطالب فمن دخل حصنی امن من عذابی" صفائیه کوچه ۲۱ متعلق به اواسط دوره پهلوی، احتمالا دهه سی چون از این نوع کاشی نبشت‌های قدیمی تعداد زیادی در قم باقی نمانده است. سعی می‌شود از تمامی آن‌ها تصویربرداری شود تا محققان و معماران علاقه‌مند برای تحقیق از آن بهره ببرند و انگیزه‌ای شود تا دیگران نیز به این نهضت بپیوندند. هر بنا و کاشی قدیمی ولو ساده ولو بی‌تزیین باید تصویربرداری شود تا تصویری کلی از سلیقه و سبک خانه سازی گذشتگان به دست آید. ما نیاز داریم آثار پیشینیان‌مان را مستندسازی کنیم. میراث رسیده از گذشتگان ما در بی‌پناهی و تنهایی شگفت‌آوری قرار دارد. هجوم همه جانبه به بافت‌های تاریخی کشور و نارنجک‌پرانی اخیر به ارجمندترین آثار باقی مانده باستانی دلیل این ادعا است. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۲/۱۲/۲۷ #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

زخم‌هایی که بر تن قم نشسته‌اند نگاهی به آسیب‌های بافت شهری قم قدم زدن در خیابان‌ها و کوچه‌ پس‌کوچه‌های نه چندان قدیمی قم، زخم‌هایی عمیق بر تن این شهر خودنمایی می‌کنند؛ زخم‌هایی که نه از طبیعت، بلکه از دست انسان بر پیکره قم نشسته‌اند و هر روز نمک بر آن‌ها پاشیده می‌شود. داستان بافت تاریخی قم به داستانی غم‌بار تبدیل شده است. گویی بسیاری نمی‌دانند که حفظ بافت قدیمی هر شهر به منزله زنده نگاه داشتن هویت اجتماعی و اصالت فرهنگی آن شهر است و حفظ همین ارزش‌ها است که جامعه پیرامونش را از آسیب‌های اجتماعی مصون نگه می‌دارد. بی‌سلیقگی‌های متعدد در برخورد با ابنیه‌های قدیمی و حتی اماکنی که تاریخ بنای آن‌ها چندان دور نیست، چهره شهر را مملو از زشتی و نازیبایی کرده است و آهِ پر افسوس دوستداران حفظ بافت شهر و اصالت آن اماکن را بلند کرده است. امید است که روزی قم‌شناسی و لزوم حفظ و حراست از بافت تاریخی قم به دغدغه‌ای همگانی برای همه شهروندان قمی تبدیل شود. ویدا نوروزی آخرین روزهای سال 🌐 www.qomshenasi.ir 🌐 instagram.com/qomshenasi 🌐 aparat.com/qomshenasi

💢 برخی از آداب و سنن ماه رمضان در قم تقریبا در همه شهرها و روستاها رسم بر این بود که چند نفر سحرخیز در کوچه‌های هر محله راه می‌رفتند و با مناجات‌خوانی و یا اشعار ی درباره رمضان مردم را بیدار می‌کردند و با صدای بلند می‌گفتند: مؤمنان بر خیزید که سحر شده است. گاهی نیز این کار با طبل و شیپور انجام می‌گرفت. در محله ما که در صفاییه، کوی بیگدلی، کوچه احمدیان بود و انتهای کوچو به جوب‌شور (جوی‌شور) راه داشت، سه نفر به نام‌های حاج عبدالله پوردانا و آقا محمد محسنی و حاج محمد عبادی‌پور با زدن طبل و شیپور در کوچه‌ها می‌گشتند و مردم را بیدار می‌کردند. البته نیازی نبود همه کوچه‌ها را بروند. یک کوچه را که می‌رفتند کوچه‌های جنبی هم صداها را می‌شنیدند. این کار تا آخر دهه سی ادامه داشت و من بچه بودم و با شنیدن صدای طبل بیدار می‌شدم و خوشحال بودم؛ چون پدر و مادرها بچه‌ها را بیدار نمی‌کردند. یکی دیگر از روش‌های بیدار کردن مردم از طرف دولت انجام می‌شد. دو عراده توپ جنگی می‌آوردند. این توپ‌ها زمانی در خاکفرج و داخل روخانه و در آخر در میدان آستانه بود. در هنگام افطار دو بار شلیک می‌کردند و مردم می‌فهمیدند که افطار شده است. در سحر هم دو شلیک داشتند. البته با فاصله حدود ده دقیقه. شلیک اول به این معنی بود که اگر کسی خواب مانده‌ بیدار شود و یا اگر درحال خوردن هست زودتر سحری را بخورد. شلیک دوم در سحر یعنی دیگر نباید چیزی خورد. این برنامه نیز تا آخر دهه سی ادامه داشت و علت طبل و شیپور و توپ این بود که مردم ساعت نداشتند. از اوایل دهه چهل بیشتر مردم هم ساعت داشتند و هم رادیو و دیگر نیازی به آن کارها نبود؛ چون شهر کوچک بود و آلودگی صوتی هم نبود و صدای غرش شلیک توپ را همه می‌شنیدند. مردم خیلی دوست داشتند موقع شلیک توپ در میدان آستانه باشند. من در عالم بچگی با خواهش زیاد از پدرم دو بار موفق به دیدن شلیک توپ شدم. خوشبختانه هنوز در بعضی از روستاها و شهر‌های کوچک سنت زیبای سحرخوانی را حفظ کرده انجام می‌دهند. رمضان بر همگان مبارک باد. حسین مقیمی ۱۴۰۲/۱۲/۲۷ #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

آشنایی و معرفی دوازدهمین اثر تاریخی قم کاروانسرای پاسنگان کاروانسرای پاسنگاندر شهرستان قم، بخش مرکزی روستای زنبورک (جنت آباد)، کیلومتر ۲۰ جادهٔ کاشان واقع شده است. ساختار بنا صفوی است، گر چه برخی آن را به قاجار نسبت داده و سازنده کاروانسرا را شخصی به نام حاج محمد باقر قزوینی معرفی کرده‌اند. ساختار معماری این کاروانسرا چهار ایوانی با دیواره چهارگوش آجری کامل، به ایعاد پنجاه در پنجاه متر است. ساختار ورودی کاروانسرا سازه دو  طبقه‎ای است. داخل حیات پاسنگان در هر دو سوی چهار ایوان دو ایوانچه دارد. در دو سوی دروازه کاروانسرا ده تاق و در چهار گوشه، چهار برج نیم‌گرد و توپُر و آرایه­‌دار از سنگ قرار دارد که هر یک کنگره‌­دار با جان‌پناه هستند. این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شمارهٔ ثبت ۳۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر از سال ۸۸ زیر نظر میراث فرهنگی  توسط آقای سعید ابراهیمی‌پور مرمت و بازسازی شده است. کاربری کنونی کاروانسرا بوم گردی، رستوران، چای‌خانه سنتی، اقامت، پایگاه رصد اجرام آسمانی، برگزاری جشن‌های ملی و مذهبی و ... هم اکنون مدیریت این کاروانسرا نیز با آقای سعید ابراهیمی است به کانال "قم‌گشت" بپیوندید و گزارشات تکمیلی را در این کانال ببینید اطلاعات و منابع قابل  دسترس در حوزه "تاریخ فرهنگ و ّطبیعت" قم را به نشانی ادمین کانال بفرستید. ادمین‌ : @ghiami_abolfazl هم‌چنین با نقد و نظر در خصوص مطالب منتشر شده ما را در بهبود روند کانال یاری کنید. #یکصد_جاذبه_گردشگری_قم #قم_تمدن_هفتهزار_ساله #تمدن_هفتهزار_ساله_قم #کاروانسرای_پاسنگان #کاروانسرا https://t.me/Qomghasht

طرح جامع قم و چند نکته در عمران‌نامه شماره بیست‌وچهارم 📖🖌 سید محسن محسنی، پژوهشگر در حوزۀ قم‌شناسی این نوشته در باره طرح جامع قم است که در حال تدوین و ترسیم است. مطلب مذکور  مبتنی بر  تجربه اداری - بالغ بر بیست و اندی سال - و مطالعات مستمر و مشاهدات میدانی نویسنده است که در ۲۶ پاره/ قسمت و ناظر بر موضوعات مختلف از جمله «جمعیت و آب» و «محوربندی تاریخی شهر قم» و «محوربندی کنونی شهرقم» و «شاخصه تاریخی قم، شاخصه نادیده قم» و «تراکم و شهرفروشی» و «رودخانه قم» و «جبهه‌بندی فضای سبز و ریزگرد» و «طرح جامع و کوه‌های یزدان» و «طرح جامع و گسل‌ها» و " الزام دستگاه ها به اعلام نظر "تدوین یافته است. تاکنون نوشته‌ای بدین وسعت و تنوع در خصوص طرح جامع قم دیده نشده است. با این وجود نویسنده در این نوشته خود را به عنوان یکی از باشندگان عام قم و نویسنده‌ای غیر متخصص معرفی کرده است. خواندن این مطلب را به مدیران شهری و علاقه‌مندان مسایل شهری توصیه می‌کنیم. راه‌های تهیه: نسخه چاپی: قم، کیوسک مطبوعاتی ابتدای ۴۵ متری صدوقی، جنب ورزشگاه شهید حیدریان نسخه الکترونیکی: https://taaghche.com/book/202692

💢 دیزی/ dizi یا دیزه /dize در لهجه قمی دیزی یا آن‌گونه که قمی‌ها می‌گویند دیزه (dize در میان‌سالان و diza در کهن‌سالان) ظرف سنگی یا مسی بود که قدیمی‌ها بیشتر در آن آبگوشت می‌پختند. آبگوشت درباغی یا دیزه درباغی هم بین رعیت‌ها و باغبان‌ها معروف بود. آبگوشتی بود که رعیت‌ها صبح هنگام‌ بار می‌گذاشتند و دنبال کار خود می‌رفتند که تا ظهر کم‌کم بر روی آتش هیزم یا هیمّه (چوب خشک) جا بیفتد. چوپان‌های ما آن را بر روی آتش سِر ser بار می‌گذاشتند. سِر ورق‌های کلفت و خشک ناشی از فضولات کوبیده شده با پای گوسفند در کف میش گردون و آغِل بود که از سال قبل باقی می‌ماند. سِر گویا کوتاه شده سرگین باشد. دیرسوز و با دوام بود. این آبگوشت‌ها بوبَرنگ و طعم خاصی داشت. آن‌ها که خورده‌اند می‌دانند و بس. تلفظ این ظرف در قم دیزه بود ونه دیزی. هنوز هم قمی‌های قدیمی دیزه آبگوشت یا دیزه سنگک (دیزه‌ای بزرگ‌تر) می‌گویند. شاهد آن را امروز در متنی قاجاری دیدم: "درِ چشمه به اندازه دیزه‌ای است." (تاریخ دارالایمان قم، محمدتقی بیک ارباب، ص ۱۱۲) سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۱/۰۳ #یادداشت #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

یادی از قهرمانی فراموش‌شده نخستین مدال‌آور جهانی برای قم نصرالله سلطانی‌نژاد (زاده ۱۳۱۵) کشتی‌گیر آزادکار ایرانی بود. او در مسابقات قهرمانی کشتی جهان ۱۹۶۱ که در ژاپن برگزار شد به مدال نقره دست‌یافت. اود ر تاریخ ۲۸ شهریور ماه سال ۱۳۵۵ شمسی در سن چهل سالگی وفات نمود و در قبرستان باغ بهشت شهر قم مدفون است. با تشکر فراوان از آقای علی سلطانی‌نژاد فرزند پهلوان ۱۹۶۱ یوکوهاما (ژاپن) سرمربی: حبیب‌الله بلور ۵۲ کیلوگرم: نصرالله سلطانی‌نژاد (نقره) ۵۷ کیلوگرم: محمدابراهیم سیف‌پور (طلا) ۶۲ کیلوگرم: حمید توکل (برنز) ۶۷ کیلوگرم: محمدعلی صنعتکاران (طلا) ۷۳ کیلوگرم: امامعلی حبیبی (طلا) ۷۹ کیلوگرم: منصور مهدی‌زاده (طلا) ۸۷ کیلوگرم: غلامرضا تختی (طلا) ۱۴۰۳/۰۱/۰۳ #یادداشت #عکس https://t.me/qomphotograph/181

یک گروه و چهار کانال درباره شناخت قم در تلگرام یک. قمیات (گروه) https://t.me/+06kSNOTHIGNkNTE8 دو. گروه مطالعات قم‌شناسی (کانال) 🆔 @qomshenasi سه. قم‌شناخت (کانال) آرشیو کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و فایل‌های صوتی سخنرانی‌ها در شناخت علمی تاریخ، هویت و باستان‌شناسی قم @qomshenakht چهار. قم عکس (کانال) عکس‌ و فیلم مستند درباره قم 🆔 @qomphotograph پنج. قم‌گشت (کانال) معرفی جاذبه‌های تاریخی فرهنگی و طبیعی قم https://t.me/Qomghasht ۱۴۰۳/۰۱/۰۴ #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌مانده‌ها آهنگری در کهک در "کتابچه تفصیل و حالات دارالایمان قم" از میرزا غلامحسین افضل الملک در وصف کهک می‌گوید: "در قریه کهک قاشق‌های خوب می‌تراشند و کوزه‌های نازک لطیف می‌سازند و آهنگری هم می‌کنند. ده بسیار معتبر بزرگی است." امروز در کهک از آهنگری بالا با شتاب تصویر برداری کردم. پیشتر هم آن را دیده بودم. از صاحبش اسمش را پرسیدم، گفت: اوس ممد. سابقه کارش را پرسیدم، گفت: چل ده؛ یعنی پنجاه سال. وقت بیشتری برای تحقیق نداشتم. ممکن است بازمانده صنعت آهنگری قدیم در کهک باشد. هر کهنه‌ای را باید به‌سرعت ثبت و ضبط کرد. شاید فردا نباشد. کهنه‌ها با سرعت باورنکردنی‌ای ناپدید می‌شوند. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۱/۰۵ #یادداشت #عکس #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

آشنایی و معرفی سیزدهمین اثر تاریخی قم     کاروانسرای صدرآباد کاروانسرای صدرآباد، مربوط به دوره صفوی - قاجار است. این کاروانسرا در ۳۵ کیلومتری شهرستان قم، بخش مرکزی، بیرون روستای محمدآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۶ آبان ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای صدرآباد دو حیاط (به جز حیاطی کوچک و خصوصی) دارد که فضاهای مختلف (بارانداز – اصطبل – اتاق‌ها) در پیرامون آن‌ها نشسته‌اند. حیاط دوم کوچک‌تر است. بانی این کاروانسرا به‌درستی شناخته نشده، اما لرد کرزن، با توجه به نام کاروانسرا، بانی آن را امین السلطان صدراعظم دانسته و بنا بر سفرنامه عضدالملک، این کاروانسرا و آب‌انبار مجاور آن را ظهیر الدوله مرمت کرده است. این کاروانسرا از دو مسیر قابل دسترس است: یکی از جاده قم - گرمسار، جاده خاکی مجاورت روستای محمدآباد به طرف غرب و دیگری اتوبان قم - تهران بعد از مجتمع مهتاب جاده آسفالت به طرف شرق. کاروانسرای صدر آباد به دلیل قرار گرفتن در محدوده امنیتی سایت هسته‌ای فردو، محدودیت بازدید و تردد دارد. البته با هماهنگی حراست میراث فرهنگی قم قابل بازدید است. به کانال "قم‌گشت" بپیوندید و گزارشات تکمیلی را در این کانال ببینید: https://t.me/Qomghasht اطلاعات و منابع قابل دسترس در حوزه "تاریخ فرهنگ و ّطبیعت" قم را به نشانی ادمین کانال بفرستید. ادمین‌: @ghiami_abolfazl هم‌چنین با نقد و نظر در خصوص مطالب منتشر شده ما را در بهبود روند کانال یاری کنید. #یکصد_جاذبه_گردشگری_قم #تمدن_هفتهزار_ساله_قم #کاروانسرا #کاروانسرای_صدرآباد https://t.me/Qomghasht

💢 آثار فاخر کاشی کاری عصر قاجار در صحن حرم مطهر (۱) از بارزترین آثار هنری عصر قاجار، نوع و شیوه کاشی‌کاری و کاشی‌پزی است: یک. سبکی کاملا متفاوت از اعصار قبل در شیوه نقاشی. دو. در نوع رنگ‌گذاری و ترکیب‌بندی رنگ‌ها که با بن‌مایه رنگ زرد است که رنگی غالب بوده است. سه. طرح و نقوشی کاملا متفاوت که تا حدود زیادی از هنر فرنگی (اروپایی) تاثیر پذیرفته بود که می‌توان گفت به دلیل رفت و آمد هنرمندان به فرنگ یا سفر هنرمندان فرنگی به شرق بوده است. چهار. نوع کار یا چینش است که غالبا به صورت کتیبه در ابعاد کوچک انجام می‌گرفته که دلیل آن هم محدود بودن این نوع نقوش است؛ یعنی مانند هنر نقاشی ایرانی که گستره وسیعی را در بر می‌گیرد. نقوش فرنگی محدودیت داشته و فقط در ابعاد کوچک کار می‌شده است. در ادامه تصاویر و توضیحاتی از آثار برجای مانده در گوشه کنار صحن آینه یا اتابکی و صحن طلا خواهم آورد. امیرحسین میرقیصری ۱۴۰۳/۰۱/۰۵ #یادداشت #عکس #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 آثار فاخر کاشی کاری عصر قاجار در صحن حرم مطهر (۲) تاریخ اتمام بنای کاشی کاری و صحن اتابک یا آینه به سال ۱۳۰۳ قمری بوده که به همت میرزا علی اصغر خان اتابک یا امین السلطان انجام گرفته است و استاد کاشی‌کار یا شاید معمار آن استاد میرزا آقا عبدالله الموتی و راقمه (خطاط) میرزا محمد ابراهیم طهرانی یا میرزا عمو (میرزا آقا) بوده است که در آخرین خشت نگاره صحن آینه بعد از حجره مقبره پروین اعتصامی و ورودی صحن طلا خودنمایی می‌کند با این مضمون: "بسعی و اهتمام مُقرب الحضرات العلیه میرزا عبدالله الموتی باتمام رسید. راقمه میرزا آقا" امیرحسین میرقیصری ۱۴۰۳/۰۱/۰۵ #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 آثار فاخر کاشی کاری عصر قاجار در صحن حرم مطهر (۴) اوج شکوفایی و زیبایی هنر کاشی‌پزی، کاشی‌کاری، خشت‌نگاری (خطاطی روی کاشی) هم از لحاظ رنگ و نوع نقوش و نوع نگارش در عهد قاجار است. از آخرین هنرمندان کاشی‌پز دوره قاجار می‌توان به حاج حسین کاشی‌پز قمی (خاک‌نگار مقدم) اشاره کرد که هم‌اکنون نسل سوم و چهارم ایشان در تهران فعالیت می‌کنند. امیدوارم در حفظ و نگهداری این آثار اهتمام کافی بورزند. در پایان تصاویری از این آثار منحصر به‌فرد تقدیم می‌گردد. امیرحسین میرقیصری ۱۴۰۳/۰۱/۰۵ #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت