🔰بازشناسی #حاکمان_عادل از #ظالم از منظر امام علي ع ✅ 1. داوری عموم مردم: امام ع در اوایل نامه 53 نهج البلاغه که به پیمان­ آنحضرت با فرماندار اعزامی خودش به مصر، مالک اشتر، مربوط است، چنین فرموده­ اند: 🔷 "جناب مالک! من تو را در مناطقی از این جهان به حکمرانی گماشتم که قبل از تو دولت ­هایی بر آنان حکمرانی کرده اند؛ همانها که بعضی دادگر و بعضی ستم­ گر بوده­ اند. بی تردید، مردم به شیوه عملکرد تو دقت می کنند؛ همان طور که خود شما روزگاری که یکی از مردمان بودی به عملکرد حاکمان قبل از خودت توجه می کردی. باید بدانی که مردم درباره تو مانند داوری تو درباره دیگران، اظهار عقیده می کنند. و البته که حاکمان صالح و طالح را از طریق آنچه که خداوند بر زبان عموم مردم جاری می سازد، می توان شناخت" ✅2. برابر دیدن مردم از سوی حکومت: در بخش دیگری از همان نامه، حضرت چنین می فرمایند: "تو، به عنوان فرمانروا، باید با جان و دل، نه فریبکارانه و ظاهری، نسبت به مردم عشق و محبت بورزی و به آنان نیکویی کنی. و نباید نسبت به آنان مانند حیوان درنده­ ای باشی که خوردن آنان را غنیمت بشماری. همانا مردم دو صنف­ بیشتر نیستند: یا برادر دینی تو هستند یا مثل تو انسان­ اند." ✅3. راضی کردن عموم به جای گروهی اندک: " باید برای تو، به عنوان حکمران، میانه روی در پیمودن راه حق، دوست­ داشتنی­ ترین کارها باشد. همچنین باید گسترده­ ترین دادگری را در اولویت قرار دهی و، مهمتر از همه، اقدامات تو باید بیشترین خشنودی را برای عموم مردم در پی داشته باشد. دلیل این است که بی­ تردید نارضایتی عموم مردم رضایت گروهی اندک را بی­ اثر می­ سازد؛ اما نارضایتی گروهی اندک را با فرض رضایت عموم مردم می­توان نادیده گرفت. این گروه اندک آنها هستند که هنگام آرامش در کشور بالاترین هزینه دولت خرج آنان می­گردد؛ اما در هنگام سختی کمترین کمک را به عهده می­گیرند. آنان به شدت از انصاف به دورند و همیشه طلب­ کار اند. قدردانی از خدماتی که دریافت کرده اند سرشان نمی­شود و اگر کمبودی پیش آید پوزشی را نمی­ پذیرند. آنان شکننده­ ترین افراد در روزگار سخت­ اند. در مقابل، عموم مردم ستون دین، تکیه گاه جماعت مسلمانان و سازوبرگی قابل توجه برضد اهریمنان­ اند. پس باید قلبت با عموم مردم و کشش درونی­ ات به سوی آنان باشد." ✍تحلیل: در این سه قطعه از پیمان­ نامه، امام ع از سه جهت تشخیص حکمرانی مشروع از حکمرانی ناشایست را به شیوه ارتباط حکومت و مردم پیوند داده­ اند و بر این تصور نادرست که مشروع یا نامشروع بودن حکومت امری همیشگی است، خط بطلان کشیده­ اند. 🔸در اولین مرحله با یک تقسیم از حکومت­ها، تمام حکومت­ های جهان را در دو دسته، حکومت­های ستم­گر و حکومت­های دادگر، منحصر کرده ­اند. معیار این تقسیم­ بندی را نیز به داوری #افکار_عمومی واگذار نموده­ اند. بنابراین، در هنگام حکمرانی، ستم­گر یا دادگر بودن به هیچ معیار دیگری غیر از درک عموم مردم وابسته نیست. مهم این نیست که حکومتی جمهوری است یا پادشاهی؛ در جمهوری بودن، جمهوری سوسیالیستی است یا اسلامی یا لیبرالیستی. 🔸در مرحله دوم حضرت توضیح می­دهند که حکومت دادگر نمی­ تواند میان مردم جدایی بیفکند و آنها را به بهانه­ های مختلف تکه پاره کند. با دقت در معیار دوم معلوم می­شود که از نظر آن حضرت دو نوع حکومت از همدیگر قابل تفکیک­ اند: حکومت­ هایی که حکومت­ گران با ذی­حق دانستن همگان نه تنها بین آنان از منظر حکمرانی جدایی نمی­ اندازند، بلکه با ولی نعمت دانستن مردم، از جان و دل به آنان عشق می­ ورزند و اجازه نمی­ دهند بین مردم و حکومت فاصله­ ای به وجود آید. در مقابل، حکومت­ هایی قرار دارند که خود را تافته جدا بافته می­ دانند؛ خود را مافوق مردم می­ شمارند و بر این تصوراند که خداوند، مستقیم و بدون واسطه مردم، به آنان حق حکمرانی داده است! این­ها همیشه خود را ذی حق می­دانند و برای ماندگاری خود آماده­ اند کل جامعه را به خاک سیاه بنشانند. 🔸در مرحله سوم امام به عمل­کرد حاکمان می­ پردازند. گاهی آنان سیاست­ هایی اتخاذ می­ کنند و تصمیم­ هایی می­ گیرند که در راستای منافع اقلیت از خودی­ها (هیات حاکمه، خانواده حاکمان و کسانی که توانسته­ اند به شکل­ های گوناگون رابطه­ ای صمیمی با حکومت برقرار کنند) قرار دارد. این گروه از حکمرانان جامعه را دو قطبی می سازند. اقلیتی وفادار را از هر جهت به آلاف و الوف می رسانند و عموم مردم را بین مرگ و زندگی نگه می­ دارند. در مقابل، حکومت­ هایی را می­ توان بازشناسی کرد که آنان با تعهد به منافع عموم به جای #راضی_کردن_خودی‌های_نظام به گونه­ ای منضبط و چارچوب­ مند و اخلاقی عمل می­ کنند که رضایت اکثریت را جلب ­نمایند. امام با همین معیار حکومت­ های نوع اول را باطل و حکومت­ های نوع دوم را مشروع اعلام می­ کنند. ✍محمود شفیعی @quranpuyan