🔰 #یادداشت | درباره اعلام بی‌طرفی ایران در دو جنگ جهانی
✏️ نویسنده: «محمدحسین وزارتی »
📝 «هر وقت ما، بر اثر سوءِ سیاست زمامداران کشورمان، از رفتن به سمت ابزارهای #قدرت روگردان شدیم، دشمن بر ما مسلّط شد. در دوران قاجار، دوران پهلوی، این مصیبت سر این ملّت آمد؛ ملّت را قوی نکردند. لذا شما می‌بینید در جنگ بین‌الملل اوّل و جنگ بین‌الملل دوّم ــ که هیچ کدام به ایران ارتباط نداشت و اعلام بی‌طرفی هم کردند ــ کشور ما #اشغال شد؛ وقتی کشوری توانایی #دفاع از خودش را ندارد این‌جور میشود دیگر.» رهبر معظم انقلاب ۱۴۰۳/۰۸/۰۶
🔸 شاید خیلی از ما تصاویر رژه قشون خارجی در خیابان‌های ایران را دیده‌ایم. اگرنه، همین الان می‌توانید با یک جست‌وجوی ساده عکس‌هایی را ببینید که مردم بی‌پناه و حیران #ایران در ۲ طرف خیابان‌ها ایستاده‌اند و در حال تماشای رژه پیاده‌نظام و تجهیزات نیروهای روس و انگلیس در ۲ #جنگ_جهانی هستند.
🔹 حتما در بین تصاویر جستجو به مواردی درباره #قطحی_بزرگ در ایران نیز برمی‌خورید که میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشاند. مردمی که در کوچه و بازار جان باختند درحالی که در دستان‌شان دسته‌ای علف بود تا چاره‌ای بی‌ثمر باشد برای فرار از #گرسنگی و مرگ.
* سیاست بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی اول
🔸 تنها ۸ روز از تاج‌گذاری احمد شاه #قاجار گذشته بود که جنگ اول جهانی آغاز شد. در سال 1293 شمسی مستوفی الممالک، نخست‌وزیر وقت ایران به فرمان احمد شاه قاجار در بیانیه‌ای رسمی اعلام بی‌طرفی کرد. در زمان اعلام #بی‌طرفی، نیروهای روسیه در آذربایجان به صورت فعال حضور داشتند و دولت عثمانی نیز همین را بهانه‌ای برای عدم قبول بی‌طرفی ایران اعلام کرد. #روسیه هم با وجود درخواست‌های متعدد ایران به بهانه دشمنی با عثمانی حاضر به خروج از خاک ایران نشد. دولت ایران نه توان دیپلماسی و متقاعدسازی اشغالگران را داشت و نه توان نظامی برای بیرون راندن آنها. در نهایت هم #انگلیس و روسیه باقیمانده ایران را نیز اشغال کردند.
🔹 #مقاومت گروه‌های محلی در مناطقی مانند بوشهر، گیلان و آذربایجان به دلیل عدم پشتیبانی دولت مرکزی سرانجام نرسید و ایران به ویرانه‌ای تبدیل که جنگ، قحطی و بیماری‌های همه‌گی، میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشاند. پس از پایان #جنگ و برگزاری کنفرانس صلح پاریس نیز علی‌رغم خسارت‌های زیاد جنگ، آنجا هم به خواسته‌های ایران توجهی نشد و هیئت اعزامی با دست خالی به کشور بازگشت.
* سیاست بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی دوم
🔸 اما در #جنگ_دوم_جهانی و یک روز پس از به صدا درآمدن ناقوس جنگ، محمود جم، نخست‌وزیر وقت، در اعلامیه‌ای صراحتا موضع رسمی #ایران را اعلام کرد: «در این موقع که متأسفانه نائره جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع عموم می‌رساند که در این کارزار بی‌طرف مانده و #بی‌طرفی خود را محفوظ خواهد داشت».
🔹 تحلیل رضا شاه #پهلوی این بود که ایران از نظر قدرت نظامی نه آنچنان قوی است که بتواند وارد کارزار جنگ جهانی شود و نه آنچنان ضعیف که توسط ابرقدرت‌ها لِه شود. همین نگاه موجب شد تا او در آغاز جنگ دوم جهانی، سیاست #بی‌طرفی را بهترین و واقع‌بینانه‌ترین تصمیم برای کشور بداند. این تصمیم در ابتدا توسط #آلمان، انگلیس و شوروی مورد استقبال قرار گرفت. حتی شاه آلمان‌دوست در عمل هم تلاش کرد بی‌طرفی خود را اثبات کند. وقتی هواپیماهای آلمانی در جریان کودتای رشید گیلانی در عراق بودند، دولت #ایران علی‌رغم ترغیب دولت آلمان از رساندن بنزین به هواپیماها امتناع کرد. چراکه مقامات ایرانی احساس کردند، تحویل بنزین به دولت عراق از طرف دولت انگلستان به عنوان اقدامی خصمانه تلقی شده و می‌تواند دولت ایران را با واکنش نظامی #انگلستان روبه‌رو کند.
🔸سفرای روس و انگلیس، نیمه‌شب رجبعلی منصور نخست‌وزیر وقت ایران را از خواب بیدار کردند تا خبر دهند که به ایران به بهانه حضور تکنسین‌های آلمانی در #ایران حمله کرده‌اند. مجددا ایران اشغال شد و رضا شاه فهمید که برخلاف تصورش، آنقدر #ضعیف بود که به‌راحتی توسط قدرت‌های جنگ حذف شود؛ آن هم توسط انگلیسی که او را گماشته بود. این بار هم ایران به دلیل عدم شناخت مناسب از واقعیت‌های بین‌المللی و بی‌کفایتی و خیانت برخی کارگزاران با هم به ورطه #اشغال و قحطی افتاد. #انگلیس شاهی را که گماشته بود با پسرش عوض کرد و از او تضمین گرفت که سمت آلمان‌ها نرود. میرپنج پدر هم از تهران فرار کرد و سپس تبعید شد.
🔹 ماجرای #بی‌طرفی و اشغال ایران در دو جنگ جهانی نشان داد که هیچ راهی جز #قدرت‌یابی و قدرت‌سازی نمی‌تواند ضامن حفظ #امنیت، حیات و تمامیت ارضی کشور باشد. کشوری #قوی با درک درست از اقتضائات داخلی و خارجی می‌تواند خود را از میانه حوادث و اتفاقات به‌سلامت عبور دهد.
@rahbari_plus
🔰 #یادداشت | دیگر تماشاچی تاریخ نیستیم
✍ حسین محمدی سیرت
1⃣ به نظر بسیاری از پژوهشگران سیاست بین‌الملل، جهان در آستانه نظمی جدید است. #نظم_جدید نشانه‌هایی دارد:
پیش بینی ناپذیری تحولات
سرعت زیاد اتفاقات
تعدد بازیگران بین‌المللی
2⃣ در یکصد پنجاه سال اخیر، ایران چندباری در متن و حاشیه نظم جهانی جدید قرار گرفت. مهمترین آنان #جنگ_جهانی اول و دوم بود.
3⃣ در جنگ اول و دوم جهانی، ما اعلام #بی_طرفی کردیم، اما در موضع ضعف. جامعه ایرانی کمترین آمادگی برای نقش آفرینی در نظم جدید را نداشت.
رهبران جامعه هیچ درک و پیش بینی از نظم جدید نداشتند!
➖ در جنگ اول، ایرانی پر هرج و مرج و پادشاهی نوجوان را شاهدیم. احمد شاه که تمام دنیا و آرزویش قدم زدن در خیابان‌های پاریس بود و فاقد اراده‌ای خاص!
به اذعان مورخان، نزدیک به #یک_سوم_ایرانی‌ها در این جنگ کشته شدند، نه به عزت و مردانه در صحنه‌ی نبرد، بلکه در «#قحطی_بزرگ»! قحطی که حاصل خرید محصولات کشاورزی ایران فقیر توسط ارتش‌های اشغالگر انگلستان و روسیه بود.
➖ در جنگ دوم هم، رضاخان با آن ارتش مدرنش اعلام بی طرفی کرد! اما بی طرف ضعیف محکوم به ذلت است. او که توسط انگلیس بر سر کار آماده بود، اما کامش از #تحقیر توسط آنان تلخ بود، آرزوی موفقیت آلمان‌ها را داشت و حرکت نازی‌ها را در نقشه اتاقش علامت گذاری می‌کرد. اما ورق جنگ برگشت و ایران به پل انتقال سلاح و نیرو به روسیه بدل شد، بی اختیار!
🔸 ارتش رضاخان، در جنوب تنها سه روز مقاومت کرد و انگلیس‌ها تا نزدیک پایتخت آمدند، در شمال هم که هیچ مقاومتی نبود و روس ها از سه جبهه وارد ایران شده تا نزدیک تهران آمدند!
🔹 شاه کشور را بیرون کرده و در سفارت روسیه تصمیم گرفتند به سلطنت نوجوانی به اسم محمدرضا.
4⃣ اما رهبر این روزهای ایران بی خبر از تحولات نیست. بیش از یک دهه است از «دوران جدید عالم»، سخن می‌گوید و چند سالی است از «#نظم_جدید_جهانی».
ایران در سه دهه اخیر بازیگری فعال در تحولات است و دیگر تماشاچی منفعل نیست.
🔸 ابتدا در انقلاب و دفاع مقدس، دشمن را از خانه بیرون کرد.
🔹 از دهه هفتاد تا نود، در محله خود یعنی غرب آسیا، به بازیگری موثر تبدیل شد.
🔸 چند سالی است با #قدرت‌های_بزرگ مستقیم درگیر است: عین الاسد، جنگ اوکراین، العدید...
نمیتوان ادعا کرد که کاملا آماده آینده‌ایم
اما
ما دیگر تماشاچی تاریخ نیستیم.
@rahbari_plus