✍️ اکبر جباری 🖊 شرارت #جبر و بلاهت #اختیار اینکه ما در این عالم مجبوریم یا مختار، اینکه جبر اصالت دارد یا اختیار، بحثی است که از دیرباز نزد اندیشمندان و متفکران طرح بوده و گویی همیشه باب گفتگو پیرامون آن باز است. اما این بحث عمیق #فلسفی و #کلامی، در عصر گسترش سواد و انفجار اطلاعات، شانی دیگر یافته است که من از آن به شرارت جبر و بلاهت اختیار یاد میکنم. بدین معنا که بواسطه #صنعت_چاپ در عصر جدید و گسترش رسانه‌های دیجیتال، جایگاه عمیق اندیشه‌ورزانه‌ی مباحث، به "اطلاعات" سطحی تقلیل یافته است. امروزه دیگر خبری از مباحث دقیق و مطول فلسفی در خصوص موضوعات گوناگون، از جمله همین موضوع جبر و اختیار نیست. "همه" به صرف داشتن یک وسیله ارتباطی مانند #موبایل و اتصال به #شبکه_جهانی_اطلاعات (اینترنت) میتوانند درباره هرچیز، "اطلاعات" بدست آورند. اطلاعاتی که به نظر کافی میرسد! اما چگونه این دسترسی عمومی به اطلاعات، منجر به #سطحی‌_نگری می شود و این سطحی نگری چگونه منجر به تولید شرارت و بلاهت میگردد؟ در خصوص موضوع جبر و اختیار، به گمانم اطلاعات عمومی که انسانها و غیر متخصصین درباب مساله "ژن" و ژنتیک در اختیار دارند، مسبب اصلی این امر است. تقریبا از کارگر ساده گرفته تا زن خانه‌دار و استاد #دانشگاه و روحانی حوزه و کارمند اداره دولتی، همه و همه در زبان روزمره به سهولت این واژه را جهت توصیف یک وضعیت غیر ارادی و توجیه یک سلسله از خُلقیات و ویژگیها بکار می‌برند، بی آنکه هیچ شناخت عمیق و دقیقی از علم ژنتیک داشته باشند. از سوی دیگر کثیری از مردم نیز که با دین و #باورهای_مذهبی دچار مشکل شده‌اند و به گمان خود برای رهایی از بند اراده الهی و قضا و قدر، رو به مفهوم "آزادی" می‌آورند، میکوشند آزادی را به مثابه اختیار فرض کنند و اینگونه درصدد القای امید به خود و دیگران بر می‌آیند. مفهوم "ژن" و تصور "آزادی" به مثابه اختیار، در حقیقت نزد عموم مردم، ابزاری برای تولید شرارت و‌ مکانیزمی جهت توجیه بلاهت است. انکس که میگوید: این ویژگی و صفت، به ژن من مربوط میشود، بی انکه هیچ دانشی از علم ژنتیک داشته باشد، صرفا بدنبال توجیه رذایلی است که نمیخواهد اصلاح کند و یا تغییرش دهد. و آنکس که می‌پندارد اختیار مطلق دارد، در واقع ساده‌انگارانه میکوشد تاریخمندی و زمانمندی و زبانمندی آدمی را نادیده بگیرد. به گمانم، در وهله نخست، تغییر سطح مباحث از ساحت فلسفه و کلام، به ساحت علم و در وهله دوم، تبدیل علم به شبه علم و اطلاعات عمومی، اصلی‌ترین دلیل شکلگیری این دیسکورس عامیانه درباب یکی از مهمترین مسائل فکری یعنی مساله جبر و اختیار است. اگر توان ورود به مباحث عمیق و دقیق علمی و فلسفی را ندارید، از بکار بردن این مفاهیم پرهیز کنید. این مفاهیم بیشتر تولید شرارت و بلاهت میکند. کانال "راهبری فرهنگ" @rahbariefarhang