🔹 ارائه سخنرانی با عنوان "حکمرانی اسلامی مبتنی بر سیره و معارف رضوی"
روز سه‌شنبه ۲ خرداد ۱۴۰۲ به دعوت مشترک معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه ایلام و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن ایرانی تاریخ ـ شاخه ایلام، نشستی به عنوان پیش‌درآمد همایش بین‌المللی علمی ـ پژوهشی "حکمرانی اسلامی مبتنی بر سیره و معارف رضوی" در تالار فرزانگان دانشگاه ایلام برگزار شد.
در بحثی که در این نشست ارائه شد، پس از اشاره به فرارشته‌ای یا چندرشته‌ای بودن بحث حکمرانی و پیوند آن با دانش‌های مختلف، در باره روش‌های عرضه‌داشت مفاهیم نوپدید اجتماعی بر متون دینی و واکاوی آن‌ها در متون دینی توضیحی کوتاه بیان شد و با تأکید بر این که تبار علمی این بحث، الهیات حکمرانی است، گفته شد که قرار است در این بحث، مفهوم نوپدید حکمرانی بر آموزه‌های رضوی عرضه و گزاره‌های متناسب با آن شناسائی شود.
گزارش فشرده ادامه بحث چنین است:
چرایی پرداختن به موضوعاتی از این دست را باید در نوعی واکنش به ریشه‌های ناکامی‌های کنونی در جامعه و کوشش برای در متن نگاه داشتن آموزه‌های دینی و به حاشیه رانده نشدن آن‌ها جستجو کرد. افزون بر این اصحاب تاریخ باید بیش از پیش در ساحت‌های نظری و اجرایی مسائل پیچیده حکمرانی در جامعه حضور یابند و به آفات غیبت خود توجه کنند.
در باره تعریف حکمرانی به عنوان برابر نهاده Governance هر چند به نظر بنده ترکیب "تدبیر امور" ترجمه بهتری برای آن است، این تعریف مد نظر بوده است: کوشش برای به انجام رساندن یک هدف جمعی بر پایه منظومه‌ای از ساختارها، تصمیم‌ها، برنامه‌ها، زمینه‌ها، روابط، ابزارها و فرایندها. روشن است که این تعریف محدود به حکومت نیست. بر پایه مؤلفه‌های این تعریف، از ۶۱ روایت مندرج در کتاب الآداب و المواعظ جلد اول مسند الامام الرضا علیه السلام تألیف شیخ عزیز الله عطاردی (صص ۲۹۱ ـ ۳۰۷) و بهره بردن از قابلیت‌های نرم‌افزار مکس کیودا Maxqda برای کدگذاری و دسته‌بندی مضامین و تحلیل آن‌ها، این نتیجه به دست آمد که:
۱۷۷ مضمون شناسایی شده مرتبط با حکمرانی در روایات منتخب امام رضا علیه السلام را می‌توان در چهار محور فراگیر فرایندهای عمومی (۴۰ مضمون)، تصمیم‌ها و برنامه‌ها (۵۱ مضمون)، ساختارها با تأکید بر حاکمیت (۸ مضمون)، و بهبود روابط اجتماعی ۷۸ مضمون) دسته‌بندی کرد.
• از نگاه امام رضا علیه السلام برای یک حکمرانی خوب لازم است که در عرصه فرایندهای عمومی، ضمن تقویت نهاد خانواده و نهادهای دینی و آسان‌گیری در دینداری مردم و واقع‌بینی در زمینه‌هایی همچون نقش فقر در بدبختی، ابتلاءات روزگار، گونه‌شناسی مردم، ناهمراهی مردم با عالمان، به عوامل پویایی و ایستایی جامعه و ضرورت برنامه‌ریزی و دوراندیشی در کارها توجه شود.
• از نگاه امام رضا علیه السلام برای یک حکمرانی خوب لازم است که در عرصه تصمیم‌ها و برنامه‌ها، همزمان هم به عرصه فردی و خودسازی و معنویت‌گرایی توجه شود، (که این نیز خود دو شاخه معرفت‌افزایی نسبت به خدا و جهان هستی از یک سو و خودشناسی و اصلاح نفس از سوی دیگر دارد) و هم به عرصه جامعه‌سازی. در عرصه جامعه‌سازی توجه به بایستگی‌های حضور اجتماعی انسان مسلمان بیش از هر چیز دیگری در آموزه‌های منتخب رضوی به چشم می‌آید.
• از نگاه امام رضا علیه السلام برای یک حکمرانی خوب لازم است که در عرصه ساختارها با تأکید بر حاکمیت به مؤلفه‌هایی همچون تأثیر نوع رابطه با زیردستان با نوع رابطه با بالادستان و توقع عدالت و راستگویی و عفو و عمل به وعده‌ها از متصدیان امر و آسیب‌هایی همچون خودرأیی و کوتاهی کردن در انجام وظایف توجه بایسته شود.
• از نگاه امام رضا علیه السلام برای یک حکمرانی خوب لازم است که بهبود روابط اجتماعی به مثابه یک رکن مهم در حکمرانی، به صورت ویژه مورد نظر قرار گیرد و گسترش دایره روابط اجتماعی و برخورداری از اخلاق نیکو و معاشرت مطلوب به عنوان روش‌هایی برای تحقق آن نصب العین قرار گیرد.
• این بررسی که باید با واکاوی همه روایات منقول از آن حضرت و نیز سیره آن امام همام تکمیل شود، نشان می‌دهد که از منظر الهیات حکمرانی، آموزه‌های رضوی و به دنبال آن آموزه‌های اسلامی، منابعی غنی و شایسته مطالعه برای پی ریختن طرحی نو در زمینه حکمرانی هستند.
گزارشی از این سخنرانی از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ایلام تهیه و از سوی برخی خبرگزاری‌ها مانند ایرنا و ایسنا پوشش داده شده است. فایل صوتی سخنرانی به پیوست دردسترس است.
۱۶ خرداد ۱۴۰۲
@MohsenAlviri