از تأخیر در ارائه گزارش‌ها عذرخواهی می‌کنم.
🔸 ارائه مقاله در پیش‌نشست پنجمین کنگره جهانی امام رضا علیه السلام
روز سه‌شنبه ۹ خرداد ۱۴۰۲ در پیش‌نشست (اجلاسیه) پنجمین کنگره جهانی امام رضا علیه السلام با عنوان "اندیشه تمدنی امام رضا علیه السلام؛ عدالت برای همه؛ ظلم به هیچکس" که قرار است سال آینده برگزار شود، مقاله‌ای با عنوان "چرایی و پیامدهای ستم‌گری و ستم‌ستیزی در سپهر آموزه‌های رضوی؛ رهیافتی تمدنی" ارائه شد که خلاصه آن چنین است:
این مقاله با مقاله‌ای که هفته گذشته در ۲ خرداد ۱۴۰۲ در ایلام با عنوان "حکمرانی اسلامی مبتنی بر سیره و معارف رضوی" ارائه شد، از نظر فرارشته‌ای Metadiciplinary بودن موضوع حکمرانی و تمدن و نیز روش بررسی داده‌ها و نرم‌افزار مورد استفاده برای پژوهش، همسانی‌هایی دارد. پرسش کانونی این مقاله، این است که ستم به مثابه یک ناهنجاری فردی و اجتماعی در عرصه تمدنی، از چه ابعادی در آموزه‌های رضوی مورد توجه قرار گرفته است؟ دو منبعی که برای گزینش گزاره‌ها مورد استفاده قرار گرفته است چنین است:
مسند الإمام الرضا أبى الحسن على بن موسى عليهما السلام تألیف مرحوم عزيزالله عطاردى، و صحيفة الإمام الرضا عليه السلام، به تصحیح محمدمهدی نجف. مراد از رهیافت تمدنی در مرحله ویرایش گزاره‌های شناسائی شده چنین است: چیره ساختن نگاه اجتماعی، قرار دادن پدیده‌ها در کلان‌ترین مقیاس ممکن، قراردادن مضامین در پیچیده‌ترین سطح ممکن، نگاه فرایندی به مضامین در یک بازه زمانی طولانی. شناسائی و دسته‌بندی گزاره‌های مرتبط در چهار گروه کلی چرایی و عوامل ستم‌گری، پیامدهای ستم‌گری، چرایی و عوامل ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی و پیامدهای ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی با بهره جستن از نرم‌افزار مکس کیودا صورت گرفته است.
مقاله سپس ملاحظات روش‌شناختی و روشی خود را به این شرح بیان کرده است: نپرداختن به سیره در این مقاله، نپرداختن به مشتقات واژه‌های دارای بار معنایی نزدیک به ستم مانند: جور ـ جفا ـ تعدی در این مقاله، محدود بودن دایره اعتبار بحث به تنها ۳۸ گزاره برگرفته از دو منبع منتخب، احتمال دیدگاهی متفاوت برای شناسائی مضامین و کدگذاری، چشم پوشیدن از بررسی‌های رجالی و سنجش اعتبار روایت، دخالت ندادن جایگاه امام رضا علیه السلام در سلسله راویان در گزینش گزاره‌ها.
یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که امام رضا علیه السلام در باره چرایی و عوامل ستم‌گری (با ده فراوانی) به هشت موضوع خداناباوری، خوار شمردن و خوار نگاه داشتن عادلان، کمک به ستم‌گران، مقدم داشتن منافع جناحی، خود حق‌پنداری، ستم کردن به اجزای به هم‌پیوسته یک رهبری عادلانه، فریفته شدن به آرایه‌های این جهانی، و بی‌نظمی اجتماعی ناشی از نبود حکومت اشاره کرده‌اند. در باره پیامدهای ستم‌گری (با هفده فراوانی) نیز امام رضا علیه السلام به پنج موضوع به این شرح اشاره کرده‌اند: ویران شدن دل ستم‌گران (وجه روانشناختی)، دور ماندن همیشگی از شایستگی رهبری جامعه، دگرگونگی سنت‌ها و سرمایه‌های هدایت‌گر و تمدن‌ساز برای بشریت، سوق دادن ناتوانان به سوی نابودی، و نرهیدن از پیامدهای ستم در صورت اصرار بر ادامه آن. در همین زمینه امام علیه السلام پیامدهای فردی و اخروی ستم کردن به پیشوایان برگزیده تمدن‌ساز را در هشت محور و جمعا دوازده بار برشمرده‌اند.
از سخنان امام رضا علیه السلام در باره چرایی و عوامل ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی (با ده فراوانی)، نیز این شش موضوع برداشت می‌شود: خداباوری و خداگونگی، ایمان به خدا، ولایت انسان‌های برگزیده بر مؤمنان، حکیم بودن و حکمت‌بنیاد بودن رفتارها، دوری جستن از گناهان بزرگ به عنوان مصداقی از اسلام‌باوری، پاس‌داشت برخی ارزش‌های اجتماعی. در باره پیامدهای ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی (با یک فراوانی) نیز در این گزاره‌های منتخب تنها به همراهی با پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام در روز قیامت اشاره شده است.
جمع‌بندی و سخن پایانی مقاله نیز چینن بود: بررسی ۳۸ مضمون پایه برگرفته از ۲۶ روایت برگزیده امام رضا علیه السلام در بردارنده مشتقات مصدر ظ ـ ل ـ م در دو کتاب مسند الامام رضا علیه السلام و صحیفه الامام الرضا علیه السلام با رویکردی تمدنی و گونه‌شناسی آن‌ها در چهار محور فراگیر، نشان‌دهنده آن است که می‌توان از منظر الهیات تمدن به فربهی آموزه‌های رضوی به عنوان بخشی از منابع اسلامی، برای تبیین مفهومی و سازکار تحقق شعار تمدنی "عدالت برای همه؛ ظلم به هیچکس" باور پیدا کرد. روشن است که این بررسی باید با واکاوی همه روایات منقول از آن حضرت و نیز سیره آن امام همام تکمیل شود و سپس هر یک از محورهای به دست آمده تبیین و تحلیل و شاخص‌گذاری شود.
فایل صوتی و تصاویر این نشست هنوز در دسترس قرار نگرفته است.
۲ تیر ۱۴۰۲
@MohsenAlviri