🔸
ارائه سخنرانی با عنوان "از هست تاریخی تا شناخت تاریخی؛ درنگی از منظر فلسفه تاریخ در نامههای امیرالمؤمنین علیه السلام"
صبح چهارشنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۲ به دعوت مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و به مناسبت عید غدیر، یک سخنرانی با عنوان "از هست تاریخی تا شناخت تاریخی؛ درنگی از منظر فلسفه تاریخ در نامههای امیرالمؤمنین علیه السلام" به صورت مجازی ارائه شد. دبیری این جلسه بر عهده آقای دکتر مالک شجاعی جشوقانی بود که به صورت حضوری همراه با تنی چند از اعضای محترم هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نشست را همراهی و اداره کردند.
این بحث با این پرسش که آیا از گزارههای مندرج در نامههای نهجالبلاغه میتوان راهی به سوی مباحث نظری تاریخ یافت، آغاز و با این استدلال که دغدغه کانونی این بحث الهیات تاریخ است، توضیح داده شد که قرار است از متن دینی به مباحث فلسفه تاریخی گریز زده شود، نه این که از منظر فلسفه تاریخ به متن دینی نگریسته شود.
در ادامه به این موضوع پرداخته شد که فلسفه تاریخ دو شاخه اصلی فلسفه نظری تاریخ و فلسفه انتقادی تاریخ دارد. موضوع فلسفه نظری تاریخ، "هست تاریخی" است و موضوع فلسفه انتقادی تاریخ، "شناخت تاریخی". هست تاریخی واژهای فراگیرتر از نوع انسان، رویداد، امر واقع، ماده تاریخ، جوهره تاریخ و ساختار است که دیگران به عنوان موضوع فلسفه نظری تاریخ پیشنهاد کردهاند. در این نگاه، شناخت تاریخی نیز موضوع تاریخنگری و تاریخنگاری و حتی آموزش تاریخ است.
در ادامه سخن، به استناد عبارات برگزیدهای از نامههای اول، ششم، نهم، بیست و هشتم، سی و یکم و شصت و نهم نهجالبلاغه، به این دلالتها در زمینه مسائل فلسفه نظری تاریخ با محوریت هست تاریخی و شناخت تاریخی اشاره شد: اصالت داشتن عینیت تاریخی، ممکن بودن عینیت تاریخی، اعم بودن رویداد تاریخی از فرد و ساختار، جایگاه عقل در فهم تاریخ، آسیبپذیر بودن شناخت تاریخی، نقش منفی کششهای نفسانی در ادراک تاریخی، پیوند تاریخ و جغرافیا، جایگاه زنده نگاه داشتن یاد رویدادهای تاریخی، لایههای فهم تاریخ: آگاهی، درک وجدانی، تذکر و نظر، تعمیمپذیری در تاریخ، زمان تاریخی، رابطه فرد و جامعه، اهمیت شواهد عینی تاریخی، مسأله گزینش در مقام کاربست تاریخ، مسأله حق و باطل، مسأله وحدت امر تاریخی، و مسأله دهر و زندهپنداری عالم طبیعت.
جمعبندی بحث نیز این بود که امکان سخن گفتن از یک پارادایم الهیاتی برای دانش تاریخ و فلسفه تاریخ با این بررسی کوتاه تقویت میشود.
در پایان به پرسشهای حاضران در باره ابژکتیویتی و سابژکتیویتی مسائل تاریخی در نگاه امیرالمؤمنین علیه السلام، نوع زبان متون دینی در بیان مباحث تاریخی، امکانپذیر بودن یا نبودن تعمیم دست یافتن علی علیه السلام به عینیت تاریخی به افراد غیرمعصوم، مراد از درک وجدانی تاریخ و پیشینی یا پسینی بودن آن پاسخ داده شد.
فایل صوتی این نشست قرار است از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در دسترس قرار گیرد.
۱۴ تیر ۱۴۰۲
@MohsenAlviri