🔸
انتشار مقاله "پیامبر اکرم (ص) و فراگرد ارتباطی زن در خانواده عصر نبوی (بر پایه روایات برگزیده از بحارالانوار)"
در شماره سیام پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده که در بهار ۱۴۰۲ منتشر شده، مقالهای با عنوان "پیامبر اکرم (ص) و فراگرد ارتباطی زن در خانواده عصر نبوی (بر پایه روایات برگزیده از بحارالانوار)" (در صفحات ۱۱۹ تا ۱۴۸) به قلم سرکار خانم دکتر راحله ضائفی برگرفته از رساله دکتری ایشان به چاپ رسیده است. بر اساس رویه موجود، نام بنده (در جایگاه استاد راهنمای رساله) و سرکار خانم دکتر زهرا روحالهی امیری و آقای دکتر کریم خانمحمدی (در جایگاه مشاوران رساله) همراه با نام نویسنده مسؤول در شمار پدیدآورندگان مقاله درج است.
چکیده این مقاله چنین است:
ترسیم الگویی صحیح از رفتار زن در دایره ارتباطات خانوادگی میتواند گامی بهسوی سلامت و تعالی جامعه باشد. ازاینرو، راهبری و روشنگری زنان در اندیشه، تفکر و عملکرد، در مطالعات و برنامههای رهبران و سیاستگذاران علوم اجتماعی جایگاهی ویژه دارد. بررسی ابعاد شخصیتی زن ازجمله کنشهای کلامی و غیرکلامی و فراگردهای ارتباطی وی در جایگاه مادری، همسری و دختری همواره مورد توجه معصومین(ع) و بهویژه رسول اکرم(ص) بوده است.
پژوهش حاضر باهدف ارائه تبیینی از تعاملات ارتباطی زن در خانواده متعادل از منظر رسول اکرم(ص) انجام شد. ازاینرو، کلیه منابع مکتوب مربوطه مورد بررسی قرار گرفت و عناصری که از سوی پیامبراکرم (ص) برای زن بهمثابه منبع پیام خانواده توصیه و یا در رفتارهای ایشان گزارش شده است، با مدل ارتباطی آندروش و پوستروم کدگذاری و تحلیل شد. بدین منظور دَه روایت نخست از بخش روایات نقل شده از پیامبر اکرم(ص) درباره تعامل ارتباطی زنان در خانواده از کتاب بحارالانوار استخراج و پس از کدگذاری مؤلفههای ارتباطی آنها، در قالب نظریه بومی شده آندروش و پوستروم مقولهبندی و واکاوی شد. نتایج این بررسی نشان داد که پیامبر اکرم (ص) با واکنشهای اصلاحی، ترمیمی، ایجابی و سلبی خود نسبت به عملکرد و رفتار زنان عصر خویش که برگرفته از رویکردهای مادی و غیردینی جامعه عرب بود، آنها را بهسوی بینش الهی و فرامادی و توجه به ملاکهای اسلامی فرا میخواند.
همانگونه که از چکیده مقاله برمیآید، بنمایه علمی این مقاله تنها ده روایت نخست از بخش روایات نقل شده از پیامبر اکرم(ص) درباره تعامل ارتباطی زنان در خانواده در جامع روایی بحارالانوار است. این سخن بدان معناست که دیگر روایات مربوط به کنش ارتباطی زن در خانواده در همین باب و نیز روایاتی از این دست در ابواب مربوط به دیگر معصومان علیهم السلام هنوز از این منظر کاویده نشده است، هر چند تنها ده روایت نخست منقول از ائمه علیهم السلام در متن رساله مد نظر بوده است.
گمان میرود خوانندگان مقاله با این برداشت همآوا خواهند بود که مقاله دریچهای نو به مطالعات زن در کانون خانواده گشوده است. امید است نویسنده محترم روزی این درخواست مکرر و مؤکد را به دیده اعتنا بنگرد و گامهای بعدی خود را در مسیری که با رساله دکتری آغاز شده برای تکمیل این طرح بل کلانطرح بردارد. این اقدام با گردآوری و تحلیل همه روایات مرتبط با موضوع و به کارگیری آزمایشی دیگر مدلهای ارتباطی میتواند صورت انجام به خود بگیرد و یافتههای پژوهش نیز میتواند به تدریج با محوریت هر یک از ائمه اطهار علیهم السلام و یا بر پایه دیگر محورهای زمانی یا موضوعی در قالب مقاله به جامعه علمی به ویژه زنپژوهان کشور عرضه شود.
متن کامل این مقاله در قالب پیدیاف به پیوست در دسترس است.
۱۹ تیر ۱۴۰۲
@MohsenAlviri