✍️حدیث «لیلة الرغائب» در ترازوی نقد شیعه و سنی-بخش دوم
♦️پیشینه این خبر در منابع شیعی به سیدبن طاووس(م664ق) می‌رسد. او بدون ذکر سند، تصریح کرده که در کتاب های عبادی از پیامبر(ص) نقل شده، ولی من آن را از برخی کتاب های شیعه آورده‌ام. سخن سید نشان می‌دهد ابن طاووس چندان به منبع خود اعتماد نداشته و حتی نام آن را نخواسته بیان کند، اما از باب احتیاط حدیث را نقل کرده است تا ثوابی از دست نرود. گویا خاستگاه این گونه احتیاط ها «اصل تسامح در ادله سنن» باشد، که به راحتی هر خبری در مقام عمل پذیرفته می‌شود. علامه حلی(م۷۲۶ق) نیز به محتوای این حدیث اعتماد کرده به آن اجازه داده و سپس مستند محدثان و فقهای بعدی شده تا آن را نقل کنند یا و مستحب بشمارند. فاضل لنکرانی حکم به استحباب نماز لیله الرغائب و روزه روز قبل از آن را مشکل شمرده است.
♦️برخی مانند مجلسی نیز لیلة الرغائب و نماز آن را به پیروی از ابن طاووس و علامه حلی نقل کرده¬، اما چندان به آن اعتماد نداشته است. او این خبر را در بحار الانوار بدون هیچ نقدی نقل کرده، اما در زاد المعاد از آوردن آن خودداری کرده و دلیل آن را عامی و نامعتبر بودن سند دانسته و گفته است که خواندن نماز لیلة الرغائب در وقت خاص مشکل آفرین است. کسانی مانند امینی، تستری، سبحانی و میلانی هریک به نوعی عامی بودن و حتی ساختگی بودن آن را پذیرفته‌اند.
♦️در این میان، مرعشی نجفی کیفیت نماز رغائب را از ابوبکر خوارزمی شافعی مذهب، در کتاب «مفيد العلوم و مبيد الهموم» ص 88 چاپ مصر، نقل کرده است. در صورت صحت این انتساب، پیشینه حدیث رغائب به نیمه دوم قرن چهارم می¬رسد؛ زیرا ابوبکر خوارزمی خواهر زاده طبری(م310)، مؤلف کتاب «تاریخ الامم و الملوک» و درگذشته سال 383ق است. اما با توجه به این که جعل حدیث رغائب مربوط به اواخر قرن پنجم است، پیشینه قرن چهارم با مشکل روبرو می‌شود و گویا در انتساب کتاب «مفيد العلوم و مبيد الهموم» به ابوبکر خوارزمی نیز اشتباهی رخ داده باشد.
♦️این کتاب گرچه مکرر به نام خوارزمی چاپ شده و خوارزمی از پدر به خوارزم و از مادر به طبرستان منسوب است، اما حاجی خلیفه آن را به شخصی مغربی تبار و دیگران آن را به ابوعبدالله قزوینی(م682) نسبت داده اند، در حالی است که سطور ابتدایی کتاب منسوب به آنان یکی است. نکته دیگر آن که، ناقلان خبرِ رغائب بایستی آن حدیث را به طور طبیعی به کتاب خوارزمی ارجاع می دادند، که قبل از ابن جوزی(م597) نگاشته شده است. از سوی دیگر ارجاع به قزوینی به لحاظ زمان درگذشت وی، دقیق‌تر می نماید، زیرا با هماهنگ با پیشینه گفته شده برای حدیث است و خود مرعشی نجفی نیز در مواردی کتاب «مفيد العلوم و مبيد الهموم» را به قزويني(م862ق) نسبت داده است.
♦️دست بر سر نهادن برای تعظیم، که امروزه رایج شده نمونه دیگری است که شیعه آن را بدون پشتوانه روایی علمی و بر اساس ذوق برخی اهل‌سنت عمل کرده است. مهم آنکه در این نوع موارد، نباید از نقش احتمالی صوفیان غافل شد، مواردی که نخست، اهل‌سنت را به دلیل همسویی مذهبی متأثر کرده و سپس به شیعه راه یافته، در حالی که محققان هر دو طایفه آن‌ها را نقد کرده است.
9. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج3، ص189.
10. رک: مجلسی، بحار الانوار، ج95، ص395-397 و نیز ج104، ص125؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج8، ص98؛ قمی، مفاتیح الجنان، ص138 و بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج7، ص379.
11. فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ج۲، ص۱۷۲.
12. مجلسی، بحار الانوار، ج95، ص395-396 و همو، زاد المعاد، ص42.
13. امینی، الغدیر، ج5، ص245؛ همو، الوضاعون و احادیثهم، ص228؛ تستری، النجعة فی شرح اللمعه، ج3، ص103؛ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج7، ص116 و میلانی، سید علی، شرح منهاج الکرامة فی معرفة الامامه، ج3، ص303.
14. مرعشی نجفی، شرح احقاق الحق، ج9، ص620.
15. حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج2، ص1777.
16. دمیاطی، حیاة الحیوان الکبری، ج2، ص112؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج8، ص11 و رک: الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیه، ج1، ص838.
17. مرعشی نجفی، شرح احقاق الحق، ج33، ص813.
#تأمل
#نقد_مشهورات
#جعلیات
#اخبار_جعلی
#تسامح_ادله_سنن
#مفاتیح
#لیلة_الرغائب
👇👇
@Taammolate_talabegi