📌تفاوت #اخلاق با #عرفان/ شناخت عرفانی، مکانیزم بسیار عالی دارد/ اینها از معارف اسلام است 🔰شهید مطهری 🌀بعضى سؤال كرده‏اند كه مكانيزم شناختى را كه اهل عرفان منبعش را قلب و ابزارش را تزكيه نفس مى‏دانند بيان نكرديد، آيا واقعاً اين شناخت مكانيزم دارد يا به منزله رفع مانع كردن از شناختهاى ديگر است؟ 🌀چون سؤال درست و معقولى است و به مطلب ما هم مى‏خورد جواب عرض مى‏كنم: 🌀مسأله تزكيه نفس دو نقش دارد: يك نقش اين است كه انسان اگر تزكيه نفس كند عقلش روشن بين‏تر مى‏شود. مثلًا اگر در يك سالن گرد و غبار باشد، بيشتر از چند متر جلوى پايمان را نمى‏توانيم ببينيم، اگر بخواهيم ببينيم به نور و هوا احتياج داريم. يك اثر تزكيه نفس اين است كه فضا را براى عقل صاف‏تر مى‏كند ولى نقش تزكيه نفس تنها اين نيست، خود قلب هم به انسان الهام مى‏كند. 🌀و اما پرسيده‏اند مكانيزمش چيست؟ سؤال خوبى است. فقط به عنوان يادآورى نكته‏اى را عرض مى‏كنم: 🌀يكى از مسائل بسيار ظريف و يك نوع روان‏شناسى بسيار عالى و لطيف، نوعى اخلاق به اصطلاح امروز ديناميك است كه عرفا اين نوع اخلاق را به نام «سير و سلوك» ذكر كرده‏اند و اين همان مكانيزمى است كه آقايان مى‏خواهند بدانند و فوق‏العاده با ارزش است. 🌀از مسائلى كه فرنگيها در معارف شرقى فوق‏العاده به آن اهميت مى‏دهند اين مسئله است، آنجا كه عرفا با يك نوع- به قول اقبال لاهورى- «تجربه درونى» (كه تعبيرى بسيار عالى است) مكانيزم پيشرفت كار قلب و دل را به عنوان «منازل و مراحل» بيان كرده‏اند. 🌀در اخلاق فلسفى، اخلاقى كه همه فيلسوفان گفته‏اند، همين قدر گفته شده است كه براى انسان، ايثار فضيلت است ولى خودخواهى و استيثار رذيلت است؛ شجاعت، اخلاق ولى جبن و تهوّر ضد اخلاق است؛ سخاوت، خوب ولى بخل و اسراف بد است؛ صبر و خويشتندارى، خوب ولى جزع و فزع و بيتابى كردن بد است، و از اين قبيل مسائل. 🌀انسان يك كتاب اخلاق از كتب علماى اخلاق را كه بخواند مى‏بيند مجموعه‏اى از امور را توصيه و مجموعه ديگرى را منع كرده‏اند: آنها بد است و اينها خوب. 🌀آنگاه انسان خودش را مثل اتاقى مى‏بيند كه هيچ دكورى ندارد، در و ديوارش خالى محض است، ولى مقدار زيادى دكور و زينت آلات گذاشته‏اند و مى‏گويند اگر مى‏خواهى اينجا مزيّن شود، اينها را نصب كن. فلاسفه چنين خيال كرده‏اند كه نفس و روح انسان موجودى است كه مجموعه اين فضائل بايد در آن وجود داشته باشد. 🌀ولى آنها (عرفا) گفته‏اند مسأله اين‏طور نيست؛ تو مانند يك نهال در حال حركت و تحوّل هستى، دارى [مسيرى را] منزل بعد از منزل طى مى‏كنى؛ اگر مى‏خواهى مراحل انسانيت را طى كنى بايد از منزل اول شروع كنى و ده منزل را طى كنى (براى فواصل كمتر صد منزل مى‏گويند و براى فواصل نزديك‏تر هزار منزل). 🌀مثلًا اولين منزل تو «يقظه» (بيدارى و آگاهى) است، منزل دوم تو «توبه» است، منزل سوم «انابه» است، منزل چهارم «تفكر» و منزل پنجم «محاسبه» است. 🌀همين طور منزل به منزل بيان مى‏كنند و انسان را تا آنجايى كه خودشان معتقدند مى‏برند . 🌀بنابراين در پاسخ به اين سؤال كه آيا [شناخت عرفانى‏] مكانيزمى دارد يا نه، بايد گفت: مكانيزم بسيار عالى دارد. اينها جزء نفايس و ذخاير معارف دنياى اسلام است. گو اينكه امروز يك اخ‏اخ كردن و يك تف تف كردن در بين خود ما پيدا شده است، ولى فرنگيها اكنون قدر اينها را بهتر از ما مى‏دانند. 🌀اگر منازل عرفان را در نظر بگيريم، شناخت چند مرحله‏اى است (ده مرحله‏اى است و به يك حساب صد مرحله‏اى و به حساب ديگر هزار مرحله‏اى) ولى به يك حساب ديگر تك مرحله‏اى است، چون همه از يك منبع يعنى «دل» برمى‏خيزد و منابع‏ متعدد ندارد. 📚مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (مسئله شناخت)، ج‏13، ص: 391 #شهید_مطهری 🌐المرسلات، از مقدمات تا اجتهاد https://eitaa.com/joinchat/912326691Cd7b7696c9b