درباره کتاب «الموضوعات» ابن‌جوزی آیت‎الله جعفر سبحانی: برای نگارش کتابی که چندی قبل به نام «السنة النبویة بین الروایة والدرایة» منتشر شد، لازم بود به کتاب‌هایی که پیرامون روایات مجعول و ساختگی نوشته شده مراجعه کنم. از کتاب‌هایی که در این موضوع نگارش یافته کتاب «الموضوعات» تألیف ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن الجوزی قریشی است که در سال 510 دیده به جهان گشوده و در سال 597 دیده از جهان بربسته است. ابن جوزی در تاریخ و حدیث علامۀ زمان خود بود و آثار ارزشمند او حاکی از تبحر و احاطۀ او به این دو علم است. او برای نخستین بار دست به نگارش کتابی زد به نام «الموضوعات» و در آن بخشی از روایات مجعول و ساختگی را در ابواب مختلف گرد آورد و سنت رسول خدا را از این دروغ‌ها پاک ساخت. نگارش چنین کتابی در محیط سلفی‌ها که نقادی احادیث را نشانۀ بی‌اعتقادی به سنت و تضعیف آن می‌دانند حاکی از شجاعت ادبی و جسارت روحی او است. او در حالی که حنبلی‌مذهب است ولی در راه و روش با آنها فاصلۀ زیادی دارد. او با نگارش کتاب دیگری به نام «دفع شبه من تشبه وتمرد ونسب ذلک الی الامام احمد» سیلی محکمی بر چهرۀ حنابلۀ مجسمه نواخت و همۀ روایات حاکی از تشبیه و تجسیم خدا را در کتابی گرد آورد و به تفسیر و توجیه آنها پرداخت یا آنها را مجعول و موضوع دانست. علمای سعودی در نجد و ریاض که غالباً از فقه احمد بن حنبل پیروی می‌کنند و از طرفی از روایات تشبیه و تجسیم شدیداً دفاع می‌کنند، وقتی از چاپ کتاب یادشده آگاه گردیدند، به خاطر حنبلی بودن مؤلف با ورود آن به کشور موافقت کردند، آنگاه که منتشر گردید و از محتوای آن آگاه شدند سخت نادم و پشیمان شدند، زیرا کتاب ضربت شکننده‌ای بر اهل تجسیم وارد کرده و پیوسته می‌گفتند: «هوجمنا فی عقر دارنا؛ در درون خانۀ خود مورد هجوم قرار گرفتیم». با اعتراف به چنین کمالاتی در نگارش کتاب، «الموضوعات» در مورد شیعه دچار بی‌دقتی شده و چیزهایی را به این گروه نسبت داده که خود از موضوعات است و برای تکمیل این کتاب باید رسالۀ کوچکی نوشت تا موضوعات این کتاب او را از واقعیت جدا کرد (کتاب سیمای فرزانگان، ج 2، ص 542). #الموضوعات #سبحانی #ابن_جوزی @chsiqs