💎 آن روزها مثل حالا نبود... اکنون بسیاری از طلاب و دانشجویان نه تنها از جهت فهم مشکلی ندارند، بلکه تشنه ی این گونه معارفند. ( درس خصوصي #معاد ) علامه #جوادی_آملی : مرحوم علامه [ #طباطبایی ]، آن گاه كه در درس اسفار به مبحث معاد كه بعد از سفر نفس است، رسيدند، ديگر درس اسفار را ادامه ندادند و معاد را به شكل علني براي طلاب تدريس نكردند و در بيان راز آن مي فرمودند: زمان بحث معاد نرسيده است؛ هنوز خداي سبحان مسأله‌ي معاد را روزي حوزه هاي علمي نكرده است كه انسان بتواند مباحث معاد را علني تدريس كند؛ چون هر علمي رزق الهي است و اين روزي نيز مربوط به عصري خاص است و مصري و نسلي دارد تا ان شاء اللّه آن ها آماده بشوند و هنوز اين چنين نشده است. گاهي نيز تعارف مي كردند كه شما مباحث معاد را بنويسيد؛ ولي مي فرمودند كه هنوز وقتش فرا نرسيده است.  آن روزها مثل حالا نبود. به بركت انقلاب اسلامي و امام و روشن شدن فضاي باز فرهنگي و فضاهاي محاوره اي و ده ها مسأله‌ي ديگر، اكنون بسياري از طلاب حوزه ها و جوانان و دانشگاهيان، نه تنها از جهت فهم مشكلي ندارند، بلكه تشنه‌ي اين گونه معارفند.  بر اين اساس است كه از مرحوم علامه درباره‌ي معاد، مطالب قابل توجهي در دست نيست و مراجعه به كتاب هاي بداية الحكمة و نهاية الحكمة و نيز تعليقات ايشان بر اسفار ملاصدرا روشن مي كند كه ايشان بحث چنداني درباره‌ي معاد مطرح نكرده اند. در معاد اسفار، گاهي تعليقه اي بسيار ضعيف يا كم در گوشه و كنار حواشي آن درباره‌ي معاد مشاهده مي شود. همچنين در اصول فلسفه و روش رئاليسم درباره‌ي معاد در آخر جلد پنجم يعني آخر مقاله‌ي پانزدهم، تنها چند سطر، آن هم در بحث پايان جهان آمده است كه مرحوم شهيد مطهري نيز موفق نشد بحث پايان جهان را كه مربوط به معاد است، شرح و معنا كند و فقط حدود پنج شش سطر در حد متن، شرح نوشته اند. بحث پايان جهان مرحوم علامه، همان برهان معاد است؛ منتها برهان حركت در معاد.  با اين وجود مرحوم علامه خواص شاگردان خود و مشتاقان پر و پا قرص اين گونه معارف را بي نصيب نمي گذاشت و بحث معاد را دور از چشم و گوش عموم، هر روز عصر در خانه هاي شاگردان محفلي خود تدريس مي كردند و هيچ كس جز آن هايي كه در جلسه‌ي مزبور شركت مي كردند، از چنين جلسه و درسي آگاهي نداشتند.  ايشان شب هاي پنجشنبه و جمعه تمهيد القواعد ابن تركه در عرفان را تدريس مي فرمودند و عصرها معاد را كه جلسه‌ي معاد به شكل سيّار در منزل ها برگزار مي شد. تنها گروه اندكي از اين دو محفل بودند كه جمع سالم (نه جمع مكسّر) داشتند؛ هم در جلسه‌ي درس تمهيد شركت مي كردند و هم در بحث معاد.  افزون بر جلسات خصوصي ياد شده كه مربوط به خارج اسفار، جلسه‌ي عرفان و بحث معاد بود، مرحوم علامه طباطبايي (رحمه الله) جلسه‌ي خصوصي و سرّي ديگر نيز داشتند كه راجع به شرح ابيات حافظ بود؛ گويي در شب هاي چهارشنبه براي گروه خاصّي برگزار مي شد كه من گاهي در آن جلسه شركت مي كردم.  مرحوم علامه سعي مي كرد اين اسرار را به اهلش بسپارد و از غير اهل آن حفظ كند. مرحوم سيد حيدر آملي«رضوان اللّه تعالي عليه»، اين دو مطلب را كنار هم جمع كرده است كه افشاي اسرار، همان گونه كه براي نامحرمان نارواست، كتمان اسرار نيز براي محرمان نارواست.  📔 مهر استاد، ص ۱۲۰ و ۱۲۱ ♦️ کانال حوزه و فلسفه: ✅ @feghheakbar