پاورقی
📝محمد صدرا مازنی 💠 روز عَرض اکبر(۱) 🔻۱. بعضی از کلمه‌ها از چنان وضوحی برخوردارند که توجهی به وجه نام گذاری آن نام و حکمت تسمیه اش نمی شود. یکی از آنها کلمه‌ی آبرو است. این واژه ی ترکیبی از دو کلمه آب و رو تشکیل شده است. آب معنای روشنی دارد، می‌گویند: به هنگام شرم آب از چهره و روی انسان می‌ریزد. منظور از آب در اینجا همان عرقی است که به هنگام شرم و حیا بر سر و صورت و پیشانی می نشیند. لذا می‌گویند: عرق شرم. «رو» به«ظاهر» در مقابل باطن هم گفته می‌شود. سیمای ظاهری اشخاص همان آبرو است؛ ظاهر من و شما ممکن است عین باطنمان باشد و احتمال دارد متفاوت باشد. آبرو لزوما ربطی به باطن ندارد. باطن دیده نمی‌شود در حالی که ظاهر در معرض دید است. وقتی کسی آبرویش رفت؛ یعنی اعتبارش از بین رفت. بی‌اعتبار شد. احترام و عزتی که به وسیله اخلاق و رفتار ظاهری‌اش به مردم نمایانده بود، به باد رفت. 🔻۲. می‌گویند: فلانی آبرویش ریخته شد. یا آبرویش رفت. یا گفته می‌شود: من آبرویم را با خدا معامله کردم. یا آبرویم را پای فلان کار گذاشتم. یا اشخاص بااعتبار و محتاط در نصایحشان به اولاد می‌گویند: کاری نکنید که مثقال مثقال آبرو جمع کرده، خروار خروار ریخته شود. یعنی اینکه آبرو زمانمند است و طی فرایند زمانی طولانی به دست می‌آید؛ درحالی که ممکن است با یک اشتباه از طرف خود انسان یا منسوبینش یا دیگران ریخته شود. یک تعبیر دیگری هم هست که می‌گویند: من به فلانی رو نمی‌زنم! یا فلان شخص ارزش رو زدن ندارد. چرا؟ چون عزت و احترامم را حفظ نمی‌کند. روی فلانی را زمین نزن! یعنی حیثیت و احترامش را حفظ کن. آبرو‌ریزی به معنی هتک هم آمده. هتک کمی استرسش بیشتر است. می‌گویند هتک حرمت کرده. هتک شده. یعنی چهره‌ی بیرونی و اجتماعی شخص از اعتبار افتاده. 🔻۳. معادل عربی کلمه آبرو عِرض است: کلمه‌ی هم‌خانواده عِرض(به کسر عین) عَرض (به فتح آن) است. عَرض به معنی آشکارکردن است. در آیه ۱۰۰ سوره حج آمده است: وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكَافِرِينَ عَرْضًا جهنم را در آن روز ظاهر کردیم، ظاهرکردنی! یعنی آشکار کردیم. بر آنان نمایاندیم. رسوایشان کردیم. پس قیامت روز عرض است. روز عرض اکبر. شاید مولوی هم به چنین روزی اشاره دارد: پس قیامت روز عرض اکبر است عرض او خواهد که با زیب و فر است هر که چون هندوی بد سودایی است روز عرضش نوبت رسوایی است حافظ می گوید: آبرو می‌رود ای ابر خطاشوی ببار که به دیوان عمل نامه سیاه آمده‌ایم سخن حافظ به روز عرض اکبر اشاره دارد. در روز عرض اکبر جهنم بر اهلش آشکار می‌شود. بی‌گمان یکی از دلایل عرضه شدن جهنم به اهلش بی‌پروایی آنان در آبرو بردن مردم است. سعدی را ببینید که چه زیبا می سراید: بس ملامتها که خواهد برد جان نازنین روز عرض از دست جور نفس ناپرهیزگار امان از دست نفس! نفس ناپرهیزگار. نفس اماره. ادامه دارد @masaelepazuheshi
166 مشاهده