هدایت شده از یک آیه در روز
.
6️⃣ در هنگام برشمردن پاداش‌ها و عذابهای اخروی مقربان و اصحاب شمال را ناشی از عمل خودشان معرفی کرد:
در خصوص مقربان که صریحا از تعبیر «جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ» (واقعه/24) استفاده کرد و
در خصوص «اصحاب شمال» ذکر سابقه بدشان کاملا دال بر تعلیل جهنمی شدنشان است: «لا بارِدٍ وَ لا كَريمٍ؛ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفينَ؛ وَ كانُوا ...» (واقعه/44-47)؛
🤔اما درباره اصحاب یمین هیچ نکته‌ای که دلالت کند این جزای عملشان است نفرمود.
چرا؟
(خود این تفاوت موید دیگری است بر اینکه اشاره شد که خداوند می‌خواهد علاوه بر افزودن قسم سومی به تقسیم‌بندی رایجِ دوگانه انسانها به خوب و بد، ما را متوجه تفاوتهای دیگری هم درباره افق فهم خود این اقسام بکند)
💢در تدبر۵ با استناد به آیات قرآن کریم نشان داده شد که هرکس که بهشتی می‌شود به فضل خداست، نه صرفا با عمل خود؛ و هرکس که جهنمی (و حتی عذاب جاودانه) می‌شود صرفا به خاطر عمل خودش است.
این توضیح ، وجه این مطلب را که چرا جزای اصحاب شمال را ناشی از عمل خودشان دانست ولی برای اصحاب یمین این را به عمل خودشان مرتبط نکرد آشکار می‌کند.
🤔اما این سوال می‌ماند که چرا پاداش مقربان (به عنوان عده‌ای از بهشتیان) را به عمل خودشان مرتبط کرد؟
🔹الف. قرآن کریم در جای دیگر می‌فرماید: «وَ ما تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُون؛ إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصين؛ و جزا داده نشدید جز [به ازای] آنچه انجام داده بودید؛ مگر بندگان مخلَص خدا» (صافات/۳۹-۴۰).
لازمه معنایی این آیه آن است که مخلَصین بر اساس عملشان پاداش نمی‌گیرند! و از آنجا که شک نداریم که بالاترین مراتب بهشت از آن مخلَصین است؛ توجیه مطلب این است که چون آنان از مقام مخلِصین (خالص‌کنندگان: کسانی که در مسیر اخلاص گام برمی‌دارند) هم گذر کرده و وارد مقام مخلَصین شده‌اند (خالص‌شدگان: کسانی که خداوند آنان را خالص کرده) دیگر اراده‌ای از خودشان ندارند که عملی به خودشان نسبت داده شود؛
پس پاداش آنان نه بر اساس عمل خودشان، بلکه بر اساس افاضه محض الهی است؛
چنانکه در عرصه‌ای که همگان را برای حساب و کتاب احضار می‌کنند آنان احضار نمی‌شوند: «فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُون؛ إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصين؛ پس همانا آنان احضارشدگان‌اند؛ مگر بندگان مخلَص خدا» (صافات/۱۲۷-۱۲۸).
👈اگر این آیات را کنار آیات سوره واقعه بگذاریم (با توجه به اینکه قبلا در بحث از آیات ۱۰ و ۱۱ همین سوره [جلسات ۹۷۷ و ۹۷۸] احادیث و شواهد قرآنی متعددی ارائه شد که که «مقربان» همان «مخلَصان»اند) چه‌بسا در سوره واقعه می‌خواهد بفرماید این مقدار نعمتهای بهشتی که برای مقربان و مخلَصان برشمردیم صرفا نعمتهایی است که محصول عملشان است (اعم از عملی که قبل از رسیدن به مقام مخلَص شدن انجام داده‌اند؛ ویا اگر هم همچون اهل بیت ع از ابتدا معصوم و مخلَص بوده‌اند، همان اثر وضعی عمل آنان)؛ وگرنه بدانید بهشتی که برای مقربان تدارک دیده شده بسیار فراتر از این نعمتهایی است که در این سوره برای آنان برشمرده شد.
در واقع،
وقتی در این سوره این نعمتها را برای مقربان برمی‌شمرد و سپس می‌فرماید این جزای عملشان است؛ می‌خواهد بفرماید ما فقط نعمتهایی که در افق جزای عملشان است را برای شما ذکر کردیم وگرنه بهشتی که برای آنان تدارک دیده شده بسیار بسیار بالاتر از تصور و فهم شما و بالاتر از آن است که در کلام آید؛
بویژه که اگر اضافه کنیم که افق کامل بهشت‌هایی که محصول عمل انسانهاست نیز فراتر از درک و فهم انسانهاست (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُون: پس هيچ كس نمىداند چه چيزهايى از مايههاى روشنىبخش ديدگان، به پاداش كارهايى كه مىكردهاند براى آنها پنهان داشته شده است؛ سجده/17) چه رسد به این بهشت ویژه مخلَصین، که بر طبق آیات ۳۹-۴۰ سوره صافات جزای واقعی‌شان ربطی به عملشان ندارد.
✅تکمله
با این توضیح چه‌بسا وجه دیگری برای این مطلب معلوم گردد که چرا برای در لحظه مرگ، قرآن کریم اشاره کرد که این مقربان بلافاصله به روح و ریحان و جنت نعیم می‌رسند، و مکذبان گمراه به جهنم؛ ولی در خصوص اصحاب یمین به همین که آنان به پیامبر سلام می‌فرستند [یا آنان نسبت به پیامبر در سِلم و صفا بودند] بسنده نمود؟
و آن این است که این دو گروهی که این مقدار از جایگاهشان به پاداش عملشان نسبت داده شد تکلیفشان در لحظه مرگ کاملا معلوم شده است؛ اما اصحاب یمین احتمالا قرار است مواقفی را در برزخ و قیامت طی کنند و مورد حساب و کتاب قرار بگیرند و بعدا فضل و رحمت خدا شامل حالشان شود و نامه عملشان به دست راستشان داده شود.
🔹ب. ...
@yekaye