- علل انحراف واقفیه: در مورد پیدایش واقفیه و انحراف این فرقه، عامل برجسته ای که در منابع رجالی و روایی شیعی به آن برمی خوریم، انگیزه‌های مادی و مالی است. این گرایش افراطی به دنیا، و دنیادوستی باعث شد که حتی عده ای از بزرگان اصحاب امام کاظم (علیه السلام) به انحراف رفته و باعث انشقاقی بزرگ در جامعة شیعه گردند. چنان که در مباحث پیشین اشاره شد، یکی از وظایف مهم سازمان وکالت و وکلا، اخذ وجوهات شرعی و هدایای مردم و فرستادن آن، نزد امام وقت (علیه السلام) بود. [۱] طبق روایات و گزارش ها، هنگامی که امام هفتم (علیه السلام) به شهادت رسید، نزد وکلای آن حضرت (علیه السلام) مبالغ زیادی از این وجوهات جمع شده بود که بنا به گفتة منابع، همین فراوانی اموال، سبب وقف وکلا و انکار وفات امام کاظم (علیه السلام) از سوی آنان شد. [۲] تفسیر و برداشت نادرست و اشتباه و یا به عبارت دیگر کج فهمی از روایات، یکی دیگر از علل مهم توقف و شاید یکی از ابزار مهم در دستِ بنیانگذارانِ وقف بر امام کاظم (علیه السلام) بود که باعث شده بود افراد زیادی را به تردید و یا گمراهی بیافکند که شیخ مفید و شیخ طوسی، نمونه‌هایی از این موارد را ذکر کرده و سپس نقد و رد نموده اند. [۱] یکی دیگر از علل انحراف برخی از شیعیان پس از شهادت امام کاظم (علیه السلام)، فعالیت‌های گستردة سیاسی امام کاظم (علیه السلام) در راستای تشکیلاتی کردن شیعه و در نتیجه سوء برداشت برخی شیعیان از این فعالیت‌ها بوده است؛ تا جایی که برخی از شیعیان گمان کرده اند که وی، مهدی موعود بوده و از این رو شهادت و رحلت او را قبل از تشکیل حکومت آرمانی و براندازی ظلم و جور، منتفی دانسته و معتقد به غیبت و سپس رجعت و قیام وی شده اند. آنچه این اعتقاد را محکم تر می‌کرد، غیبت‌های طولانی امام (علیه السلام) به خاطر زندان‌های مکرّر ایشان در اواخر عمر و بالاخره شهادت امام (علیه السلام) در زندان بود که این همه، یاری گر واقفیان در تعابیرشان شده بود. [۲] علاوه بر موارد یادشده، آنچه که در گسترش دامنة انحراف مؤثر و تأثیرگذار بود، دوری و عدم دسترسی آسان مردم به امام هفتم (علیه السلام) - چه به خاطر بعد مسافت و چه به خاطر اختناق و خفقان موجود – بود که باعث شده بود، امام (علیه السلام) وکلایی را از طرف خود به نزد مردم در شهرهای دور از سکونت خود بفرستد، چنان که به طور مثال عثمان بن عیسی رواسی وکیل ایشان در مصر [۱] و حیان سراج، وکیل امام (علیه السلام) در کوفه بود. [۲] طبیعتاً این وکلا مورد اعتماد و وثوق مردم نیز واقع می‌شدند، چرا که از طرف امامشان تعیین شده بودند، در نتیجه پس از شهادت امام هفتم (علیه السلام) ---------- [۱]: برای آگاهی تفصیلی از وظایف سازمان وکالت ر. ک: جباری، پیشین، صص ۲۷۹-۳۴۱. [۲]: محمد بن حسن طوسی، الغیبة، تحقیق عبادالله طهرانی و شیخ علی احمد ناصح، الطبعۀ المحققۀ الاولی، مؤسسۀ المعارف الاسلامیۀ، قم، ۱۴۱۱، ص ۶۴؛ صدوق، عیون أخبار الرضا (علیه السلام)، پیشین، ج ۲، ص ۱۰۳؛ صدوق;، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، نجف، ۱۳۸۶ه/ ۱۹۶۶ م، ج ۱، ص ۲۳۵؛ طوسی، اختیار معرفة الرجال، تحقیق میرداماد، محمدباقر حسینی، سید مهدی رجائی، پیشین، ج ۲، ص ۷۸۶، رقم ۹۴۶؛ علی بن حسین بن بابویه، الامامة و التبصرة من الحیرة، تحقیق و نشر مدرسة الامام المهدی (علیه السلام)، قم، بی تا، ص ۷۵. [۱]: برای نمونه ر. ک: محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الفصول المختارة، تحقیق سید میرعلی شریفی، الطبعة الثانیة، دارالمفید، بیروت، ۱۴۱۴، ص ۳۱۳ – ۳۱۴؛ طوسی، الغیبة، پیشین، صص ۵۳-۵۴. [۲]: با اقتباس از صفری فروشانی، فرقه‌های درون شیعی دوران امامت امام رضا (علیه السلام)، پیشین، صص ۱۲-۱۳. [۱]: طوسی، اختیار معرفة الرجال، پیشین، ج ۲، ص ۸۶۰، رقم ۱۱۲۰. [۲]: طوسی، اختیار معرفة الرجال، پیشین، ج ۲، ص ۷۶۰، رقم ۸۷۱. برای آگاهی تفصیلی در مورد قلمرو فعالیت سازمان وکالت ر. ک: جباری، پیشین، ج ۱، صص ۷۱-۱۴۹. علاوه بر عوامل پیش گفته، دوری مسافت مردم این شهرها از امام بعدی (امام رضا (علیه السلام) ) و همچنین اعتماد آنان بر وکلای امام قبلی، باعث تشدیدو گسترش جریان انحراف شده بود. #فرقه_های_درون_شیعی ✍نعمت الله صفری https://eitaa.com/zandahlm1357