آيا كورش هخامنشی بختيارى بود⁉️
📮#قسمت_اول
قوم دلير #بختيارى و تيرههاى تابع آن در گذر تاريخ، همواره پاسبان هويت ملى و مذهبى ايران زمين بوده اند و نمونه بارز جانفشانىهاى آنان را مىتوان در هشت سال #دفاع_مقدس ديد كه چگونه از جان و مال و ناموس ملت در مقابل كفار بعثى دفاع نمودند، و با فدا كردن خود، از ارزشهاى مذهبى و ميهنى پاسدارى نمودند.
👈از ديگر سو، قريب به يك قرن است كه زمزمههايى از بيرون، در ميان اين قوم سلحشور شنيده شد و روز به روز صداى آن بلندتر به گوش مىرسد؛ اين ادعا كه كورش دوم (مشهور به كورش كبير) بختيارى بود!‼️
🔍 شايد اولين كسانى كه چنين سخن حيرت آورى را مطرح نمودند، خود از قوم بختيارى نبودند و بر اساس اهداف خاص سياسى چنين مدعى شدند.
ليكن برخى چنان در اين ادعا غرقاند، كه حاضر به شنيدن حقيقت نيستند. به هر روى، نگارنده بر خود وظيفه ميداند كه حق را بر زبان آورد. هرچند براى عدهاى ناخوشايند باشد.
آيا كورش هخامنشی ، بختيارى بود⁉️
-
در قدم اول، فرض را بر اين بگيريم كه كورش هخامنشی، بختيارى بود.
به راستى آيا در شأن يك قوم بزرگ و دلاور است كه به "يك شخص" افتخار كند؟
يا اينكه آن شخص بايد به قوم دلير خود افتخار كند؟
حقيقت اين است كه كورش هخامنشی بايد افتخار كند كه بختيارى است (اگر واقعاً بختيارى باشد)، و حداقل اين افتخار بايد دو طرفه باشد.
❗️ليكن كورش هخامنشی در هيچ كتيبه و هيچ متنى اشارهاى به بختيارى بودنِ خود نكرد. با اينكه او در استوانه مشهور خود، اصل و نسبش را بيان كرد، اما هيچ اسمى از #قوم_بختيارى نمىآورد.
سرزمينهاى متعدد و اقوام گوناگون را نام مىبرد، اما نامى از قوم بزرگ بختيارى نمىآورد. تنها به شهر #انشان اشاره مىكند، و ميگويد كه پدرانش، شاه اين شهر بودند.[1]
برخى گفته اند منظور از شهر انشان، همان سكونتگاه قوم بختيارى است!‼️
👈در پاسخ بايد بگوييم كه اولاً انشان تنها يك منطقه بود، مطمئنا بختيارىها همه ساكن يك نقطه نبوده و نيستند، كورش اگر بختيارى بود، بايد به قوميت و اصل و نسب خود (يعنى بختيارى بودنِ خود) اشاره مىكرد، نه اينكه نام يك شهر را بياورد.
👈ثانياً طبق جديدترين يافتههاى باستانشناسى، انشان ربطى به قوم بختيارى ندارد. انشان نام ديگر سرزمين #پارس است و شهر انشان، در نزديك #دژ_سپيد Dež-e Espīd (بيضاء كنونی و در نزديكى #شيراز امروزى) واقع شده بود و حداقل از قرن 7 پيش از ميلاد، انشان نام ديگر پارس بود.[2]
پس انشان (برخلاف تصورات برخى) اصولا ربطى به مناطق بختيارى نشين ندارد.
👈چگونه ممكن است كه كورش كبير، بختيارى بوده باشد، ولى هيچ اشارهاى به اصالت خود نكرده است؟
✅در حقيقت دو گزينه وجود دارد. يا كورش كبير اصلاً بختيارى نبود، يا بختيارى بود ولى به اصالت خود افتخار نمىكرد و براى آن ارزشى قائل نبود كه در آثار خود هيچ اشارهاى به بختيارى بودنِ خود نكرد.
📚اسناد:
[1]. بنگريد به ترجمه فارسى استوانه كورش كبير، دكتر شاهرخ رزمجو، بخش خاورميانه موزه بريتانيا، متن استوانه، بند 21 ؛ همچنين ترجمه فارسى منشور كورش كبير، به ترجمه پروفسور عبدالحميد ارفعى، بند 21 ؛ و نيز بنگريد به:
Translation of the text on the Cyrus Cylinder, Translation by Irving Finkel, Assistant Keeper, Department of the Middle East, Num 21
[2]. بنگريد به:
Shahbazi. A. Sh (1986), Ariyāramna Old Persian proper name, Encyclopædia Iranica, Vol. II, Fasc. 4, pp. 410-411, In Iranica online: Last Updated: August 12, 2011.
به نقل از: D. Stronach, “Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration of Fars,” Iraq 34, 1974, pp. 239-48 esp. p. 248; J. M. Cook, The Persian Empire, New York, 1983, p. 8
آيا كورش هخامنشی بختيارى بود⁉️
📮#قسمت_دوم
🔍سخن #گزنفون (مورخ #يونانى) نيز در اين زمينه جالب است.
گزنفون از يك قوم به نام #باكتريان (شايد تلفظ ايرانىاش «بخترىها» باشد) نام مىبرد كه اين قوم در جنوب غربى فلات ايران و دقيقا در مناطق #بختيارى نشين امروزى زندگى مىكردند. اين قوم، نه تنها خويشاوند و خاستگاه قومى #كوروش نبود، بلكه جزو اقوامى بود كه بعدها كوروش هخامنشی آنان را مطيع خود ساخت.[3]
💡نكته ديگر اينكه كوروش هخامنشی از قوم پارس بود. اگر به پوشش مردم پارسى باستان دقت كنيم، درخواهيم يافت كه با پوشش مردم بختيارى بسيار متفاوت است. گذشته از اين، زبانى كه كورش به آن سخن ميگفت، بسيار متفاوت از زبان مردم بختيارى است. براى مثال #داريوش_هخامنشى كه همزبان و همگويش كوروش بود، در #كتيبه_بيستون ميگويد:
atiy Darayavauš xšayathiya VIII mana taumaya tyaiy paruvam xšayathiya aha adam navama IX duvitaparanam vavam xšayathi ya amahy thatiy Darayavauš xšayathiya vašna Auramazd.
🔻اين عبارات به اين صورت تلفظ مىشود:
«آتى دارَيَوَئوش خشايَثىَ [هزوارش] مَنا تَئومايا تيَيى پَرووَم خشايَثيا آهـَ آدَم نَوَمَ [هزوارش] دوويتاپَرَنَم وَوَم خشايَثى. وَشنَ اَئورَ مَزد.»
🔍اگر اين عبارات را به يك پيرمرد يا پيرزن بختيارى كه تسلط كامل بر ادبيات و گويش #بختيارى دارد نشان دهيم، آيا متوجه حتى يك كلمه از آن مىشود⁉️
آيا مىتوان ادعا كرد كه كورش كبير (و عموزادگان او از جمله داريوش و...) بختيارى بودند⁉️
❗️پس چرا به زبان و پوششى غير بختيارى سلوك مىكردند؟
✅حقيقت اين است كه مردم بختيارى عموماً تركيبى از دو قوم باستانى #عيلامى و #گوتى هستند. در اكثر مناطق بختيارى نشين #ايران، آثار مربوط به #عيلاميان مشاهده مىشود.
از ديگر سوى، يافتههاى علمى گوياى اين است كه مردم #زاگرس نشين به طور كلى شباهت بسيارى به قوم باستانى گوتى دارند.[4]
⚠️قابل توجه اينكه عيلاميان از اقوام آريايى نبودند.
گوتىها نيز از لحاظ #نژاد و زبان و ... بسيار نزديك به عيلاميان بودند.
جالبتر اينكه گوتىها اصالتاً از اقوام #غيرآريايى و باستانی فلات ایران بودند.[5]
📚اسناد:
[3]. گزنفون، كوروشنامه، ترجمه: رضا مشايخى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، 1386، ص 4.
[4]. دكتر رقیه بهزادی، آریاها و ناآریاها در چشم انداز کهن تاریخ ایران، تهران، انتشارات طهوری، 1382. ص 27.
[5]. رقیه بهزادی، همان.
دكتر عباس قديانى، فرهنگ جامع تاريخ ايران، تهران، انتشارات آرون، 1387، ج 2 ص 722-723
➖➖➖➖➖➖➖➖➖