🔰 فرار از دانشگاه چگونه علوم انسانی در جامعه مدنی به گردش افتاد؟ ✍️ حسام سلامت 🔘 بخش دوم | بخش نخست 💠

موسسات ‌سازی علوم انسانی

🔸از نیمه دوم دهه ۸۰ با موج جدیدی از موازی‌کاری سایت‌های تولید گفتارهای علوم انسانی طرف می‌شویم. من این سال‌ها را برهه «موسساتی‌سازی» این تجارب می‌نامم. تا قبل از برهه مذکور این دست موازی‌کاری‌ها عموما در قالب محافل، حلقه‌ها، کانون‌ها و انجمن‌های بسته‌ و محدود دنبال می‌شد. 🔹از نیمه دوم دهه هشتاد اما انبوهی از موسسات آموزشی برون‌دانشگاهی پا می‌گیرند که جملگی دست‌اندرکار آموزش موازی علوم انسانی در جامعه مدنی‌اند. در واقع با نوعی تشکل‌یابی یا همان موسساتی‌سازی موازی‌کارانه طرف می‌شویم که از راه برپایی کلاس‌های درس، آموزش علوم انسانی را از انحصار دانشگاه خارج می‌کند. در متن رساله تلاش کرده‌ام روشن کنم که این دست تجارب موازی یا آلترناتیو را چگونه می‌توان توضیح داد. 💠

فضای دانش

🔸از جنبه صوری، کار به اتکای مطالعات اسنادی و مصاحبه‌های عمیق با مدیران، مدرسان و دانشجویان این موسسات پیش رفت. اما اساسی‌تر از ابزارهای صوری روش، منطق روش‌شناسیک رساله است که به اتکای دو مفهوم پیش رفته است. نخست، «فضای دانش» (space of knowledge) . آنچه در اینجا فضای دانش می‌خوانم کل قلمروی گردش گفتارهای مربوط به علوم انسانی است که دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، نشریات، انتشاراتی‌ها، موسسات آموزشی و از این دست را شامل می‌شود. 🔹 فضای دانش سه مولفه مشخص دارد: ۱. سایت‌ها یا پایگاه‌های تولید و به‌گردش‌انداختن گفتارها مثل خود دانشگاه؛ ۲. سوژه‌هایی که این گفتارها را تولید می‌کنند و به گردش می‌اندازند و ۳. رابطه‌ها و نسبت‌ها بین این سایت‌ها و سوژه‌ها. فضای دانش، علاوه بر این، سه ویژگی صوری دارد: ۱. ناخودبسنده است و مدام از التهاب‌های میدان‌های اجتماعی اثر می‌پذیرد؛ ۲. دینامیک است و بسته به رویدادهای بیرونی و موازنه نیروهای درونی‌اش ‌دچار قبض و بسط تاریخی می‌شود؛ ۳. ناهمگن است یعنی میان سایت‌ها و سوژه‌هایش از حیث الف) سطح علمیت (scientificity)، ب) سطح مشروعیت، ج) سطح اثرگذاری و د) سطح امکان‌ها اختلافات تعیین‌کننده‌ای وجود دارد. 🔸توضیحی کوتاه بدهم: گفتارهایی که هریک از سایت‌های فضای دانش تولید می‌کنند از حیث سطح علمیت متوازن نیستند. مثلا گفتارهایی که دانشگاه تولید می‌کند «به حُکم قاعده» می‌باید «علمی‌تر» از گفتارهایی باشد که مثلا یک نشریه عمومی (فرض کنید «مهرنامه») تولید می‌کند. در همبستگی با این، مشروعیت علمی گفتارهای هر یک از این سایت‌ها متوازن نیست. سایت‌ها بعضا از هم مشروعیت‌زدایی می‌کنند یا مشروعیت گفتارهای یکدیگر را زیر سوال می‌برند. دامنه و نوع اثرگذاری هر یک از سایت‌ها و سوژه‌ها نیز با هم اختلاف دارد. 🔹 گفتارهای دانشگاهی احتمالا بیشتر بر سیاستگذاری‌ها اثر می‌کنند و گفتارهای نشریات به احتمال زیاد در ساختن افکار عمومی موثرند. علاوه بر اینها، گستره امکان‌ها و فرصت‌های هر یک از سایت‌ها نیز اساسا نابرابر است، چه از حیث سازماندهی سوژه‌ها و تولید گفتارها، چه از حیث انتشار گفتارها و بسیج سوژه‌ها. در این رساله از میان سایت‌های فضای دانش بر موسسات آموزشی تمرکز کرده‌ام؛ آن‌هم از چشم‌انداز موازی‌کاری آنها در برپایی کلاس‌های درس. #ژورنالیسم_اندیشه #دانشگاه ⚜️ @taammolat74

🔰یهودیان و حیات اقتصادی مدرن ✍️ محمدعلی روزبهانی 🔸سومبارت آلمانی حدود یک قرن پیش نسبت آیین یهود و پیدایش جهان مدرن را واکاویده است‌. پیش از انقلاب با شعله ور بودن مبارزات خلق عربی علیه صهیونیستها و مبارزات مارکسیستی علیه امپریالیسم که اسراییل جزیی جدایی ناپذیر از آن بود، نفرت از صهیونیسم بین هر اهل نظری در ایران و خارج از ایران داغ و رایج بود. مردم هم هنوز به فاجعه ظهور و پیدایش جهان مدرنی که اروپایی ها کمی زودتر از پی جنگ اول و دوم طعمش را چشیده بودند عادت نکرده بودند، کشتار، ویرانی، اشغالگری اسراییل حتا اگر در پزشکی و کشاورزی سرآمد خاورمیانه می بود، مشمئزکننده و غیرقابل تحمل بود. «مستضعفان» ایرانی و غیرایرانی، پاکبازانه در پی آرمان ها بودند... ⚜️ @taammolat74 👇👇👇

🔰یهودیان و حیات اقتصادی مدرن ✍️ محمدعلی روزبهانی 🔸انقلاب اسلامی به ایرانیان فرصت داد تا درباره راهی جمعی باز اندیشی کنند، قدری از حرکت پرشتاب به سوی دروازه های تمدن بازایستند و درباره مقصد اندیشه کنند. جنگ تحمیلی این تعلیق و اندیشیدن را تمدید کرد و حتا در بوته رویارویی با چهره ی واقعی جهان جدید و نشان دادن صف ملتهایی که مسامهت در جهان مدرن را قبله راه ساخته اند و اندک آدمیانی که خواستار نظم و نسخی دیگرند، خودآگاهی ایرانیان را صدچندان کرد. 🔹بعد از جنگ اما صلح اقتضای دیگری داشت. زندگی در صلح نیازمند ادمهای میان مایه و فرماندهان تکنوکرات و فربه تر کردن طبقه متوسط بود، مستضعفان و پابرهنگان به طبقه آسیب پذیر بدل شدند... چرخ های مدرن سازی ایران دوباره و به سرعت به راه افتاد، این نیز تجربه ی گرانسنگی بود به همان اندازه جنگ تحمیلی بلکه بیشتر... تمرین زندگی در واقعیت جهان مدرن با تلاش برای از دست نرفتن و کلیشه و موزه ای نشدن آرمان ها. . 🔸ما چقدر بر سر آرمانها مانده ایم؟ چقدرش را قربانی مدرن شدنمان کردیم؟ چقدر قدر فرصت ها و داشته هامان را دانستیم و چقدر فرصت سوزی و ناسپاسی کردیم؟ هر چه کردیم و نکردیم، از پی این کرده ها و نکرده ها، ۴۱ سال است دیگر اسراییل در خاورمیانه پیشروی نداشته است، حتا با وجود اینکه تقریبا سرزمینی از کشورهای عربی فتح نشده باقی نمانده و سران عرب در صف دیدار با سران اسراییل زنبیل گذاشته اند. حتا با وجود اینکه یکی از برترین ارتشهای جهان را ساخته و پرداخته کرده، حتا با کشتارهای نادری مثل کشتار ۷۰۰۰ نفر فقط در جنگ خونین رمضان غزه. 🔹 اینکه چرا اینقدر کم به صهیونیسم و ذات اشغال‌گری و ماشین کشتار مدرن پرداخته‌ایم و نوشته‌ایم و نظر ورزی کرده‌ایم، حتما زنگ خطر بزرگی را به صدا در می‌آورد، اما بخشی از آن شاید به این دلیل است که مفاهیم و نظریه‌ها از این رخدادها می‌آیند نه پیش از آنها. گویی 41 سال است پنجه افکندن این با جهان مدرن و مولود نا مبارک و ماشین کشتاری به نام اسرائیل... بیت المقدس نبض آشکاری است وضعیت ما و دیگری‌مان را مانیتوری می‌کند و به تصویر می‌کشد. #سومبارت #یهود #صهیونیسم #مدرنیسم #روز_قدس #اسراییل #قاسم_سلیمانی ⚜️ @taammolat74

📮در قرن ۲۱ ‎#سانسور از طریق غوطه‌ور کردن انسان‌ها در سیلاب اطلاعات بی‌اهمیت و نامربوط عملی می‌شود. انسان نمی‌داند به چه چیزی توجه نشان دهند و وقت خود را صرف موضوعات فرعی می‌کند. قبلا قدرت به معنی دسترسی به اطلاعات بود. اکنون ‎#قدرت یعنی آگاهی از اینکه از چه چیز باید چشم پوشید. ✍️ معصومه نصیری ⚜️ @taammolat74

🔰 فراستی مردی از جنس نقد 🔸فراستی را به عنوان مرد منتقد ایران می‌شناسد. هر چند با نگاه و برخی زوایای نگاه او در نقد فیلم مشکل دارم و معتقدم نگاه ایشان نیز تحت تاثیر نگاه‌های فلسفه هنر غربی و روش‌های فرمالیستی، فرم زده است با این حال پرستیژ، برخی اندیشه‌ها و نوع نگاه او به سوژه و این روحیه انتقادی او را بسیار تحسین می‌کنم. دیشب مهمان دورهمی مهران مدیری بود و حرف‌های مهم برای گفتن داشت که تحت تاثیر شخصیت او اساسا دورهمی دیشب متفاوت شد. 🔹با دیدن او همیشه یاد این پرسش می‌افتم که آیا نقد برای نقد صحیح است؟! یا نقد را باید مصلحت سنجی کرد؟! بسیار قبول دارم که فرهنگ تعارف‌گونه ما، روحیه انتقادکنندگی و انتقادپذیری را از جامعه ما کم‌رنگ کرده است و انسان هوشمند منتقدانه به پیرامون خود نظر می‌کند، اما به راستی صرف انتقاد کردن چاره‌گشاست!؟ یا باید نقد دریچه ورود ما به دالان جدید و راهی نو باشد؟! 🔸بگذریم. برخی نکات فراستی در برنامه دیشب محل دقت و نظر بود. آنجا که بین اثر کمدی و مبتذل فرق گذاشت و گفت: کمدی یکی از اصلی‌ترین ژانرهای سینما است به شرط آنکه درست باشد من عاشق کمدی‌ام، عاشق لورل هاردی‌ام، این آشغال‌هایی که ما می‌بینیم اصلا فیلم نیست، از پول من، از جیب من و مردم میلیاردی خرج می‌کنند تا یک آشغال بسازند. نکته کلیدی که در مورد این جریان مافیایی در سینما ایران اشاره کرد این بود که ارتباط فیلمسازان با مردم قطع است و فیلمنامه ها فقط بر اساس ذهن بیمارگونه آنها ساخته می‌شود، دو اینکه با پول پولشویی نمی‌توان کار خوب تحویل مردم داد، مذهبی حرف نمی‌زنم اما سینمایی که هدفش کسب درامد باشد چیزی به مردم ارائه نمی‌دهد. 🔹و نکته آخری که لذت بردم نوع منظر او به سانسور بود. او درباره سانسور گفت: من طرفدار سانسور هستم، نه اینکاری که آقایون در سینما و تلویزیون انجام می‌دهند، منظور من سانسور هنری است نه سانسور آدم‌ها، منظور من از سانسور این است که به منافع ملی من آسیبی نرسد، به اخلاقیات و ارزش‌های جامعه توهین نشود معلوم است با این نوع نگاه سینما درست نمی‌شود. 🔻پ.ن: همیشه خلا این تیپ شخصیت در علوم انسانی، که منتقدانه نظریات و تئوری‌های ناکارآمد را عالمانه مورد نقد قرار دهد را خالی می‌بینم. ⚜️ @taammolat74

✅گذشت، ماه خدا و رسید، عید صیام به هر دو باد، درود و به هر دو باد، سلام هزار شکر که عید صیام کرد، طلوع هزار حیف که ماه صیام گشت، تمام 🌸حلول ماه شوال و عید سعید فطر بر تمامی مسلمانان مبارک باد🌸 ⚜️ @taammolat74

🔉 فایل صوتی 🔸گزیده ای از گفتارهای #امام_موسی_صدر 🔹درباره عید فطر 🔹 با صدای امیرحسین مدرس ⚜️ @taammolat74

🔰 علوم انسانی ایرانی، مصرفِ بحران یا ایده‌ای برای عبور از بحران؟ ✍️ محمدعلی بیگی 🔘 بخش ۲ از ۳ | بخش نخست 🔸یکی از موارد «شوخی گرفتن مسائل انضمامی» و «جاماندگی علوم انسانی ایرانی»، قیل‌وقال نقد مناسک است. این ناقدان مناسک‌گرایی -حتی اگر نقدشان بجا باشد- متوجه نیستند که باز شدن اداره‌ها و استمرار فعالیت شرکت‌های خصوصی نیز نحوی مناسک است که گویی نباید تعطیل شود. بازگشایی ادارات و «مناسک اداری» یا مناسک اقتصادی لازم است، پس -حسب تصمیم دولت- حتی به قیمت جان باید که انجام شود. آیا در اینجا نیازی به نقد مناسک نیست؟ 🔹پس چرا نقد مناسک جدید به‌قدر نقد مناسک سابق اهمیت نمی‌یابد و مورد توجه ناقدان مناسک قرار نمی‌گیرد؟ لابد جان و سلامت مردم چندان اهمیتی ندارد. اما مساله اصلی اینجاست که مناسک‌گرایی چون متوجه انواع مناسک نیست، از مسائل انضمامی به دور افتاده و جز گوشه‌ای امن برای ابراز وجود را مورد توجه قرار نداده است. 🔸این تجاهل، خود البته به‌نحوی مناسک بدل شده و اهالی علوم انسانی ایرانی، اغلب متنسک به آنند و این تنسک با وضع فقدان ایده ملازمه دارد.فقدان ایده صرفا به اهل سیاست برنمی‌گردد، بلکه فقدان ایده در اهالی علوم انسانی نیز هست. ایده‌ای مقابل ایده دولت مطرح نیست. 🔹علوم انسانی ما از ایده‌هایی برای اداره این بحران خالی است و تنها در چنین شرایطی است که دولت می‌تواند به آسانی و حتی بدون «توجه به توصیه‌های پزشکی» و بدون «التفات به نامشخص بودن آینده» و «نامعلوم بودن نتایج تصمیمات»، بدون حزم و احتیاط، با شب بحران مانند صبح امید مواجه شود. صداوسیما و سایر ارکان و ارگان‌ها، اعم از کمیته امداد یا سایر نهادهای حمایتی هم البته از این «بی‌ایده بودن» برکنار نیستند. آیا ورودی جدی به فضای بحرانی داشته‌اند؟ 🔸اما ایده از کجا می‌آید؟ دست علوم انسانی ایرانی از ایده خالی است؛ در انتزاع به‌سر می‌برد و اگر به مسائل انضمامی توجهی هم داشته باشد، از ارائه ایده‌ای غیرمضحک و مؤثر عاجز است، چنانکه در مورد آقای فاضلی و ایده اسفندماهش شاهد بودیم. 🔹برای خروج از این وضع لازم است جدیتی پیدا شود و اولا ایده اصلی دولت و پیش‌فرض‌های آن مورد نقد و بررسی قرار گیرد تا ابتدا سهل‌انگاری‌ها تعدیل شوند و فرصتی برای فکر فراهم آید؛ سپس ایده‌های جایگزین مطرح شوند. البته از پیش مشخص است که باز بعضی اهالی محترم علوم انسانی ایرانی به‌دنبال ماهیگیری برای خود خواهند افتاد و بی‌توجه به مساله مورد ابتلای عموم، آسمان و ریسمان خواهند بافت و تنور خود را گرم خواهند کرد، اما بدون فضای ایده و نقد ایده نیز به‌نظر نمی‌رسد راهی به دهی باز شود. مضاف بر آن، هم‌اکنون نیز تنور «أنا رجل» مدعیان گرم است و آنان ملاحظه‌ای برای مصرف بحران ندارند، تنها جای نقد ایده جاری و ارائه ایده‌های جایگزین خالی است. ⚜️ @taammolat74

🔉 درسگفتار ♨️ #اختصاصی 🔶 انسان‌شناسی دینی 🔸 استاد حسین سوزنچی 🔹جلسه دهم 🔹🔹انسان شناسی زن و مرد؛ نقد فمنیسم (۵) 🌷تعدد زوجات از منظر حقوقی🌷 🔺آنتروپولوژی غربی‌ها با اغلب بحث‌هایی که با عنوان انسان شناسی اسلامی نوشته شده بسیار تفاوت دارند و در این درسها سعی شده با پرهیز از گرته‌برداری و تقلید، نسبتی بین این دو حوزه برقرار شود و از متن‌های اسلامی، از کتاب هستی و هبوط (آقای پارسانیا) و رساله‌های انسان علامه طباطبایی بهره‌برداری گردد. 🔻پ.ن: این درسگفتار هر شب در کانال تاملات بارگذاری میشود. ⚜️ @taammolat74 👇👇👇

🔉 درسگفتار 🔶 #انسان_شناسی_اسلامی 🕰 جلسه دهم / بخش اول 🔸 استاد #حسین_سوزنچی 🔹 بررسی مساله تعدد زوجات از منظر حقوقی 🔗 جلسه قبل را در اینجا بشنوید. ⚜️ @taammolat74

✅مقصدِ صفایِ سَحَرِ رمضان و عید رحمت و مغفرت؛ عید سعید فطر بر راویانِ راستینِ حدیثِ نفیسِ بندگی خجسته باد.💐💐💐 قال النبی(ص): «فَإِذَا کَانَتْ غَدَاةُ یوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ فَیهْبِطُونَ إِلَى الْأَرْضِ وَ یقِفُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیقُولُونَ یا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ کَرِیمٍ یعْطِی الْجَزِیلَ وَ یغْفِرُ الْعَظِیمَ» و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را به همه ‌ی شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه‌ ها و گذرها بایستند و [ با صدایى که آن را همه‌ ی آفریده‌ هاى خدا جز جن و آدمیان می‌شنوند] گویند: اى امّت محمّد! به سوى پروردگار کریم بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد. ⚜️ @taammolat74

🔰 فرار از دانشگاه چگونه علوم انسانی در جامعه مدنی به گردش افتاد؟ ✍️ حسام سلامت 🔘 بخش سوم| بخش دوم 💠

شرایط امکان

🔸مفهوم دوم در منطق روش‌شناسیک رساله، «شرایط امکان» (conditions of possibility) است. می‌پرسیم از حیث تاریخی چه شرایطی پیش آمد که پاگرفتن موسساتی چون «#پرسش»، «#رخداد_تازه»، «#روزگار_نو» و... را ممکن ساخت؟ این شرایط امکان را می‌توان از مجرای نگارش تاریخ پروبلماتیک سه میدان دانشگاهی، میدان روشنفکری و میدان سیاسی ترسیم کرد. 🔹در اینجا از خود می‌پرسیم چه تحولاتی در هر یک از این سه میدان و در نسبت میان آنها با یکدیگر رخ داد تا در نهایت در نیمه دوم دهه هشتاد این موسسات ممکن شدند. تاریخ مستقل اما در عین حال درهم‌تنیده این سه میدان را می‌توان از طریق مفهوم conjecture که می‌شود به اتصال، هم‌آیندی یا هم‌آمیزی ترجمه کرد، به یکدیگر ربط داد. 🔸کنجکچر نوعی اتصال تصادفی عناصر پراکنده در یک برهه تاریخی است به گونه‌ای که یک ترکیب مشخص را شکل می‌دهند. این عناصر ممکن است در برهه‌های بعد از هم جدا شوند و به شکل‌های تصادفی دیگری با هم پیوند بخورند. در واقع به میانجی مفهوم کنجکچر نشان می‌دهیم که روندها، جریان‌ها و نیروهایی که در هر یک از این میدان‌های سه‌گانه پراکنده بوده‌اند چگونه با یکدیگر درآمیختند و به اصطلاح مفصل‌بندی شدند تا در نقطه تلاقی آنها تجربه نوظهوری - در اینجا موسسات آموزشی موازی - ممکن شود. 💠

گردش گفتارها

🔸از تاریخ پُرپیچ‌وتاب هر یک از این سه میدان تنها به یک مورد اساسی که مستقیم یا غیرمستقیم به «#گردش_گفتارها» ربط پیدا می‌کند، اشاره می‌کنم. در تاریخ میدان دانشگاهی احتمالا تعیین‌کننده‌ترین دقیقه به انقلاب فرهنگی مربوط می‌شود. تعیین‌کنندگی این دقیقه برای بحث ما از حیث کنترل نظام‌مند گردش گفتارهاست. 🔹تا جایی که پای #شورای_عالی_انقلاب_فرهنگی در میان است عملا با عالی‌ترین مرجع سیاستگذار در قلمرو میدان دانشگاهی طرفیم. بنابراین سوال این است که این شورا چگونه رویه‌های کنترل سیستماتیک گفتار را تا به امروز هدایت کرده است؟ بیش از هر چیز به اتکای دو سازوکار مشخص: ۱. «هیات‌های جذب و استخدام اساتید» که سوژه‌های گفتار را کنترل می‌کند، از حیث اینکه چه کسانی صلاحیت دارند در دانشگاه سخن بگویند و ۲. «شورای تحول علوم انسانی» که سازوکار کنترل صوری خود گفتارهاست، از حیث اینکه چه دانش‌ها و گفتارهایی می‌توانند در دانشگاه‌ها به گردش بیفتند. 🔸در بحث ما تاریخ میدان #روشنفکری از حیث تولید مستقل گفتارهای موازی اهمیت دارد. اگر دانشگاه در دوره پساانقلابی با قسمی از انسداد یا دست‌کم رکود تولید گفتار دست به گریبان بوده، میدان روشنفکری، در عوض، پیوسته دست‌اندرکار عرضه انبوهی از گفتارهای جورواجور بوده است. محض نمونه، مداخلات «#حلقه_کیان» یا «#حلقه_ارغنون» در دهه ۷۰ و ۸۰ را در نظر آورید. ⚜️ @taammolat74