"تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ «100»
ونخستين پيشگامانِ از مهاجران و انصار و كسانىكه با نيكوكارى آنان را پيروى كردند، خداوند از آنها راضى است و آنان نيز از خدا راضى، و (خدا) براى آنان باغهايى فراهم ساخته كه نهرها از پاى (درختان) آن جارى است، هميشه در آن جاودانهاند. اين است رستگارى و كاميابى بزرگ.
نکته ها
در اين آيه، مسلمانانِ صدر اسلام به سه گروه تقسيم شدهاند:
1. پيشگامان در اسلام و هجرت.
2. پيشگامان در نصرت پيامبر و يارى مهاجران.
3. متأخّران كه راه آنان را ادامه دادهاند.
امام صادق عليه السلام فرمودند: ابتدا خداوند نام مهاجرين با سابقه را برده، سپس نام انصار و ياوران را و سپس نام پيروان آنان را بيان نموده است. بنابراين جايگاه و مقام هر گروه را در جاى خود بيان كرده است. «1»
«1». تفسير نورالثقلين؛ كافى، ج 2، ص 41.
جلد 3 - صفحه 494
به اتّفاق همهى مسلمانان، اوّلين زن مسلمان حضرت خديجه و اوّلين مرد مسلمان به اتّفاق شيعه ونظر بسيارى از اهلسنّت، علىبن ابىطالب عليهما السلام است. «1» چنانكه گفتهاند:
ميان تاريخنويسان خلافى نيست كه علىبن ابىطالب عليهما السلام، اوّلين مرد مسلمان است. «2»
البتّه عدّهاى مىگويند: ايمانِ نوجوانى ده ساله چه ارزشى دارد؟ در جواب آنان بايد گفت:
نبوّت حضرت عيسى و حضرت يحيى نيز در كودكى بود و ارزش داشت!
پیام ها
1- سبقت در كار نيك، ارزش است و موقعيّت پيشگامان در نهضتها بايد حفظ شود. «السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ»
2- تنها پيروى از نيكىها وكمالات گذشتگان ارزش است، نه هر پيروى وتبعيّتى. «اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ»
3- اگر مؤمن، به قضاى الهى راضى باشد، خدا هم از او راضى است. «رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ»
4- بهشت در سايهى ايمان، سبقت، هجرت، نصرت و تبعيّت به احسان است. السَّابِقُونَ ... أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ ...
«1». روايات در الغدير، (ج 3، ص 220- 240) و احقاقالحق، (ج 3، ص 114- 120) آمده است.
«2». تفسير قرطبى، ج 5، ص 3075؛ به نقل از مستدرك حاكم.
پانویس
پرش به بالا↑ در تفسیر برهان از مالک بن انس او از ابوصالح و او از ابن عباس نقل نموده که این آیه درباره امیرالمومنین على علیهالسلام نازل شده زیرا ایمان او به پیامبر اسلام جلوتر از همه مردم بوده و نیز به دو قبله نماز گذارده و در بیعت بدر و بیعة الرضوان با رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بیعت نموده و در دو هجرت شرکت نموده از مکه به سوى حبشه با جعفر بن ابىطالب و از حبشه به سوى مدینه و نیز از جماعتى از مفسرین روایت شده که این آیه درباره على بن ابىطالب علیهالسلام نازل شده است و نیز در کتاب نهجالبیان از شیبانى از امام صادق علیهالسلام نقل شده که این آیه درباره على علیهالسلام و مهاجرین و انصارى که از وى پیروى نموده اند، نازل گردیده است و در تفسیر مجمعالبیان ذکر شده که اینان از اهل بدر مى باشند چنان که عطاء بن ابىرباح گفته است.
پرش به بالا↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص435"
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠٠_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.100.mp3
3.24M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠٠_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
"تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ مِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلى عَذابٍ عَظِيمٍ «101»
و از ميان باديهنشينانِ پيرامونِ شما، گروهى منافقند و از اهل مدينه نيز عدّهاى بر نفاق خو گرفتهاند، تو آنان را نمىشناسى، (ولى) ما آنها را مىشناسيم! بزودى آنان را دوبار عذاب خواهيم كرد، سپس به سوى عذابى سهمگين، بازگردانده مىشوند.
جلد 3 - صفحه 495
نکته ها
«مَرَدُوا» به معناى ممارست و تمرين بر صفت و كارى است تا آنجا كه خوى و خصلتى را ايجاد كند.
دوبار عذاب، «سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ» يكى رسوايى ميان مردم است و يكى سخت جان دادن.
چنانكه در آيهى 50 سوره انفال آمده است: «يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ»، فرشتگان مرگ، به صورت و پشت آنان سيلى مىزنند. و شايد مراد از دوبار عذاب، عذاب روحى و عذاب جسمى باشد.
پیام ها
1- مواظب منافقانى باشيم كه در كنار و اطراف ما هستند. «حَوْلَكُمْ»
2- كفر و نفاقِ باديهنشينان، شديد، ولى علنى است، امّا نفاق شهرنشينان مرموزانهتر است. «مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ»
3- نفاق، مراحلى دارد؛ گاهى سطحى و گاهى ريشهدار است. مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ ...
4- پيامبر، بدون عنايت و تعليم الهى، غيب نمىداند. «لا تَعْلَمُهُمْ»
5- آنان كه بر انحراف اصرار ورزند و خو بگيرند، عذابشان بيشتر است. «مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ، سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ»
6- منافق، در دنيا و آخرت گرفتار است و گرفتاريش چندان دور نيست. «سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلى عَذابٍ عَظِيمٍ"
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۱_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.101.mp3
2.42M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۱_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
"تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «102»
و (از اعراب) ديگرانى هستند كه به گناهان خويش اعتراف كردهاند، كار خوب و بد را به هم آميختهاند. اميد است خداوند توبهى آنان را بپذيرد (و لطف خويش را به آنان بازگرداند). همانا خداوند، آمرزنده و مهربان است.
جلد 3 - صفحه 496
نکته ها
چند نفر از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله، از شركت در جنگ تبوك تخلّف ورزيدند، آن هم نه از روى نفاق، بلكه به خاطر دلبستگى به زندگى. آيات انتقادآميز كه نازل شد، پشيمان گشتند وخود را به نشانهى توبه، به ستون مسجد بستند. تا آنكه خداوند توبهى آنان را پذيرفت و رسولخدا صلى الله عليه و آله طناب را گشود و آنها آمرزيده شدند.
پیام ها
1- همهى اصحاب پيامبر عادل نبودند، برخى مرتكب سيّئات هم مىشدند. «خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً»
2- انسان در ميان اعمالِ خود نبايد تنها نقاط قوّتش را ببيند، بلكه بايد بدنبالِ جبرانِ نقاط ضعف و خطاهايش باشد. اعْتَرَفُوا ... خَلَطُوا
3- اعتراف به گناه، انتقاد از خود و داشتن كارهاى خوب و صالح، زمينهساز بخشايش الهى است. «اعْتَرَفُوا، يَتُوبَ عَلَيْهِمْ»
4- گرچه خداوند وعدهى آمرزش داده، امّا انسان بايد ميان خوف و رجاء باشد. «عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ»
5- خطاكار پشيمان، به اميد نيازمند است و آغوش اسلام براى پذيرش او باز است. اعْتَرَفُوا ... إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
پانویس
پرش به بالا↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
پرش به بالا↑ شرح مفصل آن در صفحات 378 و 379 ذکر شده است.
پرش به بالا↑ صاحب مجمع البیان از ابوحمزه ثمالى نقل کند که آنان سه نفر از انصار بودند به نام ابولبابة بن عبدالمنذر و ثعلبة بن ودیعة و اوس بن خدام که از دستور پیامبر براى رفتن به جنگ تبوک تخلف ورزیدند وقتى که این آیه نازل شده به نابودى خویش یقین کردند و خود را به ستونهاى مسجد بستند و یا تکیه دادند به همان کیفیت ماندند تا پیامبر وارد شد و از آنان سؤال کرد. آنها سوگند یاد کرده بودند که خود را از ستون مسجد نگشایند تا رسول خدا صلی الله علیه و آله بیاید و آنان را بگشاید. پیامبر فرمود: تا دستورى به من نرسد درباره بازکردن آنها اقدامى نکنم وقتى که آیه «عَسَى اللَّهُ أَنْ یتُوبَ عَلَیهِمْ» نازل گردید. پیامبر آنهائى را که خود را به ستون مسجد بسته بودند، باز کرد اینان با اموال خود نزد پیامبر آمدند و گفتند: یا رسول اللّه این اموال را بگیر و تصدق بده. پیامبر فرمود: مأمور به این کار نشده ام سپس آیه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً» نازل گردید (چنان که طبرى صاحب جامع البیان از طریق على بن ابىطلحة از ابن عباس و نیز از سعید بن جبیر و زید بن اسلم روایت نموده است) و نیز گویند: اینان ده نفر بودند که یکى از آنان ابولبابة بوده چنانکه از ابن عباس و على بن طلحة ابىطلحة روایت کرده اند و نیز گویند: هشت نفر بودند که از زمره آنها ابولبابة و هلال بن امیة و کردم و ابوقیس بوده اند چنان که از سعید بن جبیر و زید بن اسلم روایت کنند و نیز گویند هفت نفر بوده اند چنان که از قتادة روایت شده و همچنین پنج نفر هم گفته اند (و نیز ابن مردویه و ابن ابىحاتم در تفاسیر خود از طریق عوفى از ابن عباس روایت کرده اند).
پرش به بالا↑ ابن مردویه در تفسیر خود در سندى که واقدى نیز در آنست از امسلمه روایت کرده، گوید: توبه ابولبابه در خانه من نازل شده و من شنیدم که رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگام سحر مى خندید. من گفتم: یا رسول الله چه چیز شما را به خنده آورده. فرمود: توبه ابولبابه قبول شده سپس گفتم: آیا اجازه دارم به او بگویم. فرمود: خودت میدانى لذا در حجره ایستادم، موقعى بود که هنوز آیه حجاب نازل نشده بود. گفتم: اى ابولبابه بشارت باد تو را که توبه تو قبول شده. مردم هجوم آوردند که ابولبابه که خود را به ستون مسجد بسته بود، باز کنند. ابولبابه مانع شد، گفت: باید رسول خدا صلی الله علیه و آله این کار را انجام بدهد، صبح شد. پیامبر او را از ستون مسجد باز کرد و این آیه نازل گردید.
پرش به بالا↑ عیاشى در تفسیر خود از محمد بن حجاج الکرخى و او مرفوعاً از خثیمة او از امام باقر علیهالسلام نقل نموده و گوید که کلمه (عسى) از ناحیه خدا انجام آن واجب است و این آیه درباره گناهکاران از شیعیان ما مى باشد.
پرش به بالا↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص437."
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۲_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.102.mp3
2.89M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۲_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
"تفسیر نور (محسن قرائتی)
خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ «103»
از اموالشان صدقه (زكات) بگير تا بدين وسيله آنان را (از بخل و دنياپرستى) پاكسازى و رشدشان دهى و بر آنان درود فرست (و دعا كن). زيرا دعاى تو، مايهى آرامش آنان است و خداوند شنوا و داناست.
جلد 3 - صفحه 497
نکته ها
آيه در ماه رمضان سال دوّم هجرى در مدينه نازل شد و پيامبر فرمود: ندا دهند كه خداوند، زكات را نيز همچون نماز واجب ساخت. پس از يك سال نيز فرمان داد كه مسلمانان زكاتشان را بپردازند.
پيامبر، بر زكات دهندگان درود مىفرستد؛ «صَلِّ عَلَيْهِمْ»، ولى خداوند بر مجاهدانى كه در خاك و خون غلطيده و مقاومت مىكنند، درود مىفرستد. «أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» «1»
پیام ها
1- يكى از وظايف حاكم اسلامى، گرفتن زكات از مردم است. «خُذْ»
2- اسلام، مالكيّت خصوصى را مىپذيرد. «أَمْوالِهِمْ»
3- زكات، بخش كوچكى از سرمايهى شماست، با دلگرمى آن را پرداخت كنيد. «مِنْ أَمْوالِهِمْ»
4- پرداخت زكات، نشانهى صداقت انسان در ادّعاى ايمان است. «صَدَقَةً»
5- زكات، عامل پاكى روح از بخل، دنيا پرستى و مال دوستى است. «تُطَهِّرُهُمْ»
6- زكات، موجب رشد فضايل اخلاقى در فرد و جامعه است. «تُزَكِّيهِمْ»
7- رسول اكرم صلى الله عليه و آله به مردم عادّى درود و صلوات مىفرستد. زيرا بها دادن به مردم، تشويق آنان به نيكىها و شخصيّت بخشيدن به آنان است. «صَلِّ عَلَيْهِمْ»
8- رابطهى مالياتدهنده ومالياتگيرنده بايد عاطفى ومعنوى باشد. «خُذْ، صَلِّ»
9- دعاى پيامبر در حقّ مردم مستجاب است. «صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ»
10- نگوييم زكات دادن وظيفهاش بوده، ما هم تشكّر كنيم. «خُذْ، صَلِّ عَلَيْهِمْ»
11- تشويقها لازم نيست، هميشه مادّى باشد، گاهى تشويق معنوى كارسازتر است. «إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ»
«1». بقره، 157.
جلد 3 - صفحه 498
12- تشويق، سنگينى تكليف را سبك مىكند. «سَكَنٌ لَهُمْ»
13- سرچشمهى دستورات و تكاليف، علم الهى است. «وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»"
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۳_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.103.mp3
2.74M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۳_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
"تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ «104»
آيا ندانستند كه تنها خداوند از بندگانش توبه را مىپذيرد و صدقات را مىگيرد و اينكه خداوند، بسيار توبهپذير و مهربان است.
نکته ها
برخى از آنان كه در جنگ تبوك شركت نكردند، نزد پيامبر آمده و درخواست مىكردند كه توبهى آنان را بپذيرد. اين آيه مىفرمايد: توبهپذير خداست، نه ديگرى، و صدقات و زكاتى كه به پيامبر و امام داده مىشود، در حقيقت گيرندهاش خداوند است.
چون پيامبر به فرمان خدا زكات مىگيرد، در حقيقت خدا زكات گيرنده است. نظير آيهى بيعت: «إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ» «1» هر كس با تو اى پيامبر بيعت كند، گويا با خدا بيعت كردهاست.
امام صادق عليه السلام فرمود: صدقه در دست فقير قرار نمىگيرد، مگر آنكه در دست خدا قرار گيرد. آنگاه اين آيه را تلاوت فرمود. «2»
از امام صادق عليه السلام سؤال شد كه آيا گرفتن زكات مخصوص پيامبر است يا بعد از آن حضرت نيز ادامه دارد؟ حضرت فرمودند: آرى، ادامه دارد. «3»
پیام ها
1- پيامبر خدا نيز حقّ توبهپذيرى ندارد، تا چه رسد به كشيشها و مقامات كليسا. اين مقام، خاصّ خداست. «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ»
2- پرداخت زكات، لازمهى توبهى واقعى است. يَقْبَلُ التَّوْبَةَ ... وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ
«1». فتح، 10.
«2». تفسير برهان.
«3». تفسير نورالثقلين.
جلد 3 - صفحه 499
3- انقلاب درونى، مقدّم بر كمكهاى مادّى است. يَقْبَلُ التَّوْبَةَ ... يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ
4- توبه تنها پشيمانى نيست، به دنبال آن اصلاح و عمل لازم است. «يَقْبَلُ التَّوْبَةَ، يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ»
5- چون گيرندهى صدقات خداست، پس با دلگرمى بدهيم و بهترين جنس را با بهترين شيوه بپردازيم. أَنَّ اللَّهَ ... يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ
6- زكات، مالياتى اسلامى است كه از قداست برخوردار است، زيرا گيرندهى آن خداوند است. «يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ»"
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۴_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.104.mp3
2.8M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۴_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
"تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «105»
وبگو: (هر گونه كه مىخواهيد و مىتوانيد) عمل كنيد، كه بزودى خداوند و پيامبرش و مؤمنان كار شما را مىنگرند و بزودى به سوى داناى غيب و آشكار بازگردانده مىشويد، پس شما را به آنچه انجام مىداديد، آگاه خواهد كرد.
نکته ها
اين آيه كه بيان كنندهى آگاهى خدا وپيامبر ومؤمنان از عملكرد ماست، همان عقيدهى شيعه را مبنى بر «عرضهى اعمال» بر اولياى خدا بيان مىكند. اين عرضه، روزانه يا هر هفته و هر ماه انجام مىگيرد و اگر اعمال ما خوب باشد، اولياى خدا از ما شاد مىشوند و اگر بد باشد، نگران و اندوهگين مىگردند. ايمان به اين عرضهى عمل، در ايجاد تقوا و حيا مؤثّر است. امام صادق عليه السلام فرمود: اى مردم! با گناهِ خود، رسول خدا را ناراحت نكنيد. «1»
به گفتهى روايات، مراد از «مؤمنون»، امامان معصومند كه خداوند آنان را از اعمال ما آگاه مىسازد. «2»
«1». تفسير كنزالدقائق.
«2». تفسير كنزالدقائق.
جلد 3 - صفحه 500
پیام ها
1- انسان در عمل آزاد است، نه مجبور. «اعْمَلُوا»
2- توجّه به اينكه اعمال ما زير نظر خداست، مانع گناه است. «فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ»
3- هر چه بينندهى اعمال بيشتر باشد، شرم وحياى انسان از خلافكارى بيشتر است، به خصوص اگر بيننده، خدا و پيامبر و مؤمنان باشند. «فَسَيَرَى اللَّهُ، وَ رَسُولُهُ، وَ الْمُؤْمِنُونَ»
4- عمل معيار سنجش است، آنچه در دنيا بر اولياى خدا عرضه مىشود عمل است، آنچه هم در قيامت مورد حساب قرار مىگيرد، عمل است. «اعْمَلُوا، فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ، فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»
5- اعمال انسان حقايقى دارد كه در قيامت براى او روشن خواهد شد. «فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ، فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»"
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۵_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا
09.Tawba.105 (1).mp3
1.56M
#تفسیر_سوره_توبه_آیه_۱٠۵_جز۱۱
@tafsir_qheraati ایتا