خلاصه ۵
از کتاب #تفسیر_المیزان
(نویسنده: علامه طباطبایی)
🔹وقتى خدا مالک همه هستى ها است ، هستى کره زمین از او است و هستى حیات روى آن و تمامى آثار حیات از او است ، در نتیجه پس تدبیر امر زمین و موجودات در آن و همه عالم از او خواهد بود، پس او رب تمامى ما سواى خویش است ، چون کلمه رب به معناى مالک مدبر است.
عالمین
🔸معناى این کلمه شامل تمامى موجودات مى شود، هم تک تک موجودات را مى توان عالم خواند و هم نوع نوع آنها را، مانند عالم جماد، و عالم نبات و عالم حیوان و عالم انسان و هم صنف صنف هر نوعى را، مانند عالم عرب و عالم عجم.
🔹و این معناى دوم که کلمه عالم بمعناى صنف صنف انسانها باشد، با مقام آیات که مقام شمردن اسماء حسناى خدا است ، تا مى رسد به ((مالک یوم الدین )) مناسب تر است ، چون مراد از یوم الدین روز قیامت است ، چون دین به معناى جزاء است و جزاء در روز قیامت مخصوص به انسان و جن است ، پس معلوم مى شود مراد از عالمین هم عوالم انس و جن ، و جماعت هاى آنان است .
🔸و همین که کلمه نامبرده در هر جاى قرآن آمده ، به این معنا آمده ، خود، مؤ ید احتمال ما است ، که در اینجا هم عالمین به معناى عالم اصناف انسانها است ، مانند آیه :
((و اصطفیک على نساء العالمین ))،
(تو را بر همه زنان عالمیان اصطفاء کرد)،
و آیه ((لیکون للعالمین نذیرا))،
(تا براى عالمیان بیم رسان باشد)،
و آیه : ((اتاتون الفاحشه ما سبقکم بها من احد من العالمین ؟))
(آیا به سر وقت گناه زشتى مى روید، که قبل از شما احدى از عالمیان چنان کار نکرده است ).
روایات مربوط به تفسیر سوره حمد
🔹روایات از ائمه اهل بیت علیهم السلام در این معنا بسیار زیاد است ، که همگى دلالت دارند بر اینکه بسم اللّه جزء هر سوره از سوره هاى قرآن است ، مگر سوره برائت ، که بسم اللّه ندارد و در روایات اهل سنت و جماعت نیز روایاتى آمده که بر این معنا دلالت دارند.
🔸از امام صادق علیه السلام روایت شده که در حدیثى فرمود: اللّه ، اله هر موجود، و رحمان رحم کننده به تمامى مخلوقات خود و رحیم رحم کننده به خصوص مومنین است .
((ایاک نعبد و ایاک نستعین ))
🔹پس خدایتعالى مالک على الاطلاق و بدون قید و شرط ها است و ما و همه مخلوقات مملوک على الاطلاق و بدون قید و شرط اوئیم ، پس در اینجا دو نوع انحصار هست ، یکى اینکه رب تنها و منحصر در مالکیت است ، و دوم اینکه عبد تنها و منحصرا عبد است و جز عبودیت چیزى ندارد و این آن معنائى است که جمله : (ایاک نعبد...) برآن دلالت دارد، چون از یک سو مفعول را مقدم داشته ، و نفرموده (نعبدک ، مى پرستیمت ) بلکه فرموده : تو را مى پرستیم یعنى غیر تو را نمى پرستیم و از سوى دیگر قید و شرطى براى عبادت نیاورده و آن را مطلق ذکر کرده ، در نتیجه معنایش این مى شود که ما به غیر از بندگى تو شأنى نداریم ، پس تو غیر از پرستیده شدن شأنى ندارى ، و من غیر از پرستیدنت کارى ندارم.
ادامه دارد ...
مشاهده سایر خلاصه ها 👈
✨ @bairanii
خلاصه ۶
از کتاب #تفسیر_المیزان
تغییر سیاق آیه (ایاک نعبد) از سیاق غیبت به سیاق حضور
🔸اما از جانب پروردگار عز و جل ، به اینکه بنده او وقتى او را عبادت مى کند، او را به عنوان معبودى حاضر و روبرو عبادت کند و همین باعث شده که در سوره مورد بحث در جمله (ایاک نعبد) ناگهان از سیاق غیبت به سیاق حضور و خطاب التفات شود، با اینکه تاکنون مى گفت حمد خدائى را که چنین و چنانست ، ناگهان بگوید: (تو را مى پرستیم )، چون گفتیم حق پرستش او این است که او را حاضر و روبرو بدانیم .
🔹و اما از ناحیه بنده ، حق عبادت این است که خود را حاضر و روبروى خدا بداند و آنى از اینکه دارد عبادت مى کند، غایب و غافل نشود و عبادتش تنها صورت عبادت و جسدى بى روح نباشد و نیز عبادت خود را قسمت نکند، که در یک قسمت آن مشغول پروردگارش شود، و در قسمت دیگر آن ، مشغول و به یاد غیر او باشد.
شرائط کمال عبادت و اوصاف عبادت حقیقى
🔸بنابراین عبادت وقتى حقیقتا عبادت است که عبد عابد در عبادتش خلوص داشته باشد، و خلوص ، همان حضورى است که قبلا بیان کردیم و روشن شد که عبادت وقتى تمام و کامل میشود که به غیر خدا به کسى دیگر مشغول نباشد و در عملش شریکى براى سبحان نتراشد و دلش در حال عبادت بسته و متعلق به جائى نباشد، نه به امیدى و نه ترسى ، حتى نه امید به بهشتى و نه ترس از دوزخى ، که در این صورت عبادتش خالص و براى خدا است ، به خلاف اینکه عبادتش به منظور کسب بهشت و دفع عذاب باشد، که در اینصورت خودش را پرستیده ، نه خدا را.
🔹پس بر روی هم دو جمله : (ایاک نعبد و ایاک نستعین ) یک معنا را مى رسانند و آن عبادت خالصانه است که هیچگونه شائبه اى در آن نیست.
معنى صراط
🔸این کلمه در لغت به معناى طریق و سبیل نزدیک بهمند و اما از نظر عرف و اصطلاح قرآن کریم ، باید بدانیم که خدایتعالى صراط را وصف استقامت توصیف کرده و آنگاه بیان کرده که این صراط مستقیم را کسانى مى پیمایند که خدا بر آنان انعام فرموده .
(اهدنا الصراط المستقیم )
🔹توضیح و تفسیر آیه مورد بحث محتاج به چند مقدمه است
مقدمه اول اینکه خداى سبحان در کلام مجیدش براى نوع بشر و بلکه براى تمامى مخلوقات خود راهى معرفى کرده ، که از آن راه به سوى پروردگارشان سیر مى کنند و در خصوص انسان فرموده :
((یا ایها الانسان ، انک کادح الى ربک کدحا فملاقیه ))،
(هان اى آدمى ، بدرستى که تو به سوى پروردگارت تلاش مى کنى و این تلاش تو - چه کفر باشد و چه ایمان - بالاخره به دیدار او منتهى میشود).
🔹و درباره عموم موجودات فرموده :
(و الیه المصیر بازگشت بسوى او است )
و نیز فرموده : ((الا الى اللّه تصیر الامور))، آگاه باش که همه امور به سوى او برمى گردد) و آیاتى دیگر که بوضوح دلالت دارند بر اینکه تمامى موجودات راهى براى خود دارند و همه راههاشان به سوى او منتهى میشود.
🔸از کلام خدایتعالى بر مى آید که سبیل نامبرده یکى نیست و همه سبیل ها و راه ها یک جور و داراى یک صفت نیستند، بلکه همه آنها از یک نظر به دو قسم تقسیم میشوند،
و آن این آیه شریفه است که فرموده : (الم اعهد الیکم یا بنى آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین ؟ و ان اعبدونى هذا صراط مستقیم ؟
اى بنى آدم آیا با تو عهد نکردم که شیطان را نپرستى ، که او تو را دشمنى آشکار است ؟ و این که مرا بپرستى که این است صراط مستقیم )؟.
🔹پس معلوم می شود در مقابل صراط مستقیم راه دیگرى هست ، همچنانکه این معنا از آیه : ((فانى قریب ، اجیب دعوه الداع اذا دعان ، فلیستجیبوا لى ، و لیومنوا بى لعلهم یرشدون ))،
(من نزدیکم ، و دعاى خواننده خود را در صورتیکه واقعا مرا بخواند مستجاب مى کنم پس باید مرا اجابت کنند و به من ایمان آورند، باشد که رشد یابند)
استفاده میشود، چون مى فهماند بعضى غیر خدا را میخوانند و غیر خدا را اجابت نموده ، به غیر او ایمان مى آورند.
🔸و همچنین از آیه : ((ادعونى استجب لکم ، ان الذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین ))،
مرا بخوانید تا اجابت کنم ، کسانیکه از عبادت من سرپیچى مى کنند، بزودى با خوارى و ذلت بجهنم در مى آیند)،
🔹 که مى فهماند راه او نزدیک ترین راه است و آن راه عبارتست از عبادت و دعاى او، آنگاه در مقابل ، راه غیر خدا را دور معرفى کرده و فرمود: ((اولئک ینادون من مکان بعید))،
(آنانرا از نقطه اى دور صدا مى زنند) که مى رساند غایت و هدف نهائى کسانیکه ایمان به خدا ندارند و مسیر و سبیل ایمان را نمى پیمایند، غایتى است دور.
ادامه دارد ...
مشاهده سایر خلاصه ها 👈
✨ @bairanii
خلاصه ۷
از کتاب #تفسیر_المیزان
🔹تا اینجا روشن شد که راه به سوى خدا دو تا است ، یکى دور، و یکى نزدیک ،
راه نزدیک راه مؤ منین و راه دور راه غیر ایشان است و هر دو راه هم به حکم آیه (6 سوره انشقاق ) راه خدا است .
تقسیم دیگرى براى راه به سوى خدا
🔸مقدمه سوم اینکه علاوه بر تقسیم قبلى ، که راه خدا را به دو قسم دور و نزدیک تقسیم مى کرد، تقسیم دیگرى است که یک راه را بسوى بلندى ، و راهى دیگر را بسوى پستى منتهى میداند، یک جا مى فرماید: ((ان الذین کذبوا بایاتنا و استکبروا عنها لا تفتح لهم ابواب السماء))،
(کسانیکه آیات ما را تکذیب کرده ، و از پذیرفتن آن استکبار ورزیدند، دربهاى آسمان برویشان باز نمیشود)
🔹 معلوم میشود آنهائیکه چنین نیستند، دربهاى آسمان برویشان باز میشود، چون اگر هیچکس بسوى آسمان بالا نمیرفت و درب هاى آسمان را نمى کوبید، براى درب معنائى نبود.
🔸و درجائى دیگر مى فرماید: ((و من یحلل علیه غضبى فقد هوى ))،
(کسیکه غضب من بر او احاطه کند، او بسوى پستى سقوط مى کند)
- چون کلمه (هوى ) از مصدر (هوى ) است ، که معناى سقوط را میدهد.
و در جائى دیگر مى فرماید: ((و من یتبدل الکفر بالایمان ، فقد ضل سواء السبیل ))
(کسیکه ایمان را با کفر عوض کند، راه را گم کرده )،
که مى رساند دسته سومى هستند که نه راهشان بسوى بالا است و نه بسوى سقوط، بلکه اصلا راه را گم کرده دچار حیرت شده اند،
🔹آنها که راهشان بسوى بالا است ، کسانى هستند که ایمان به آیات خدا دارند و از عبادت او استکبار نمى کنند و بعضى دیگر راهشان بسوى پستى منتهى میشود و آنها کسانى هستند که به ایشان غضب شده و بعضى دیگر اصلا راه را از دست داده و گمراه شده اند و آنان (ضالین )اند،
🔸و اى بسا که آیه مورد بحث باین سه طائفه اشاره کند،
((الذین انعمت علیهم )) طائفه اول ،
و ((مغضوب علیهم )) طائفه دوم ،
و (ضالین ) طائفه سوم باشند.
🔹 پر واضح است که صراط مستقیم آن دو طریق دیگر، یعنى طریق ((مغضوب علیهم ))، و طریق (ضالین ) نیست ، پس قهرا همان طائفه اول ، یعنى مؤ منین خواهد بود که از آیات خدا استکبار نمى ورزند.
🔸سبیل مؤ منین نیز تقسیمات و درجاتى دارد
از آیه : ((یرفع اللّه الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات ))،
(خداوند کسانى را که ایمان آورده اند بلند مى کند، و کسانى را که علم داده شده اند، به درجاتى بالا مى برد)،
بر مى آید که همین طریق اول نیز تقسیم هائى دارد و یک طریق نیست و کسیکه با ایمان بخدا به راه اول یعنى سبیل مؤ منین افتاده ، چنان نیست که دیگر ظرفیت تکاملش پر شده باشد، بلکه هنوز براى تکامل ظرفیت دارد، که اگر آن بقیه را هم بدست آورد آنوقت از اصحاب صراط مستقیم مى شود.
ضلالت
🔹 اولا باید دانست که هر ضلالتى شرک است ، همچنانکه عکسش نیز چنین است ، یعنى هر شرکى ضلالت است ، به شهادت آیه ((و من یتبدل الکفر بالایمان فقد ضل سواء السبیل ))،
(و کسیکه کفر را با ایمان عوض کند راه میانه را گم کرده است )،
و آیه : ((ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین ، و ان اعبدونى هذا صراط مستقیم ، و لقد اضل منکم جبلا کثیرا))،
(و شیطانرا نپرستید، که دشمن آشکار شما است ، بلکه مرا بپرستید، که این است صراط مستقیم ، در حالیکه او جمع کثیرى از شما را گمراه کرده )،
که آیه اولى کفر را ضلالت و دومى ضلالت را کفر و شرک میداند و قرآن شرک را ظلم و ظلم را شرک میداند،
🔸از شیطان حکایت مى کند که بعد از همه اضلالهایش ، و خیانت هایش ، در قیامت میگوید: ((انى کفرت بما اشرکتمون من قبل ان الظالمین لهم عذاب الیم ))،
(من به انچه شما مى کردید و مرا شریک جرم میساختید، کفر مى ورزم و بیزارم ، براى اینکه ستمگران عذابى دردناک دارند)،
🔹در این کلام خود شرک را ظلم دانسته و در آیه : ((الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولک لهم الامن ، و هم مهتدون ))،
(کسانیکه ایمان آورده ، و ایمان خود را آمیخته با ظلم نکردند ایشان امنیت دارند و راه را یافته اند)،
ظلم را شرک و نقطه مقابل ایمان شمرده است.
ادامه دارد ...
مشاهده سایر خلاصه ها 👈
✨ @bairanii
خلاصه ۸
از کتاب #تفسیر_المیزان
صراط مستقیم صراطى است که هیچ یک از ضلالت ، شرک و ظلم در آن راه ندارد.
🔹حال که این معنى را دانستى معلوم شد: که صراط مستقیم که صراط غیر گمراهان است ، صراطى است که به هیچ وجه شرک و ظلم در آن راه ندارد، همچنانکه ضلالتى در آن راه نمى یابد، نه ضلالت در باطن و قلب ، از قبیل کفر و خاطرات ناشایست ، که خدا از آن راضى نیست ، و نه در ظاهر اعضاء و ارکان بدن ، چون معصیت و یا قصور در اطاعت ، که هیچ یک از اینها در آن صراط یافت نمى شود، و این همانا حق توحید علمى و عملى است ، و توحید هم همین دو مرحله را دارد، دیگر شق سومى برایش نیست.
اصحاب صراط مستقیم ثابت قدم به تمام معنا هستند
🔸مقدمه پنجم اینکه اصحاب صراط مستقیم در صورت عبودیت خدا، داراى ثبات قدم به تمام معنا هستند، هم در فعل و هم در قول ، هم در ظاهر و هم در باطن ، و ممکن نیست که نام بردگان بر غیر این صفت دیده شوند، و در همه احوال خدا و رسول را اطاعت مى کنند،
🔹 چنانچه نخست درباره آنها فرمود: ((و من یطع اللّه و الرسول فاولئک مع الذین انعم اللّه علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا))،
(کسیکه خدا و رسول را اطاعت کند، چنین کسانى با آنان هستند که خدا بر ایشان انعام کرده ، از انبیاء، و صدیقین ، و شهدا، و صالحان ، که اینان نیکو رفقائى هستند)،
🔸 و سپس این ایمان و اطاعت را چنین توصیف کرده :
((فلا و ربک لا یومنون حتى یحکموک فیما شجر بینهم ، ثم لا یجدوا فى انفسهم حرجا مما قضیت ، و یسلموا تسلیما، و لو انا کتبنا علیهم : ان اقتلوا انفسکم ، او اخرجوا من دیارکم ، ما فعلوه الا قلیل منهم ، و لو انهم فعلوا ما یوعظون به ، لکان خیرا لهم ، و اشد تثبیتا))،
(نه به پروردگارت سوگند، ایمان واقعى نمى آورند، مگر وقتى که تو را حاکم بر خود بدانند، و در اختلافاتى که میانه خودشان رخ مى دهد به هر چه تو حکم کنى راضى باشند و احساس ناراحتى نکنند و صرفا تسلیم بوده باشند، به حدى که اگر ما واجب کنیم که خود را بکشید، یا از شهر و دیارتان بیرون شوید، بیرون شوند، ولى جز عده کمى از ایشان اینطور نیستند، و حال آنکه اگر اینطور باشند، و به اندرزها عمل کنند، براى خودشان بهتر و در استواریشان مؤ ثرتر است ).
اصحاب صراط مستقیم مقامى عالى تر از مؤ منین دارند
🔹تازه مؤمنینى را که چنین ثبات قدمى دارند، پائین تر از اصحاب صراط مستقیم دانسته ، وصف آنان را با آن همه فضیلت که برایشان قائل شد، مادون صف اصحاب صراط مستقیم دانسته ، چون در آیه (68 سوره نساء) فرموده :
این مؤ منین با کسانى محشور و رفیقند که خدا بر آنان انعام کرده ، (یعنى اصحاب صراط مستقیم )، و نفرموده : از ایشانند، و نیز فرموده : با آنان رفیقند، و نفرموده یکى از ایشانند، پس معلوم مى شود اصحاب صراط مستقیم ، یعنى ((الذین انعم اللّه علیهم )) مقامى عالى تر از مؤ منین دارند.
🔸نظیر آیه (68 - سوره نساء)، در اینکه مؤ منین را در زمره اصحاب صراط مستقیم ندانسته ، بلکه پائین تر از ایشان مى شمارد، آیه :
((و الذین آمنوا باللّه و رسله اولئک هم الصدیقون و الشهداء عند ربهم لهم اجرهم و نورهم ))
مى باشد، چون در این آیه مؤ منین را ملحق به صدیقین و شهداء کرده و با اینکه جزو آنان نیستند، به عنوان پاداش ، اجر و نور آنان را به ایشان داده و فرموده :
(و کسانیکه به خدا و رسولان وى ایمان آورده اند، در حقیقت آنها هم نزد پروردگارشان صدیق و شهید محسوب مى شوند و نور و اجر ایشان را دارند).
🔹پس معلوم مى شود اصحاب صراط مستقیم ، قدر و منزلت و درجه بلندترى از درجه مؤ منین خالص دارند، حتى مؤ منینى که دلها و اعمالشان از ضلالت و شرک و ظلم به کلى خالص است .
🔸پس تدبر و دقت در این آیات براى آدمى یقین مى آورد: باینکه مؤ منین با اینکه چنین فضائلى را دارا هستند، مع ذلک در فضیلت کامل نیستند، و هنوز ظرفیت آنرا دارند که خود را به (الذین انعم اللّه علیهم برسانند)، و با پر کردن بقیه ظرفیت خود، همنشین با آنان شوند، و به درجه آنان برسند و بعید نیست که این بقیه ، نوعى علم و ایمان خاصى به خدا باشد، چون در آیه
((یرفع اللّه الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات ))،
خداوند آنهائى را که از شما ایمان آورده اند، و آنانکه علم به ایشان داده شده ، به درجاتى بالا مى برد) دارندگان علم را از مؤ منین بالاتر دانسته
🔸 معلوم مى شود: برترى ((الذین انعم اللّه علیهم )) از مؤ منین ، به داشتن همان علمى است که خدا به آنان داده ، نه علمى که خود از مسیر عادى کسب کنند، پس اصحاب صراط مستقیم که ((انعم اللّه علیهم )) به خاطر داشتن نعمتى که خدا به ایشان داده ، (یعنى نعمت علمى مخصوص )، قدر و منزلت بالاترى دارند و حتى از دارندگان نعمت ایمان کامل نیز بالاتراند، این هم یک صفت و امتیاز در اصحاب صراط مستقیم .
ادامه دارد ...
مشاهده سایر خلاصه ها 👈
✨ @bairanii