#جلسه_پنجم اصول 5
موضوع: #اجتماع_امر_و_نهی
اگر امر ونهی باهم درموردی واردشوندآیااجتماع امرونهی ممکن است یاممتنع؟
مصنف قبل ازورودبه بحث مسائلی رابه عنوان مقدمه دربحث موردبررسی قرارمیدهندتامحل دقیق #نزاع دربحث اجتماع #امر_و_نهی مشخص شود
۱.مراداز #واحد درهل یجوزاجتماع الامروالنهی فی الواحد
۲. #فرق اجتماع امرونهی بامقتضای نهی فساداست درعبادات
۳.مساله اجتماع امرونهی #اصولی است یاخیر
۴.مساله اجتماع امرونهی #لفظی است یا #عقلی
۵.درمساله اجتماع امرونهی مرادازامرونهی #تمام_اقسام امرونهی ملاک است یانه برخی ازآن
۶.اجتماع امرونهی فقط درفرض #قیدمندوحه موردنزاع است یادر #غیرمندوحه هم محل نزاع واقع میشود
اقوال درمساله:
درمساله اجتماع امرونهی سه قول عمده وجوددارد
۱. #ممکن
۲. #ممتنع
۳.ازنظر #عقلی ممکن اماازنظر #عرف ممتنع
مقدمه ۱.مراداز #واحد درمساله اجتماع امرونهی:
هرچیزی که دارای دوعنوان باشدومصداق برای دوعنوان کلی باشدمثل نماز درمکان غصبی
پس مراداز #واحد دراین مساله غیراز معنای آن درجاهای دیگراست مثل واحدشخصی یاواحدنوعی
مقرر: #حسن_طاهری_پناه
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_پنجم اصول5
#اجتماع_امر_و_نهی
مصنف: اگر امر و نهی با هم، بر موردی واحد وارد شوند، آیا اجتماع امر و نهی ممکن است یا ممتنع؟
اقوال در مسئله:
۱) اجتماع امر و نهی ممکن است.
۲) اجتماع امر و نهی ممتنع است.
۳) از منظر عقل اجتماع امر و نهی ممکن است ولی از منظر عرف خیر.
مصنف پیش از ورود به بحث مقدماتی را پیرامون اجتماع امر و نهی مطرح می کنند:
مقدمه اول: مراد از #امر_واحد در عبارت هل یجوز الاجتماع الامر و النهی فی الواحد، چیست؟
مراد از امر واحد یعنی چیزی که دارای دو عنوان و دو جهت باشد؛ از یک جهت تحت یک عنوان و از جهتی دیگر تحت عنوانی دیگر باشد.
* اصطلاح امر واحد با اصطلاحات علوم دیگر بی ارتباط است.
* هدف از مطرح شدن امر واحد این است که:
/ برای اینکه نشان دهیم منظورمان وحدت واقعی است.
// بنابراین مواردی که در مفهوم واحدند اما در خارج متعدد هستند، از محل بحث خارج است.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_ششم اصول 5
مقدمه دوم در بحث #اجتماع_امر_و_نهی:
اجتماع امر و نهی با بحث #نهی_در_عبادات_مقتضی_فساد است چه ارتباطی دارد؟ آیا این دو بحث یکسانند؟ اگر نیستند چه تفاوتهایی دارند؟
مصنف: با توجه به اینکه جهت بحث است که میان مسائل تفاوت ایجاد میکند، در اینجا نیز با توجه به تفاوت در جهت بحث، با دو مسئله کاملا متفاوت روبرو هستیم ولو اینکه در مصداق شبیه هم باشند.
زیرا در اجتماع امر و نهی بحث بر سر اینست که آیا امر و نهی قابلیت دارد تا به متعلق دیگری سرایت کند اما در نهی در عبادات بحث در این باره است که نهی سرایت کرده، حالا این نهی مقتضی فساد در عبادت است؟
برهمین اساس مصنف جهت این دو مسئله را متفاوت از یکدیگر دانست و بیان میکنند که این دو بحث تفاوت و فرق روشنی از یکدیگر دارند.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_ششم اصول 5
مقدمه۲.فرق وبررسی مساله
#اجتماع_امر_و_نهی
بانهی مقتضای فساداست
درعبادات
محل بحث وبررسی:آیاتفاوت این دومساله یک تفاوت #اساسی است وآن دوهرکدام رایک بحث #مستقل اصولی میکندیااین که این دوبحث باهم #مرتبط هستندومی توان این دورابه عنوان #یک_مساله مطرح کرد؟
#آخوند_خراسانی :به نظرماتفاوت این دومساله در #جهت_بحث است واساسا شایددرموردومصداق ازیک جهت باهم #مرتبط هستندمنتهاآن چه که باعث میشودمااین دومساله راهرکدام به عنوان یک مساله مستقل مطرح کنیم #تفاوت در #جهت است
#نکته_مهم :درتفاوت بین مسائل ماهوالمهم ازنظر #آخوند_خراسانی که موجب تمایزمسائل وحتی تمایزعلوم بایکدیگرمیشود #جهت_بحث است ووحدت موضوع مهم نیست.
#جهت بحث درمساله #اجتماع امرونهی این است که آیاتعددعنوان موجب تعددمعنون میشودیاخیر
وبه عبارت دیگرجهت بحث ماحقیقتا درمساله #اجتماع امرونهی این است که مااز #صغرای اجتماع امرونهی بحث کنیم وببینیم اجتماع امرونهی درخارج محقق میشودیاخیر
امادرمساله نهی درعبادت مقتضای فساداست مااز #صغری گذشتیم ومفروض گرفتیم که این عبادتی که متعلق عبادت واقع شده منهی عنه است ولذامیخواهیم از #کبرای ملازمه بین نهی وفساد بحث کنیم
مقرر: #حسن_طاهری_پناه
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_هشتم اصول5
نظرات درباره #تفاوت_اجتماع_امر_و_نهی_با_نهی_در_عبادات
۱) مصنف: این دو با هم متفاوت هستند و تفاوت آنها ناشی از اختلاف در بحث آنهاست.
۲) نظر صاحب فصول: اختلاف بین #اجتماع_امر_و_نهی_با_نهی_در_عبادات ناشی از اختلاف در موضوعات دو مسئله است.
پاسخ مصنف: تعدد موضوعات موجب تمایز مسائل نمیشود.
۳) #اجتماع_امر_و_نهی بحثی عقلی و #نهی_در_عبادات بحثی لفظی است.
مصنف: این چنین اختلافی موجب تعدد در مسائل نیست.
مقدمه سوم در #اجتماع_امر_و_نهی:
آیا #اجتماع_امر_و_نهی مسئله اصولی است یا فقهی؟
مصنف: #اجتماع_امر_و_نهی یک مسئله اصولی است زیرا به عنوان یک قاعده در استنباط احکام شرعی استفاده میشود.
مرحوم آخوند در پاسخ به کسانی که مدعی #فقهی_بودن_اجتماع_امر_و_نهی هستند، میگوید: ما در مسئله #اجتماع_امر_و_نهی از صحت یا فساد نماز بحث نمیکنیم بلکه بحث ما پیرامون این مسئله این است که آیا عقلا ممکن است در یک مورد واحد میتوانیم اجتماع امر و نهی داشته باشیم یانه.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@Taghrirat_Shobeiri
#جلسه_نهم اصول 5
آیا #اجتماع_امر_و_نهی مسئله ای فقهی است یا اصولی؟
نظرات:
۱) #اجتماع_امر_و_نهی مسئله ای فقهی است.
مصنف: این نظر نادرست است زیرا این مسئله مستقیما به فعل مکلف مربوط نمیشود بلکه نتیجه بحث #اجتماع_امر_و_نهی به #فعل_مکلف مربوط میشود.
۲) #اجتماع_امر_و_نهی از مقدمات احکامیه است. در مقدمات احکامیه از حالات و لوازم احکام بحث میکند.
پاسخ مصنف: #اجتماع_امر_و_نهی از لوازم احکام شرعی و حالاتشان بحث نمیکند بلکه هدف از طرح آن اینست که آیا عقلا تعدد عنوان موجب تعدد معنون میشود؟ آیا حکم از عنوان به معنون سرایت میکند؟
۳) #اجتماع_امر_و_نهی از مقدمات تصدیقیه علم اصول است.
زیرا نتیجه #اجتماع_امر_و_نهی مستقیما به استنباط حکم فقهی کمکی نمیتواند بکند. نتیجه این بحث در خود دانش اصول است.
از منظر این دیدگاه:
الف) اگر قائل به #جواز_اجتماع_امر_و_نهی باشیم، تزاحم بوجود می آید مانند اینکه دو نفر مومن (در یک سطح از ایمان و ...) غرق میشوند و فقط امکان نجات یک نفر از ایشان وجود دارد.
ب) اگر قائل به #عدم_جواز_اجتماع_امر_و_نهی باشیم، بحث تعارض پیش می آید. حال کدام طرف درست است نمیدانیم. از این رو #اجتماع_امر_و_نهی از مبادی تصدیقیه علم اصول است که باید بررسی و از نتیجه آن به عنوان مبنای دانش اصول استفاده میشود.
نظر مصنف:
قائل شدن به جواز و یا عدم جواز اجتماع امر و نهی، نمی تواند دلیلی برای زیر سوال بردن مسئله #اصولی_بودن_اجتماع_امر_و_نهی باشد.
بعضی مسائل هم میتواند مسئله اصولی باشد و هم میتواند در دانش اصول مورد استفاده قرار بگیرد.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@Taghrirat_Shobeiri
#جلسه_دهم اصول5
#تفاوت_اجتماع_امر_و_نهی_با_نهی_در_عبادات:
نظریه سوم:
#اجتماع_امر_و_نهی بحثی عقلی است زیرا بدنبال آن است تا بررسی کند که عقلا امکان #اجتماع_امر_و_نهی هست یا نه اما #نهی_در_عبادات_مقتضی_فساد است بحثی لفظی است زیرا بدنبال آن است تا روشن کند که دلیلی که بر حرمت عبادت دارد، بر فسادش هم دلالت دارد یا خیر.
پاسخ مصنف:
الف) عقلی یا لفظی بودن باعث #تفاوت_اجتماع_امر_و_نهی_با_نهی_در_عبادات و ایجاد دو مسئله مستقل نمیشود. زیرا سوال در هر دو مسئله یکی است و اینکه ما از دو منظر به یک سوال بپردازیم باعث ایجاد دو مسئله مستقل نمیشود.
ب) #نهی_در_عبادات_مقتضی_فساد، بحث لفظی نیست، بلکه اعم از آن است زیرا میخواهیم بدانیم نهی مولا با فساد ملازمه دارد یا خیر؟
بنابراین اگر جهت بحث متعدد نبود، صرف عقلی یا لفظی بودن باعث ایجاد دو مسئله مستقل نخواهد شد.
مصنف:
#اجتماع_امر_و_نهی بحثی اصولی است چون به عنوان طریق در #استنباط_حکم_فقهی_فرعی بکار میرود. #اجتماع_امر_و_نهی بطور مبنایی در فقه دخالت دارد نه مستقیم.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@Taghrirat_Shobeiri
#جلسه_دوازدهم اصول 5
مقدمه پنجم: آیا #اجتماع_امر_و_نهی در انواع مختلف وجوب و حرمت جریان دارد؟
از نظر مصنف لفظ امر و نهی در عنوان مسئله اطلاق داشته و شامل هیچ قیدی نمیشود.
بحث #اجتماع_امر_و_نهی به سه جهت شامل تمامی اقسام ایجاب و تحریم است:
۱) ملاک نزاع در مسئله، اعم است و به قسم خاصی از ایجاب و تحریم اختصاص ندارد.
۲) عنوان مسئله و کلمات فقها پیرامون آن و اطلاقش.
۳) ادله طرفین برای اثبات یا نفی #اجتماع_امر_و_نهی شامل تمامی اقسام ایجاب و تحریم است.
برخی مدعی شدند که امر و نهی در این مسئله به سمت امر تعینی، تعیینی و نفسی انصراف دارد.
پاسخ مصنف: چنین انصرافی را قبول نداریم. از ماده امر فقط طلب برداشت میشود و بس. صیغه نهی نیز به چنین مواردی، نه دلالت دارد و نه انصراف.
در مجموع، اطلاق امر و نهی این برداشت را ایجاد میکند که مسئله، اختصاص به قسم خاصی از ایجاب و تحریم ندارد.
مقرر: #محمدصادقی_پور
@Taghrirat_Shobeiri
#جلسه_سیزدهم اصول 5
مقدمه ششم:
آیا #قید_مندوحه در #اجتماع_امر_و_نهی معتبر است؟
برخی این مطلب را گفته اند که:
#اجتماع_امر_و_نهی در زمانی مطرح میشود که مندوحه در مقام امتثال باشد. یعنی امکان امتثال امر در غیر فرد منهی عنه باشد.
مثلا: اگر نماز در دار غصبی به عنوان #اجتماع_امر_و_نهی مطرح شود، باید نماز در غیر دار غصبی ممکن باشد. به عبارت دیگر اگر مکلف نتواند تکلیف را در مورد غیر منهی عنه امتثال کند و مجبور باشد که نماز را در دار غصبی بخواند، تکلیف محال میشود و امر به تکلیف محال از خداوند متعال بعید است.( مولا از یک طرف بگوید نماز بخوان و از طرف دیگر بگوید در دار غصبی نخوان).
بنابراین در جایی که فرد دیگری برای امتثال نباشد و نجات جان مومن، منحصر به تصرف مکان غصبی باشد، دیگر داخل محل نزاع نیست و مولا از نهی خود دست برداشته است.
مصنف:
#قید_مندوحه در محل نزاع دخالت ندارد. #قید_مندوحه مربوط به مقام امتثال است اما بحث ما در مقام تکلیف است.
آنچه در این بحث مهم است اینست که آیا تعدد عنوان موجب تعدد معنون میشود؟ آیا تعدد عنوان موجب اجتماع دو حکم میشود؟
مقرر: #صادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_چهاردهم اصول 5
مقدمه هفتم در تبیین #اجتماع_امر_و_نهی:
#مبنای_احکام_فقهی دو مورد است:
الف) تعلق گرفتن احکام به طبایع: احکام به طبیعت دروغ تعلق میگیرد نه به افراد خارجی آن.
ب) تعلق گرفتن احکام به افراد خارجی: یعنی افرادی که در خارج هستند، متعلق حکم قرار میگیرند.
ثمره #مبانی_احکام_فقهی و #اجتماع_امر_و_نهی:
اگر بگوییم احکام به افراد تعلق میگیرد، اجتماع امر و نهی ممتنع است اما اگر بگوییم که احکام به طبایع تعلق میگیرد، اجتماع امر و نهی ممکن است.
نظر مصنف:
هر دو توهم فاسد است.
حتی اگر احکام به افراد تعلق بگیرد، بازهم اجتماع امر و نهی امکان دارد. چون شارع ابتدا امر به نماز کرده سپس نهی از غصب. پس دو عنوان و دو وجه دارد و اجتماع امر و نهی جایز است.
اگر تعدد وجه، موجب اجتماع امر و نهی شود( فرقی نمیکند که بر مبنای اول باشد یا دوم) اما اگر تعدد وجه فایده نداشته باشد، مبنای تعلق احکام به طبایع نیز دردی را دوا نخواهد کرد.
مقرر: #صادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_هجدهم اصول 5
ادامه بحث پیرامون تفاوت میان اجتماع امر و نهی و تعارض:
1⃣ تفاوت اجتماع امر و نهی با تعارض بر حسب مقام ثبوت: همراه با مثال:
در اجتماع امر و نهی، هر دو حکم ملاک دارند. برای مثال، صلات در دار غصبی، هم نماز ملاک وجوب دارد و هم غصب ملاک حرمت.
اما در تعارض یکی از دو حکم ملاک دارد. دلیلی میگوید: صل صلاه الجمعه و دلیلی میگوید: لاتصل صلاه الجمعه. در اینجا هر دو ملاک با هم جمع نمیشوند. نماز جمعه یا واجب است و یا نیست
2⃣ تفاوت اجتماع امر و نهی با تعارض بر حسب مقام اثبات:
در چه مواردی تعارض و در چه مواردی اجتماع امر و نهی جریان دارد؟
اگر تنها یکی از دو حکم، ملاک داشته باشند، بحث تعارض مطرح خواهد بود. اما اگر هر دو ملاک داشته باشند یا اینکه نتوانیم ثابت کنیم که یکی از دو دلیل بدون ملاک است، محل جریان اجتماع امر و نهی و مبحث تزاحم خواهد بود.
3⃣ در تعارض، مرجحات سندی، دلالی، خارجی و داخلی ملاک است اما در اجتماع امر و نهی(تزاحم) حکمی که ملاک قویتری داشته باشد، اقوی خواهد بود ولو اینکه از جهت دلالی ضعیف باشد.
مقدمه نهم: #اجتماع_امر_و_نهی داخل در بحث #تزاحم است یا #تعارض؟
🔄 توهم: برخی بدین مطلب قائل شدند که اگر قائل به #امتناع_اجتماع_امر_و_نهی شویم، مبحث #تعارض مطرح شود و اگر قائل به اجتماع شویم مبحث #تزاحم پیش می آید.
پاسخ مصنف: چنین چیزی صحیح نیست. چون #ملاک_اجتماع_امر_و_نهی با #ملاک_تعارض متفاوت است. در #اجتماع_امر_و_نهی هر دو حکم ملاک دارند ولی در #تعارض یا هر دو حکم ملاک ندارند و یا حداقل یک حکم ملاک ندارد.
مقرر: #صادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_نوزدهم اصول 5
چگونگی احراز ملاک برای #اجتماع_امر_و_نهی در مقام اثبات:
مصنف:
دخول #اجتماع_امر_و_نهی بر بحث تعارض یا تزاحم، بر هیچکدام از نظریه جواز اجتماع یا امتناع مبتنی نیست. زیرا معیار باب #اجتماع_امر_و_نهی با باب #تعارض متفاوت است.
از جهت اثبات این مسئله چند صورت دارد:
1) دلیلی از خارج مبنی بر اینکه هر دو حکم دارای ملاک هستند، وجود دارد.
2) دلیلی از خارج مبنی بر ملاک احکام وجود ندارد اما اطلاق بر حکم فعلی دلالت دارد و جمع عرفی ممکن است.
3) دلیلی از خارج مبنی بر ملاک احکام وجود ندارد اما اطلاق بر حکم فعلی دلالت دارد و جمع عرفی غیرممکن است.
4) اساسا دلیلی از خارج وجود ندارد و اطلاق هم بر حکم فعلی دلالت ندارد.
پاسخ مرحوم مصنف:
1⃣ اگر دلیلی از خارج مبنی بر اینکه هر دو حکم امر و نهی دارای حکم هستند، در این صورت بحث ما داخل در اجتماع امر و نهی است
2⃣ اگر دلیلی بر وجود ملاک برای هر دو حکم از خارج نباشد، اگر اطلاق امر و نهی، به نحو اقتضایی باشد، این مورد نیز داخل در باب اجتماع امر و نهی است.
3⃣ پس آن چیزی که محال است، اجتماع وجوب فعلی با حرمت فعلی است.
4⃣ اما اجتماع وجوب فعلی با حرمت اقتضایی، وجوب اقتضایی با حرمت فعلی، وجوب اقتضایی با حرمت اقتضایی اشکالی ندارد.
مثال:
اگر دلیلی می گوید «صل» و دلیل دیگری می گوید«لاتغصب» و هر دو ظهورشان در وجوب و حرمت فعلی است و جمع بین این دو ممکن نباشد و حمل هر کدام بر حکم اقتضایی ممکن نباشد، از باب اجتماع امر و نهی خواهد بود.
مقرر: #صادقی_پور
@taghrirat_shobeiri
#جلسه_بیست_و_دوم اصول 5
#تفاوت_اجتماع_امر_و_نهی_با_تعارض
❎ در تعارض، اگر قائل به حرمت شدیم(بر اساس مرجحات یا تخییر) انجام واجب صحیح نبوده و مسقط تکلیف نیست زیرا ملاک ندارد اما ✅ در فرض #امتناع_اجتماع_امر_و_نهی، و با تقدیم جانب حرمت، عبادت صحیح است چون دارای ملاک و شروط عبادت است.
📣 نکته: اکثر فقها با وجود قایل شدن به امتناع اجتماع امر و نهی، نماز در زمین غصبی را در صورت #جهل_به_حکم(#جهل_قصوری) یا #جهل_به_موضوع_و_نسیان_مطلقا را صحیح میدانند.
🔗 اثبات امتناع اجتماع امر و نهی:
برای این مهم باید موارد زیر به اثبات برسند:
1⃣ اثبات تضاد میان #احکام_پنجگانه
2⃣ چه چیزهایی متعلق تکلیف هستند؟
3⃣ باید اثبات شود که تعدد عنوان موجب تعدد معنون نمیشود.
4⃣ اثبات شود که #اجتماع_امر_و_نهی به #اصالت_الوجود یا #اصالت_الماهیه ارتباطی ندارد.
مقدمه اول: برای یک حکم بایستی ۴ مرحله طی شود:
۱) اقتضاء: مصلحت و مفسده(مجمع تشخیص مصلحت، رهبر معظم انقلاب)
۲) انشاء و جعل حکم: مجلس شورای اسلامی
۳) فعلیت حکم: دولت
۴) تنجز حکم
مقرر: #صادقی_پور
@taghrirat_shobeiri