تُحْفَةُ الْعِراقَیْن، نخستین سفرنامه منظوم فارسی، سروده خاقانی شروانی شاعر سده ششم قمری می‌باشد. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

✳️ معرفی اجمالی تحفة العراقین که در قالب مثنوی و در شش مقاله سروده شده، شرح دو سفر خاقانی، یکی به عراق عجم و دیگری به حجاز، به قصد حج است. این موضوع با حواشی شاعرانه فراوان از جمله مناجات‌ها و مدح شخصیت‌های سیاسی و علمی و نیز شرحی مختصر از زندگی خصوصی خاقانی همراه است. افضل‌الدین بدیل بن علی بن عثمان که شرح‌حال‌نگاران نامش را ابراهیم و عثمان نیز گفته‌اند،از بزرگان شعر فارسی در سده ششم قمری است. تاریخ تولد خاقانی مانند بسیاری از دیگر رخدادهای زندگی او به درستی معلوم نیست. گویا وی در سال ۵۲۰ق. در شهر شماخی شروان از پدری درودگر و مادری که در اصل کنیزی رومی بوده، زاده شد. گویا پدرش به دلیل تنگدستی مدتی خانواده را ترک گفت و او چند سال زیر نظر عمویش کافی‌الدین عمر بن عثمان که طبیب و حکیم بود، تربیت شد. سپس مدتی نزد ابوالعلاء گنجوی فن شاعری آموخت و هنوز جوانی بیست ساله بود که با میانجی‌گری ابوالعلاء در سال ۵۴۰ق. به دربار منوچهر بن فریدون شروانشاه (حکومت: ۵۱۴-۵۵۵ق.) راه یافت و ۲۹ سال در خدمت او بود و سپس به خدمت پسرش اخستان شروانشاه (حکومت: ۵۵۵-۵۷۵ق.) درآمد. در آغاز حقایقی تخلص می‌کرد و بعد از پیوستن به دربار، لقب خاقانی (منسوب به خاقان منوچهر) یافت. از شاعران معاصر وی، جز استادش ابوالعلاء گنجوی و شاگردش مجیرالدین بیلقانی که پس از چندی با هر دو به دشمنی گرایید، می‌توان از نظامی گنجوی و رشیدالدین وطواط که با او دوستی داشتند، اشاره کرد. خاقانی به سال ۵۹۵ق. در تبریز درگذشت و در مقبرة الشعرای این شهر مدفون شد. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📜📜 شخصیت علمی خاقانی از بزرگ‌ترین قصیده سرایان ادب پارسی است که بیش از هر چیز به دلیل قدرت تصویرگری و خیال‌پردازی در اشعارش و نیز استفاده از تشبیهات و ترکیبات تازه، ستوده شده است. شعر او فنی و دشوار است و نزد وی پروراندن شکل و صورت بیان بیش از محتوای آن که بیشتر در پیچیدگی‌های بیانی از دسترس دور شده، اهمیت دارد.از وی جز دیوان شعر، منظومه تحفة العراقین و منشآت او به نثر باقی مانده است. مدح پادشاهان و بزرگان سیاسی و علمی و ادبی، گلایه از روزگار، حبسیه، مرثیه، زهد و عرفان، و بزم و وصف طبیعت از مفاهیم پر تکرار شعرهای خاقانی است. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📚📚 آثار علمی حج و بزرگداشت حرمین و ستایش پیامبر اسلام نیز از مهم‌ترین مضامین اشعار او است. خاقانی دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال ۵۵۱ق. و بار دوم میان سال‌های ۵۶۹ و ۵۷۰ق. و جز منظومه تحفة الحرمین چندین قصیده در وصف کعبه و مکه و مدینه و شرح سفر خود به حجاز بر جای نهاد که از مشهورترین و بهترین نمونه‌ها در ادب فارسی به شمار می‌روند.به دلیل چیره دستی در ستایش پیامبر، او را حسان العجم لقب دادند. مشهور است که در سفرش به حج، یکی از شعرهایش را با مطلع صبح از حمایل فلک آهیخت خنجرش به زر نگاشتند. منظومه تحفة الحرمین نیز از شهرتی بسزا در ادب فارسی برخوردار است و مورد تقلید برخی از شاعران پس از وی قرار گرفته است. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

🕋🕋 سفر حج خاقانی بیشتر شرح‌حال‌نگاران سفر حج خاقانی را همچون مرزی میان دو مرحله زندگی وی به شمار آورده‌اند. سفر حج برای او فرصتی مطلوب برای دور شدن از شروان و تفکر در احوال معنوی خویش بود. جدال درونی وی بر سر جدایی از شیوه زندگی گذشته در تحفة العراقین نیز بازتاب یافته است. مهم‌ترین مورد آن، راز و نیاز بلند خاقانی با پیامبر است که در آن از زندگی آلوده به گناه و می‌گساری توبه کرده و سوگند خورده تا با هنر شعر خود، جز شایستگان را ستایش نکند. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

💬💭🗯 تفکر خاقانی نسبت به حج سفر حج در زندگی فکری خاقانی همچون نمودی از تحول فکری و معنوی وی حائز اهمیت بود. با این که او در دربار شروانشاهان جایگاهی بلند داشت و به ویژه در سال‌های آغازین ورودش به دربار منوچهر شروانشاه مورد توجه وی بود، نوعی وسوسه معنوی درونی که از گرایش وی به زهد و عرفان سرچشمه می‌گرفت، او را به سرعت از موقعیت خود به عنوان شاعری مدیحه‌سرا ناخشنود کرد. وی در طرح و پرداخت اندیشه‌های عرفانی تا حدودی از سنایی که الگوی او بود، پیروی کرده است؛ اما گرایش وی به زهد و تصوف هیچ گاه چنان عمیق نشد که مانند سنایی به عزلت کامل روی آورد. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📖📖 درباره کتاب در این بخش به نام کتاب و زمان نگارش آن اشاره خواهد شد. ✅ نام اصلی کتاب عنوان تحفة العراقین که از دیرباز بر این منظومه اطلاق شده، نام اصلی آن نیست. برخی از پژوهش‌گران بر اساس آن چه در جمله آخر مقدمه برخی از نسخ خطی آمده، نام اصلی کتاب را تحفة الخواطر و زبدة الضمائر دانسته و این نام را با محتوای منظومه که حاوی نکاتی بسیار از اندیشه‌های اصلی خاقانی و شرح حال او است، متناسب می‌دانند. بازشناسی قدیم‌ترین نسخه موجود از کتاب که در سال ۵۹۳ق. یعنی دو سال پیش از وفات خاقانی کتابت شده، نشان می‌دهد که نام اصلی این مثنوی ختم الغرائب بوده است. این نام در صفحات اول و آخر این نسخه ضبط شده و در کنار برخی شواهد دیگر، نشان می‌دهد که نام اصلی کتاب، ختم الغرائب بوده است. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📝📝 زمان نگارش کتاب مشهور است که تحفة العراقین سفرنامه نخستین سفر حج نویسنده و رهاورد دیده‌های او در این سفر است که در سال ۵۵۱ق. به پایان رسیده است. برخی از پژوهش‌گران بر این باورند که تحفة العراقین در حین یا بعد از سفر حج سروده نشده و خاقانی پیش از نگارش آن سفری به حج نداشته است. دلیل اصلی این مدعا، وجود ابیاتی در منظومه است که حضور شاعر در شروان هنگام نگارش آن را نشان می‌دهد و در آن‌ها از گرفتاری در شروان و آرزوی دیدار کعبه سخن رانده و حتی در یک جا از نرفتن به حج در آن سال به دلیل مخالفت پدر و مادرش و نداشتن استطاعت مالی ابراز ناخرسندی کرده است.آگاهی‌های موجود در تحفة العراقین در باره افراد و مکان‌ها نیز آن قدر جزئی نیست که وجود آن‌ها دلیلی بر سفر خاقانی به حج شمرده شود.برخی از پژوهش‌گران شکل روایت خاقانی در این منظومه را نیز تایید این نظر دانسته‌اند. خاقانی در اثر خود سخنی از سفرش به حج به میان نیاورده است. او که منظومه را خطاب به آفتاب سروده، آفتاب را دعوت کرده تا از آسمان به زمین بیاید و به سفر در زمین پردازد و به حج رود. بدین ترتیب، ادامه تحفة العراقین شرح سفر حجی است که به شکلی شاعرانه به آفتاب نسبت داده شده است؛ گویی خاقانی که خود پیشتر راه حج را طی کرده، آفتاب را به این سفر دعوت و منازلی را که در طول راه طی خواهد کرد، برایش وصف می‌کند و به ستایش کسانی که در شهرها خواهد دید، می‌پردازد. با این دیدگاه، خاقانی این منظومه را چند سال پیش از سفر حج سروده و نسخه‌ای از آن را به عراق و خراسان فرستاده و پس از سفر حج، بر آن مقدمه‌ای نگاشته و آن را به جمال‌الدین اصفهانی، وزیر موصل، تقدیم کرده است. این مقدمه منثور که به یقین در کنار رود دجله در عراق نگاشته شده، در بسیاری از نسخه‌های خطی تحفة العراقین وجود ندارد. به احتمال، این دسته از نسخ خطی از روی نسخه‌ای که خاقانی پیش از سفر حج به خراسان فرستاده، کتابت شده‌اند. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📠🕹چاپ‌های کتاب کهن‌ترین چاپ‌های تحفة العراقین آن‌ها است که در هند به شکل سنگی به چاپ رسیده است. از این کتاب، پنج نسخه در قرن نوزدهم م. در اکبرآباد، لکنهو و لاهور به چاپ رسیده است. نخستین چاپ سربی تحفة العراقین به سال ۱۹۵۴م. در مجموعه کلیات ابجدی و ضمن شرحی است که میر محمد اسماعیل خان ابجدی بر این منظومه نگاشته و در لکنهوی هند به چاپ رسیده است. نخستین تصحیح انتقادی این منظومه را دکتر یحیی قریب در دهه ۳۰ ش. به دست داد که در چاپ‌خانه سپهر به چاپ رسید و بعدها به همت انتشارات امیرکبیر در سال ۱۳۵۷ش. تجدید چاپ شد. چاپ بعدی منظومه، تصویر نسخه خطی یافت شده در کتابخانه ملی اتریش بود که به شکل نسخه برگردان با مقدمه ایرج افشار در سال ۱۳۸۵ش. به همت انتشارات میراث مکتوب و با همکاری انتشارات فرهنگستان علوم اتریش در تهران به چاپ رسید. در دهه هشتاد ش. دو تصحیح دیگر از این کتاب منتشر شد. تصحیح دکتر یوسف عالی عباس آباد از این کتاب را انتشارات سخن در سال ۱۳۸۶ش. با عنوان ختم الغرائب به چاپ رساند. به سال ۱۳۸۷ش. تصحیح علی صفری آق قلعه به دست انتشارات میراث مکتوب در ۸۳۰ صفحه در قطع وزیری با عنوان تحفة العراقین (ختم الغرائب) به چاپ رسید که نسخه مورد مراجعه در این مقاله بوده است. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

📚📖 محتوای کتاب تحفة العراقین که خاقانی آن را تحفة الخواطر و زبدة الضمائر نیز می‌نامد، در قالب مثنوی و در بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض سروده شده، و شامل بیش از۱۰۰‘ ۳ بیت است. این مثنوی بیانگر مشاهدات سراینده در سفر به مکه، از مسیر عراق عجم و عراق عرب است و شاعر ضمن آن به شرح دیدار خود با بزرگان شهرهای مختلف و ذکر برخی رسوم و عادات مردمان هر دیار پرداخته است. تحفة العراقین از ۳ منظر قابل بررسی است: ۱- موضوع، ۲- مضمون، ۳- ویژگی‌های دستوری. تنظیم: سرکار خانم خدیجه سادات حسین پور -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

یاعلی! تشنه لبخند ملیحت شده‌ایم فصل انگور شده... مست ضریحت شده‌ایم السلام علیک یا اميرالمومنین #عید_غدیر #غدیری‌ام -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

آسیاب‌های آبی دزفول  یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهرستان دزفول به‌شمار می‌روند و به شماره ۳۹۸۴ در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است. این آسیاب‌‌های آبی دارای مالکیت خصوصی بوده که به آسیابان به اصطلاح محلی لُوینه می‌گفتند. تعداد آسیاب‌ها در دوره‌ صفویه حدود ۵۰ تا ۶۰ عدد بود که بخشی از آن‌ها در اثر سیلاب‌های فصلی تخریب شدند. آسیاب‌های آبی دزفول در بخش‌های مختلف رودخانه دز قرار دارند. بخشی از آن‌ها به فاصله حدود ۸۰۰ متر از سد تنظیمی (دزفول) و در جنوب تفریحگاه ساحلی دز، بخشی در زیر پل جدید (دوم) دزفول و بخشی دیگر نیز در کنار پل قدیم این شهرستان ساخته شده‌اند. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

پیشینه تاریخی ‌پیشینه تاریخی آسیابهای آبی دزفول در ارتباط با پل قدیم (دزفول) بوده که به دوره ساسانیان باز می گردد؛ اما عمده آثار موجود از آسیاب‌ها که در سه بخش از رودخانه موجود است به دوره تاریخی صفویه باز می گردد.این سازه‌ها از مصالحی چون قلوه سنگ رودخانه‌ای، آجر و با ملات ساروج ساخته شده‌اند.شکل معماری آسیاب‌ها برگرفته از سبک معماری بومی شهرستان دزفول بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مربط هستند. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

معماری پایه این آسیاب‌ها از #ملات #گچ، #خاکستر و آجرها در سه ردیف ساخته شده‌اند و در قسمت‌هایی از سنگ ساخته می‌شود. دیوارها نیز از آجر و سنگ قلوه رودخانه و ملات ساروج که نوعی آهک‌ بندی بوده پوشیده شده‌است. نحوه کنار هم قرارگیری آسیاب‌ها به شکلی است که در گذشته حالت سد مانند داشته تا آب را به جای مورد نظر هدایت کنند. این سیستم، سیستم پیشرفته #ساسانی بوده‌است؛که قسمت اول رودخانه را قطع می‌کند. این سازه‌ها #پل_بند یا #دَمبِرِج نام دارند. ارتفاع درون اتاقک این آسیاب‌ها تا کف رودخانه حدود چهار متر است و حالت تقارن دارند. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

کاربرد کنونی و بازسازی با توجه به ارزش‌های تاریخی، معماری و فرهنگی این# آسیاب‌ها به تازگی تلاش‌هایی توسط سازمان #نوسازی بهسازی شهرداری دزفول برای حفظ، مرمت و بازسازی این آسیاب‌ها صورت گرفته که عمده این تلاش‌ها زیر پل دوم #دزفول که به آسیاب‌های شیخ و عماد معروف است انجام شده‌است. هم‌چنین در زمینه استفاده بهتر از طریق محوطه‌سازی و ایجاد سفره خانه سنتی در کنار این سازه‌ها و بازسازی و راه‌اندازی #چرخ یکی از #آسیاب‌ها، این مجموعه لقب #موزه_آب به خود گرفته که استقبال خوبی از آن صورت گرفته‌است. #دزفول #آسیاب #دز -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

آسیاب‌های آبی دزفول و کَت های اطراف رودخانه فیلم ارسالی یکی از مخاطبین خوش ذوق کانال #گذرگاه در مرداد۱۴۰۰ -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j

زندیه کریم‌خان زند محمد کریم بهادرخان زند(۱۰۸۶ خورشیدی - ۱۱۵۷ خورشیدی) وزیر اعظم شاه #اسماعیل سوم صفوی و فرمانروای ایران از سال ۱۱۲۸ تا ۱۱۵۷ خورشیدی و بنیان‌گذار دودمان #زندیه بود. وی از طوایف #لک زاگرس‌نشین ایران محسوب می‌شد. -----------❀❀✿❀❀--------- @tarikh_j