🔆طلوع مهر🔆 #فقه_حکمرانی و #قاعده‌ی_تنفیر #مثال‌هایی_از_رفتارهای_حکمرانی ✅ شوربختانه از قرون سه و چهار هجری که زمان شکل‌گیری و رواج درخشان علوم دینی است (در بغداد با حضور امثال کلینی، شیخ طوسی، شیخ مفید و... قدس الله سرهم) تا زماننا هذا، برغم آن همه مساعی و آن همه ذخایر و آثار ستودنی، نواقص بزرگی وجود داشته است. از جمله اینکه غالباً در معارف تولیدشده، نوع «نگاه اجتماعی» قوت لازم را نیافته است. همینک نیز این بخش از معارف اسلامی چه در فقه و چه در تفسیر و تبیینات اسلامی، برای اداره جامعه اسلامی و مدیریت پدیده‌های پیچیده‌های اجتماعی، فقه و آثار فقهی سترگی (بموازات فقه حاضر) محصَّل نشده است. این غفلت عمومی و فقر معارفی، خسارت‌های بسیار بزرگی را به انقلاب اسلامی و کنش حکمرانان زده است. نکته‌ی مهم آن اینکه درک این موضوع نیازمند تیزبینی و تخصص، هر دو است. (بتعبیر مرحوم شهید مطهری «ره» محققانِ بواقع مقلد و برف‌انبارکن بسیارند) ✅ این در حالی است که منابع اسلامی بحد کافی، برای استنباط اجتماعیات، غنی هستند. 👈 اگر همان قسم از معارف و احکام اجتماعی، انسجام یابد، می‌تواند به عنوان بذر و نهال به تولید معارف منسجم و مبوب اجتماعی، کمک کند. خوشبختانه در حوزه‌های علوم اسلامی، در این حوزه، اندک مساعی خوبی در جریان است. ✅ از جمله‌ی این بذرهای معارفی می‌توان به #قاعده_حرمت_تنفیر، به عنوان یک قاعده قوی اجتماعی اشاره کرد. این قاعده می‌تواند در جایگاه یک ملاک مترقی برای کنش حکمرانان بالادستی و پایین‌دستی بسیار کارآمد باشد. #قاعده_حرمت_تَنفیر قاعده‌ای فقهی است و می‌گوید «انجام هر عملی که موجب بیزاری و نفرت مردم از دین [و طبیعتاً حکومت اسلامی] شود ممنوع است. طبق این قاعده، اجرای احکام شریعت باید در بستر مقبولیت عمومی و در یک تعامل منطقی و معقول با جامعه اجرا شود، تا مورد پذیرش قرار گیرد. مطابق قاعده حرمت تنفیر، مکلَّف نمی‌تواند تنها بر وظیفه‌گرایی اعتماد کند، بلکه باید به بازتاب و پیامدهای عمل خویش در جامعه نیز توجه داشته باشد.» (نگا‌. ویکی‌فقه، المدخل) ✅ مصادیق آشکاری را می‌توان برای این ممنوعیت مثال زد. مثال عینی آن اینکه رییس‌جمهور حق ندارد وزیری را بکار بگمارد که در رفتار خود در مجامع داخلی و بین‌المللی موجب وهن و نفرت مردم و مخاطبان شود. مثلاً وزیر امور خارجه‌ای (و مانند آن) را بگمارد که در مجامع بین‌المللی، با روخوانی و سخنرانی غلط متن انگلیسی، باعث ریختن آبروی ۲۵۰۰ ساله و نیز چهل و اندی‌ ساله نظام بشود. رییس‌جمهور و وزیر هر دو متهم به ارتکاب توهین هستند و طبیعتاً مسؤول خواهند بود. ✅ همچنین اگر حاکمیت با کنش سیاسی خود ولو در مسیر درست اما با شیوه‌ی غلط عمل کند و موجبات نفرت مردم شود. ممکن است یک نهاد حکومتی بخودی‌خود متوجه اشتباه خود نباشد، پس باید حاکم را آگاه کرد و او را نهی نمود. مانند اینکه یک مسئول اشتباهی بکند (و اگر چه غفلتاً) و ضرری برساند و اما عذرخواهی نکند یا مطابق عرف کنار نرود، یا حاکمیت با برخی از مفاسد بدرستی مقابله نکند، یا استخوان لای زخم بگذارد، یا جوری عمل کند که بوی استبداد بدهد، یا مردم و افکار عمومی را بقدر کافی توجیه و روشن نکند و دستاوردها را بدرستی منعکس ننماید، یا دولتمردان خود را مکلف به پاسخگویی ندانند یا به آن اهمیت ندهند (مثل اینکه رییس جمهور و دیگر سران قوای فعلی، به اندازه لازم، مصاحبه مطبوعاتی ندارند و همین باعث عدم انعکاس دستاوردها و نیز عدم پاسخ به شبهات و موفقیت دشمن در شبهه‌پراکنی و عدم احترام به مردم شده است) یا حاکمیت، آزادی بیان مشروع مردم را با هر بهانه‌ای دچار گیر و گرفت کند و حجم انبوهی از نفرت و خشم را علیه نظام موجب شود و... مصادیق جاری و محتمل بسیار است. (بخشی از مردم فقط گله‌مند نیستند از بسیاری کنش‌ها متنفرند) همچنین باقی ماندن افراد مریض‌الحال و معمر در مسؤولیت‌ها بنحوی که موجب وهن بشود... همه‌ی اینها از امور منکر و نفرت‌انگیز و حرام هستند. ✅ شوربختانه در طول این چهل‌و‌اندی سال، تریبون‌های رسمی عمدتاً از #وظایف_مردم گفته‌اند!! و در بیان وظایف حاکمیت و حقوق مردم و نهی او از ترک فعل‌ها و منکرات، کوتاهی کرده‌اند. لکن این را هم نباید انکار کرد که خوشبختانه مردم عزیز ایران، در فرهنگ مطالبه‌گری و انتقاد از کنش مسؤولان، رشد داشته‌اند (بیشتر در مطالبات اقتصادی و معیشتی: توسعه سیاسی در ایران هنوز کم‌رشد است) ✅ علاوه بر این بر عالمان دین است که به بخش‌های اجتماعی معارف اسلامی (نظری و هنجاری) اهمیت بیشتری بدهند. نظام اسلامی و حکومت نمی‌تواند، اسلامیت خود را بدون تولید این معارف بسط بدهد. حمید رجایی فروردین ۱۴۰۳ 🆔 @tolooemehr