(زحمت اقای باقری ) به نظر می رسه یکی از متن های بسیار صریح علامه طباطبایی که می تواند بسیاری از نزاع ها در باب چگونگی تحقق ماهیت را انتها بخشد بحثی است که ایشان در کتاب بررسی های اسلامی ج2 ص 140 تا ص 142 انجام داده اند در ذیل متن این بخش را می گذارم 👇👇👇👇 اتصاف ماهيت با وجود: چنان كه از بحث‏هاى گذشته به دست آمد، هر يك از موجودات خارجيه كه مشهود ما هستند واقعيتى است واحد و منشأ انتزاع دو مفهوم وجود و ماهيت و لازمه آن اين است كه مصداق يكى از دو مفهوم بالذات اصالت و واقعيت داشته باشد و ديگرى به عرض آن از اصالت و واقعيت بهره‏مند شود. و نظر به‏ بررسى هاى اسلامى، ج‏2، ص: 140 اين‏كه ترتب آثار كه ملاك اصالت مى‏باشد و منوط به انتزاع وجود مى‏باشد، اصالت از آن وجود است و ماهيت به عرض آن از تحقق و اصالت بهره‏مند و در حدّ ذات خود اعتبارى است. البته بنابراين معناى اعتباريت ماهيت اين نيست كه امرى پندارى و وهمى بوده و از مطلق واقعيت ساقط بوده و موطنش تنها ذهن و پندار باشد، بلكه ماهيت موجودى است خارجى آنچه هست اين است كه عين واقعيت و بالذات داراى اصالت نيست، بلكه به عرض وجود داراى اصالت است و به حسب حقيقت ماهيت حدّ وجود و مرزى است كه وجود خود را از وجود ديگران جدا مى‏كند. و از همين‏جا فساد قول ديگرى روشن مى‏شود و آن اين است كه از ماهيت آنچه در وجود خارجى از خارجيت بهره‏مند است تحقق دارد وگرنه پندارى بيش نيست. وجه فساد اين ماهيت ذهنى به موجب ادله وجود ذهنى وجود ذهنى ماهيت خارجى است كه به حسب ذات خود عين ماهيت خارجى و موضوعى است عقلى براى احكام و آثار واقعى و اگر وهمى و پندارى باشد اصل ماهيت پندارى بوده و به كلى واقعيت حتى واقعيت بالعرض را نيز از دست خواهد داد. به‏علاوه، قضاياى حقيقيه كه شامل حال افراد محققةالوجود و مقدرةالوجود مى‏باشند به مفاهيم پندارى تبديل شده و علوم به كلى به وادى بطلان خواهد رفت؛ مثلًا طبيب كه در طب خود مى‏گويد هر انسان قلب دارد يا حكيم كه مى‏گويد هر انسان مركب از نفس و بدن است، تنها از افراد انسان شامل حال آنانى خواهد بود كه گوينده در خارج مشاهده نموده و با گذشت گوينده مى‏گذرد و علم با اين وضع از علميت خواهد افتاد. علاوه بر اين‏كه احكام خود ماهيت كه عوارض ذاتى خود ماهيت با صرف‏نظر از وجود ذهنى و خارجى مى‏باشند، مانند جنسيّت و فصليّت و ذاتيّت و عرضيّت و غير آنها، از ميان خواهد رفت. بررسى هاى اسلامى، ج‏2، ص: 141 بلى اينان غالباً در وجود ذهنى به اشباح قائل‏اند و صورت علميه را كه مصداق خارجى را نشان مى‏دهد مانند نقشى مى‏دانند كه مثلًا از اسب و ديوار منقوش شود! و ديدن آن اسب خارجى را به ياد انسان بياورد! ولى بطلان اين قول از واضحات است، زيرا در صورتى كه ادراك ما جز نقش و صورت چيزى را نايل نمى‏شود و از درك صاحب صورت خارجى به كلى محروم است چگونه متصور است كه از درك صورت به درك صاحب صورت خارجى كه خبرى از آن به هيچ‏وجه ندارد مى‏تواند نايل شود؟ و بنابر اين قول به اشباح سفسطه صريح است. #علامه_طباطبایی #ماهیت #بررسی_های_اسلامی