#چالش‌های_پیش‌روی_حدیث
🔰عنوان راویِ واقع در سند، #محرّف از عنوانی دیگر نباشد
توضیح آن که گاهی بر اثر تحریف، نام یک راوی به نام راوی دیگری تبدیل می‌شود. این #تحریف خود دو صورت دارد:
1⃣گاهی اسم تحریف شده، از قضا با نام راوی دیگری که دارای مصداقی عینی و واقعی است، اشتباه می‌شود؛ برای نمونه سند زیر را بنگرید: محمدبن یحیی، عن 👈أحمدبن محمد👉، عن احمدبن الحسن، عن عمروبن سعید... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۳ ، ص۱۵۹)
در این سند، عنوان راوی #أحمدبن_محمد، یک عنوان تحریفی و محرَّف از #محمدبن_أحمد است. عنوان تحریفی، یعنی #أحمدبن_محمد ، از قضا دارای مصداقی عینی و خارجی است. (برای آگاهی از پاره‌ای توضیحات تفصیلی در این باره بنگرید به: الکافی ط-دارالحدیث، ج۵، ص۴۱۸، پانوشت۶[الظاهر وقوع التقدیم و التأخیر فی العنوان، و الصواب «محمدبن احمد»؛ فقد روی المصنف عن محمدبن یحیی، عن محمدبن احمد، عن احمدبن الحسن [بن عليّ] في عدد من الأسناد. و لم یثبت توسّط أحمدبن محمد بین محمدبن یحیی و احمدبن الحسن فی هذا الطریق المنتهی الی عماربن موسی. راجع: معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۴۳۷_۴۳۸، و یوید ذلك أنّ الخبر رواه الشیخ الطوسی فی التهذیب، ج۱، ص۳۴۰، ح۹۹۷])
2⃣گاهی نیز اسم #تحریف شده، با نام راوی دیگری که دارای مصداق عینی و خارجی باشد، تشابه ندارد و از این رو اسم تحریف شده، مصداق واقعی و عینی نمی‌بابد؛ برای نمونه بنگرید: ⬅️أحمدبن محمد العاصمیّ عن 👈علی‌بن الحسن‌بن فضّال👉 عن علی‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۵،ص۳۹۱)
⬅️أحمدبن محمد العاصمیّ عن 👈علی‌بن الحسن التَّیْمِيِّ👉 عن علی‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۵، ص۳۱۸)
⬅️أحمدبن محمد العاصمي عن 👈علی‌بن الحسن👉 عن علی‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۶، ص۴۷)
⬅️أحمدبن محمد العاصمي عن 👈علی‌بن الحسن التیملی👉 عن علی‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۶، ص۶)
⬅️أحمدبن محمد العاصمي عن 👈علی‌بن الحسن السلمي👉 عن علی‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۴، ص۴۶۵)
⬅️أحمدبن محمد العاصمي عن 👈علی‌بن الحسن المیثمی👉 عن علي‌بن أسباط ... (الکافی ط-الإسلامیه، ج۷، ص۳۷۴)
در تمامی این اسناد، راوی دوم که از #أحمدبن_محمد_العاصمی از او روایت می‌کند، همان #علی‌بن_الحسن‌بن_فضّال است
در چهار سند نخست، عنوان راوی دوم، عنوانی واقعی و حقیقی است، ولی در دو سند آخر، این عنوان، عنوانی تحریفی است و دارای مصداق عینی و خارجی نیست، یعنی عناوین ِ«علي‌بن الحسن السُّلَمِي» و «علی‌بن الحسن المیثمي»؛ بلکه [عنوان] درست «علی‌بن الحسن التَّیْمُلِي» است (برای آگاهی از پاره‌ای توضیحات تفصیلی در این باره بنگرید به: الکافی ط-دارالحدیث، ج9، ص۳۶، پانوشت۷ [⬅️... و الصواب ما أثبتناه و علي‌بن الحسن التیمُلي هو عليّ‌بن الحسن‌بن فضّال. روی عنه أحمدبن محمد العاصمي في عدّة من الأسناد. لاحظ ما قدّمناه فی الکافي، ذیل ح۲۳۳۳]
و بنگرید به: الکافی ط-دارالحدیث، ج۱۴، ص۵۴۴، پانوشت۱۲[⬅️... و تقدّم غیر مرّة أنّ أحمدبن محمد العاصميّ یروی عن علي‌بن الحسن‌بن فضّال الذی یلقّب في بعض الأسناد بالتیمي أو التیمّلي و کلاهما صحیح. لاحظ ما قدّمناه الکافی ط-دارالحدیث، ذیل ح۲۳۳۳])
[حضرت استاد #حسینی_شیرازی ، در ذیل تعلیقه ، بر حدیث ۲۳۳۳ که الکافی ط-دارالحدیث، ج۳، ص۶۲۳، می‌باشد ، می‌فرمایند: در برخی نسخ و حاشیه «علی‌بن الحسن المیثمی» آمده است. و هو سهو؛ فإنّ علي‌بن الحسن الراوي عن محمدبن عبدالله بن زراه، هو علی‌بن الحسن‌بن فضال و هو یلقّب في اسناده تارة بالتیمي و أخری بالتیمُلي؛ لأنهم من موالي تیم اللّه، کما ورد في ترجمة أبیه. راجع: رجال النجاشی، ص۳۴، الرقم۷۲؛ رجال البرقی، ص۵۴؛ الفهرست للطوسی، ص۱۲۳، الرقم۱۶۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۴۵، الرقم۸۰۱۶، و ص۳۴۶، الرقم۸۰۱۷ و ص۵۶۶؛ الأنساب للسمعانی، ج۱، ص۴۹۷_۴۹۸
👇👇👇👇👇
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
کلینی و حوزۂ حدیثی قم.pdf
420.4K
#کلینی_و_حوزۂ_حدیثی_قم
#چکیده [مقاله]
برخی پژوهشگران معاصر معتقدند کتاب کافی در بغداد و متأثر از فضای عقل‌گرای آنجا تدوین شده است. هر چند استفاده از منابع حوزۀ حدیثی قم در تدوین کافی برای این پژوهشگران قابل انکار نیست، با توجه به فقدان اطلاعات این احتمال را نیز مطرح می‌کنند که کلینی به قم نیامده و احادیث این حوزه را به صورت وجاده از کتب اساتید قم اخذ کرده است. پژوهش حاضر در پی ارائۀ قراینی بر حضور کلینی در حوزۀ حدیثی قم است. بررسی روش قدما در انتقال حدیث و یافتن روش کلینی در تدوین کافی نشان می‌دهد کتاب کافی براساس رویکرد رایج در حوزه‌های حدیثی شیعه یعنی سماع، قرائت و اجازه تدوین شده است. رویکرد کلینی در نشر کافی نیز مؤید همین مطلب است. نقل حدیث از کلینی توسط اهالی قم نیز با توجه به دوره‌های زمانی حیات ایشان قرینه‌هایی بر حضور کلینی در قم است.
#واژه‌های_کلیدی:
کلینی، کافی، حوزۀ حدیثی قم، حوزۀ حدیثی بغداد، روش اخذ حدیث.
👇👇👇👇👇
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
#چالش‌های_پیش‌روی_حدیث
🔰عنوان راویِ واقع در سند ، با عنوان راوی دیگر #مشترک نباشد
توضیح آنکه در بسیاری موارد، یک نام و عنوان ویژه، مصادیق چندی در میان راویان دارد. برای نمونه، راویان چندی با نام #أحمدبن_محمد یا #محمدبن_یحیی در سند روایات وجود دارند:
أحمدبن محمد #ابن‌عیسی_الأشعری، أحمدبن محمد #ابن‌خالد_برقی، أحمدبن محمد #ابن‌ابی‌نصر_بزنطی و جز اینان؛
یا محمدبن یحیی #العطار، محمدبن یحیی #الخزاز، محمدبن یحیی #الخثعمی و جز اینان.
در مواردی از این دست، اگر در سلسلهٔ سند، ویژگی‌های نسب شناختی راویان (ابن‌عیسی الأشعری، ابن‌خالد برقی و ابن‌ابی‌نصر بَزَنطِی یا العطّار، الخَزّاز و الخَثعَمی) یاد نشود، احتمال خلط بین مصادیق، وجود خواهد داشت.
برای آنکه کمی محسوس‌تر سخن گفته باشیم، نمونه‌ای شاهد می‌آوریم👈 به این روایت و سند آن توجه کنید:
علی‌بن ابراهیم، عن أبیه، عن ابن‌أبی‌نجران، عن عاصم‌بن حُمَیْد، عن #محمدبن_قیس، عن أبی‌جعفر علیه‌السلام قال: «قَضَی أمیرُالمؤمنین علیه‌السلام في رجل أَوْصَی لآخَرَ و المُوصَی له غائِبٌ فتُوُفِّيَ الذی أُوصِيَ له قَبْلَ المُوصِي، قال: الوصیّة لوارث الذی أُوْصِيَ له قال: و من أَوْصَی لأحد شاهداً کان أو غائباً فتُوُفِّيَ المُوصَی له قبْل المُوصِي، فالوصیّة لوارث الذی أُوصي له إلاّ أنْ یرجع في وصیّته قبل موته» (الکافی دارالحدیث، ج۱۳، صص۳۴۴-۳۴۵)
با رجوع به نگاشته‌های رجالی معلوم می‌شود که دست کم 👈 ۹ راوی به نام #محمدبن_قیس، شماره شده‌اند: محمّدبن قیس #أبوأحمد_الأسدی ، محمّدبن قیس‌بن #ابورَهم_الأشعری ، محمّدبن قیس #أبوعبداللّه_البَجَلی ، محمّدبن قیس #أبوعبداللّه_الأسدی ، محمّدبن قیس #أبونصر_الأسدی ، محمّدبن قیس #ابوقدامة و راویان دیگری با این نام. از میان این راویان، برخی ثقة، بعضی ضعیف، گروهی ممدوح و دسته‌ای نیز مجهول‌اند.
مرحوم شهید ثانی در مسالك الأفهام، پس از یاد کرد این روایت، بی‌آن که به رفع #اشتراک از عنوان #محمدبن_قیس بپردازد، این روایت را ضعیف می‌داند و می‌گوید: و هذه الروایة نصٌّ فی الباب لو تمَّ سندُها، إذ لایخفی أنّ #محمدبن_قیس الذی یروی عن الباقر علیه‌السلام #مشتركٌ بین الثقة و الضعیف و غیرهما، فکیف تُجعَل روایتُه مستند الحکم؟ إلّا أن یدّعوا جبرَها بالشهرة علی ما هو المشهور بینهم فی ذلك؛ و فیه ما فیه. (ج۶، ص۱۲۸)
⬅️ حال آن که اگر به طبقۀ این مجموعه از راویان که هر یک می‌تواند مصداق عنوان #محمدبن_قیس قرار گیرد، و آگاهانیدنی‌های راه یافته به یاد کرد آنان توجه شود، آشکار خواهد شد که تنها #محمدبن_قیس_أبوعبدالله_البَجَلی است که شیخ و استاد #عاصم‌بن_حمید است.(بنگرید به: نجاشی، الرجال، ش ۸۸۱)
پس با نظر داشت طبقۀ راوی و نیز شاگردان و مشایخ او، می‌توان از میان این ۹ راوی، مصداق آن را به درستی نمایان ساخت.
👇👇👇👇👇
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
#چالش‌های_پیش‌روی_حدیث
🔰در بسیاری موارد، یک راوی خاص، دارای عناوین یا القاب متفاوتی است (برای نمونه، #أبی‌عمیر در کتب حدیثی و روایی، دارای عناوین مختلفی است، از جمله 👈 محمدبن ابی‌عمیر، محمدبن زیاد، محمدبن زیادبن عیسی، محمدبن أبی‌عمیر زیاد، محمدبن زیاد بَیّاع السّابُری، أبوأحمد الأزدِی، محمدبن أبی‌عمیر الأزدِی، محمدبن أبی‌عمیر البزاز و نام‌های دیگر) و در برخی از نگاشته‌های روایی و رجالی، یکی از این عناوین، بیشتر از عناوین دیگر، به کار می‌رود.
یکی از علل مهم کاربست یک عنوان خاص، مربوط به سلیقۀ تعبیری راوی از مشایخ خویش که عنوان از آن به واژگان تعبیری یاد کرد؛ برای نمونه، عادت #محمدبن_أحمدبن_یحیی بیشتر آن است که از مشایخ خود با کنیه یا لقب نام ببرد؛ مثلا از استاد خود با نام #ابواسحاق یاد می‌کند نه #ابراهیم‌بن_هاشم (این رابطه، یعنی محمدبن أحمدبن یحیی، عن أبی‌إسحاق در تهذیب، الاستبصار و وسائل الشیعه، ۵۷ بار تکرار شده است). در مقابل، خوی #سعدبن_عبدالله آن است که از مشایخش با عناوین کامل یاد می‌کند نه لقب یا کنیه؛ مثلا از استاد خود با نام #أحمدبن_محمدبن_عیسی تعبیر می‌کند نه #ابوجعفر (این رابطه، یعنی سعدبن عبدالله عن أحمدبن محمدبن عیسی در کتب اربعه و وسائل الشیعه، ۲۹۹ بار تکرار شده است).
⬅️ حال اگر ما از عناوین متعدد راوی مورد نظر بی‌خبر باشیم، چه بسا او را فردی مجهول انگار کنیم؛ در صورتی که راوی یاد شده نه تنها مجهول نیست، بلکه به وثاقت و بلندای مقام شناخته شده است؛ برای نمونه اگر بدانیم #ابوعلی_البَجَلی، همان #الحسن‌بن_محبوب است ، دیگر او را یک به هنگام برخورد با نام او، دچار حیرت نخواهیم شد و او را یک راوی مجهول نمی‌پنداریم (وی بنابر قولی از اصحاب اجماع شمرده شده است. تنها در کتب اربعه، نام او در بیش از ۱۶۰۰ سند یافت می‌شود. شیخ طوسی به گاه یاد کرد از وی چنین می‌گوید: ثقة، روی عن أبی‌الحسن الرضا علیه‌السلام و روی عن ستین رجلا من أصحاب أبی‌عبدالله علیه‌السلام و کان یعدّ فی الأرکان الأربعة فی عصره (بنگرید به: رجال الکشّی، ش۱۰۵۰۳ ؛الفهرست الطوسی، ش۱۶۲)
👇👇👇👇👇
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
#چالش‌های_پیش‌روی_حدیث
۶.در اختیار نداشتن ابزارها و پیش نیازهای تعامل با روایات
✅ بسا شاهدیم که فقیه در فقه‌الحدیث، بسیار عمیق استدلال ورزی می‌کند؛ ولی به گاه رویارویی با اسناد، گویی از کاربست تمام ابزارها و پیش نیازهای تعامل با اسناد خبری نیست؛ از این رو چه بسیار که داوری‌اش دربارۂ حدیث با درستی همراه نیست❗️ می‌توان #ابزارها و #پیش‌نیازهای_تعامل با روایات را این گونه بر شمرد:
یکم: سلامت ارتباط میان راویان در سلسلۀ سند ( #پیوستگی_سند )
دوم: سلامت عنوان یا شناسایی تحریف در عنوان و سپس شناخت عنوان صحیح ( #تحریف )
سوم: هویت شناسی راویان یا تعیین و شناخت مصداق عنوان مشترک ( #اشتراک )
چهارم: شناسایی نام‌های گوناگون یک راوی ( #ترادف )
پنجم: وجود داده‌های کافی دربارۂ توثیق و تضعیف راویان: یعنی گرچه دسترسی به چنین دادهایی دربارۂ تمام راویان شدنی نیست، ولی دست کم پیرامون بیشترین شان، داده‌های رجالی، بسنده باشد ( #داده‌های_کافی )
👇👇👇👇👇
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
[برای روشن‌تر شدن و واضح‌تر شدن مورد پنچم (در مطلب بالایی👆) که بعبارة أخریِ آن، می‌باشد، به این شواهد دقت کنید.
در حالی که] واقعیت دیگری که در برقراری تعامل با کتاب‌های رجالی مواجهیم #کمبود_اطلاعات است.
یعنی نمونه‌های فراوانی در کتب حدیثی داریم که راوی در میراث حدیثی شیعه دارای روایات فراوانی است، ولی در کتب رجالی اطلاعاتی از او در دست نیست. مثال:
1⃣ #احمدبن_محمدبن_حسن‌بن_ولید، استاد حدیث #شیخ_مفید است و شیخ مفید ریزه‌خوار حدیثی ایشان است و استاد حدیثیِ وی[احمدبن محمدبن حسن بن ولید]، #محمدبن_حسن‌بن_احمدبن_ولید است
محمدبن حسن‌بن احمدبن ولید، استاد #شیخ_صدوق است و قوام علمی #حوزۀ_حدیثی_قم در یک مقطع تاریخ به #ابن‌ولید است
پس می‌بینید احمدبن محمدبن حسن‌بن ولید از دو استوانه حدیث، از یکی حدیث اخذ کرده [پدرش، محمدبن حسن‌بن ولید] و به دیگری حدیث درس داده [یعنی ، شیخ مفید] است.
چنین آدمی چه شخصیتی باید باشد؟ یعنی شیخ مفید که استوانه #بغداد است شاگرد حدیثی احمدبن محمدبن حسن‌بن ولید می‌شود و طبیعتا استاد وی پایه رفیعی از علم و وثاقت باید داشته باشد. ولی می‌بینیم که در مورد ایشان در هیچ یک از کتب رجالی اطلاعاتی نیامده
استممکن است گفته شود وثاقت ایشان بر همگان روشن بوده است ولی آیا وثاقت شیخ صدوق و شیخ مفید مثل روز روشن نبود؟ چرا در کتب رجالی باز توثیق شده‌اند؟ ولی چرا اثری از احمدبن محمدبن حسن‌بن ولید در کتب رجالی شیعه نیست؟ راویان فراوانی داریم که روایات بسیاری دارند اما در #کتب_رجالی_اولیه اصلا مدخل نشده‌اند حتى اغلب #منابع_ثانویه_رجالی شیعه هم مثل خلاصه علامه حلی و رجال ابن‌داوود، مدخلی از آنها ندارند زیرا در منابع نخستین مدخل نشده‌اند. 2⃣در کتاب کافی ۴۴۷ بار اسم از #اسماعیل‌بن_محمد شده ولی در شش کتاب رجال اصلی (منابع نخستین رجالی عبارتنداز [که مفصلا بحث در موردشان خواهد شد إن شاء الله الرحمان] : #رجال_نجاشی، #فهرست_شیخ_طوسی، #رجال_شیخ_طوسی، #رجال_ابن_غضائری، #رجال_کشی و #رجال_برقی) ، نشانی از محمدبن اسماعیل نیست. فقط گفته‌اند: كنیه محمدبن اسماعيل #ابوالحسن_نیشابوری است و #بندفر صدایش می‌کرده‌اند که این اطلاعات در فرایند #اعتبارسنجی_رجالی ارزشی ندارند. #کمبود_اطلاعات تأثیرگذار در شناخت راویان یک واقعیت عینی است. آیا باید خط بطلان روی تمام ۴۴۷ حدیث محمدبن اسماعیل یا حدود ۵۰۰ روایت احمدبن محمدبن حسن‌بن ولید و خیلی از راویان دیگر بکشیم؟ 👈 در تحقیقی به این نتیجه رسیدیم که تقریبا اگر کل راویان کتب اربعه و وسائل‌الشيعه را جمع کنیم، فقط پیرامون ۲۳٪ راویان این مجموعه، در کتاب‌های رجالی اطلاعات وجود دارد. یعنی از بیش از ۷۵٪ راویان -که برخی از آنها هم پر روایت اند- اطلاعات نداریم ⁉️❗️❗️ برگرفته از جزوء #دانش_رجال (با کمی جابجایی) 👇👇👇👇👇 https://eitaa.com/Elal_alhadith https://t.me/Elal_alhadith2
01@Elal_alhadith .mp3
4.86M
درس حدیث شناسی و رجال کاربردی
با عنوان بررسی تحقیقی #اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
که توسط استاد حسینی شیرازی، مهر ماه سال ۹۶ ، در مدرسه امام کاظم (علیه السلام) قم ، تدریس شده است
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
02@Elal_alhadith .mp3
9.67M
درس حدیث شناسی و رجال کاربردی
با عنوان بررسی تحقیقی #اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
که توسط استاد حسینی شیرازی، مهر ماه سال ۹۶ ، در مدرسه امام کاظم (علیه السلام) قم ، تدریس شده است
https://eitaa.com/Elal_alhadith
https://t.me/Elal_alhadith2
12@Elal_alhadith .MP3
18.86M
#اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
جلسه دوازدهم
14@Elal_alhadith .MP3
19.31M
#اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
جلسه چهاردهم
15@Elal_alhadith .MP3
18.11M
#اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
جلسه پانزدهم
16@Elal_alhadith .MP3
19.69M
#اسانید_مشهوره_در_کتب_اربعه
جلسه شانزدهم