💠 شما را چه به بیزاری؟! 🔆جعفر بن محمد الحضرمي عن حمید بن شعیب عن جابر [بن یزید الجعفي] قال: سمعته [اباعبدالله الصادق علیه‌السلام] يقول: دخل على أبي قوم فقال لهم: «ما لكم و للبراءة بعضُكم من بعض؟ إنما أخذتم أخذَ الخوارج، ضيقوا على أنفسهم حتى برئ بعضهم من بعض. إن أمرنا أوسع مما بين السماء و الأرض. و إذا أبغضتَ الرجل فقد برئتَ منه‏». 📜جابر جعفی گوید که از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: گروهی بر پدرم وارد شدند. به آنها فرمود: «شما را چه بر بیزاری‌جستن از یکدیگر؟ این دقیقاً همان روش خوارج است که بر خود سخت گرفتند تا جایی که از هم بیزاری جستند. ولایت ما گسترده‌تر از فاصله‌ی میان آسمان و زمین است. و اگر به کسی نفرت ورزیدی [گویی‌که] از او بیزاری جسته‌ای [و این دو فرقی ندارند]». 📖 الأصول الستة‌عشر (ط دارالحدیث): ۲۲۹. ▫️ 📷 خاطره‌ای از جناب حجةالاسلام و المسلمین شیخ نزار آل‌سنبل القطیفی (دامت‌افاضاته) #روحانی #حدیث #نصایح #تراجم #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 تاریخ‌گذاری نسبی آثار #شیخ_طوسی (۲) 🎙 استاد سید محمدجواد #شبیری_زنجانی (دامت‌برکاته) 📅 پنج‌شنبه ۲۹ دی ۱۴۰۱ 📍بنیاد محقق طباطبائی 🗂 صوت و خلاصه‌ی مکتوب جلسه‌ی اول #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 سرفصل‌های بیان شده در جلسه‌ی تاریخ‌گذاری نسبی آثار #شیخ_طوسی (ره) 🔻جلسه دوم - قسمت اول 💡 دو نکته‌ی تکمیلی در باب مباحث جلسه‌ی گذشته: 1️⃣ علاوه بر قرائن ایجابی که در نشست قبل بیان شد، بعضی قرائن سلبی نیز در تاریخ‌گذاری مؤثراند؛مانند اسم نبردن از برخی کتب و وقائع که عادةً باید نام برده می‌شد. مثال: در مباحث غیبت امام‌عصر (عج) در کتاب اقتصاد شیخ، هیچ ارجاعی به کتاب «الغیبة»ی وی وجودندارد و در عوض ارجاعات متعددی به تلخیص الشافی هست، حال آن‌که قاعدةً باید به الغیبة ارجاع می‌داد. 🌀 چالش اول: لازم‌است پیش‌زمینه داشته‌باشیم تا بدانیم چه اموری به‌اقتضای عادت و طبع باید ذکر می‌شد و نشده‌است. 🌀 چالش دوم: تعیین مصادیقش مشکل است؛ مثلاً برخی برای اثبات تقدم کلّ عده بر ذریعه، به عدم وجود ارجاع عده به ذریعه استدلال کرده‌اند، در حالی‌که اتفاقاً یادداشت‌ها و رسائلی از سیدمرتضی که مبنای ذریعه بوده مرجع عده نیز بوده‌است و به همین دلیل به خودِ ذریعه ارجاع نداده‌است. به‌علاوه، دلایلی داریم که تألیف عده پس از وفات مرتضی تمام شده و لذا استدلال مذکور ناصحیح است. 2️⃣ چالش خاص درباره ارجاعات موجود در آثار شیخ: مرحوم شیخ گاه با نام‌های مختلف از یک کتابِ خود یاد می‌کند. اتحاد مسمّای این نام‌ها گاه کاملاً روشن است، مانند «کتاب التفسیر» که نام دیگر «التبیان» است و مانند «الکتاب الکبیر» که مقصود از آن «تهذیب الأحکام» است. اما بعضاً تنها به‌اتکای قرائنی اتحاد مسمای برخی اسماء قابل اثبات است؛ مانند کتابهای «الإمامة»، «الإستیفاء» و «تلخیص الشافی» که اتان کلبرگ در کتاب «کتابخانه ابن طاووس: ۳۱۶» با قرائنی نشان می‌دهد اولی و دومی یکی است و ما نیز به‌دلایلی معتقدیم هردو همان «تلخیص‌الشافی» هستند. مثال دیگر: در «التبیان۱: ۵۵» به «کتاب الأصول» ارجاع می‌دهد و به‌دلیل انصراف «اصول» در آن دوره به «اصول دین» و «علم #کلام» (نه #اصول_فقه) حدس می‌زنیم مراد کتاب «تمهیدالأصول» باشد؛ به‌خصوص که موارد ارجاع نیز همگی مباحث کلامی است. البته جای کار بیشتری در این نقطه وجود دارد. 💡 تطبیق قواعد عام تاریخ‌گذاری بر برخی آثار شیخ: 1️⃣ تحیات (پس از تشخیص اصیل بودن آن‌ها که در جلسه‌ی قبل راهکارهایش بیان شد): ▫️بیش از پانصد مورد در اوایل تهذیب با تعبیر «ایده الله» به شیخ مفید تحیت فرستاده‌است ⬅️ تهذیب در زمان حیات مفید تألیف می‌شده. ▫️در «الفهرست» ذیل ترجمه سید مرتضی تحیت دال بر حیات وی دارد ⬅️ الفهرست پیش از وفات مرتضی تألیف شده. ▫️در چهار موضعِ «العُدة» برای مرتضی فرموده «ادام الله علوه» که اصیل است و در موارد فراوانی نیز با عبارت «رحمه‌الله» تحیت فرستاده (مثلاً در صص ۴۵۰ و ۵۲۸ برای مفید و مرتضی «رحمهما الله» آورده ⬅️ شروع تألیف «العدة» پیش از وفات مرتضی بوده و اتمامش پس از وفات وی. ▫️در جایی از عده نوشته: «اختاره المرتضی رحمهالله أخیراً» که اشعار دارد به این‌که در اواخر عمر چنان فرمود. ⏪ #شبیری_زنجانی #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 سرفصل‌های بیان شده در جلسه‌ی تاریخ‌گذاری نسبی آثار #شیخ_طوسی (ره) 🔻جلسه دوم - قسمت دوم 2️⃣ ارجاعات متعاکس: ▫️میان «المفصح و تلخیص الشافی» و «تلخیص الشافی و العدة» ارجاعات متعاکس فراوانی هست که دالّ بر تألیف موازی آن‌هاست. ▫️در «المبسوط» فراوان به «الخلاف» ارجاع داده شده ولی در «الخلاف» فقط یک ارجاع به «المبسوط» هست ⬅️ «الخلاف» مقدم بر «المبسوط» است و آن یک مورد ارجاع نتیجه‌ی اضافات بعدی است. (نک. جلسه گذشته) ▫️همچنین در «الفهرست» تنها یک ارجاع به «الرجال» وجوددارد که آن هم کالصریح در تقدم تألیف فهرست بر رجال می‌باشد: «نذکرهم فی کتاب الرجال ان شاء الله». اما در «الرجال» یکی از منابع اساسی کتاب «الفهرست» است به خصوص در باب «من لم یرو عنهم علیهم السلام» که بیش از صد مدخل از فهرست اخذشده (نک. مقاله‌ی رجال شیخ طوسی در دانشنامه‌ی جهان‌اسلام ) ⬅️ «الفهرست» مقدم بر «الرجال» است. ◀️استطراد: در رجالِ شیخ برخی روات هم در باب «من لم یرو عنهم» ذکر شده‌اند و هم در ابواب اصحاب ائمه. از ثمرات تعیین ترتیب میان «الفهرست» و «الرجال» آن است که منشأ این اشتباه روشن می‌شود: مرحوم شیخ اسامی ۹۵درصد این روات را از «الفهرست» اخذنموده و چون آن‌جا نام امامِ مصحوبِ راوی، مذکور نبوده در باب «من لم یرو عنهم» ثبت کرده‌است. سپس با دیدن روایات آنها در ابواب اصحاب نیز ثبت فرموده. ⏸ ▫️در «الخلاف» فقط یک‌جا به «کتاب التفسیر» (= تفسیر التبیان) ارجاع داده‌شده درحالی‌که به دلایل دیگری می‌دانیم تبیان آخرین اثر شیخ است. به‌علاوه، ارجاعات «التبیان» به «الخلاف» بسیار بیشتر است. ⬅️ ارجاع «الخلاف» به «التبیان» حاصل اضافات بعدی است (مانند ارجاع «الخلاف» به «المبسوط»). 3️⃣ تاریخ‌گذاری آثار شیخ طوسی با مراجعه به فهرست آثارش در کتاب «الفهرست» چنان‌که در جلسه‌ی پیش، بیان‌شد برخی بزرگان ترتیب ذکری آثار شیخ در کتاب «الفهرست» را مطابق ترتیب زمانی آن‌ها دانسته‌اند. در مقاله‌ای سه دلیل برای این مطلب ذکر شده: 🔸الف. تاریخ تالیف تعدادی از کتب شیخ مشخص است و با ترتیب فهرست می‌سازد. 🔹ب. ترتیب زمانی به‌دست‌آمده از ارجاعات با ترتیب ذکری فهرست سازگار است. 🔸ج. اگر ترتیب ذکری، تابعِ ترتیب زمانی نباشد باید نکات دیگری در کار باشد در حالی‌که چنین نیست. مثلاً انتظارمی‌رفت بعد از کتاب«مصباح المتهجد» از «مختصر المصباح» یادنماید که با یک‌دیگر ارتباط وثیقی دارند اما می‌بینیم که میان آن دو از کتابهای «انس الوحید» و «الإقتصاد» یادنموده که از لحاظ موضوعی بی‌ارتباط‌اند. ❗️امّا این دلایل ناکافی هستند، چون: ▪️۱. ممکن است عواملی متعددی از جمله ترتیب زمانی دخالت در ترتیب ذکری داشته‌باشند و دلیلی نداریم که یا «فقط» ترتیب زمانی ملحوظ‌بوده یا «اصلاً» ترتیب زمانی لحاظ نشده‌است. 🔅مثلاً به‌دلایلی می‌دانیم که «النهایة» پیش از «الإستبصار» تألیف گردیده (من‌جمله تصریحِ ابن‌ادریس) اما در فهرست، پس از تهذیب ابتدا استبصار یادشده و سپس «النهایة». وجهش روشن است: ارتباط موضوعی وثیق میان دو کتاب روایی باعث‌شده ذهن مرحوم شیخ پس از یادکرد تهذیب، به استبصار منتقل‌شده و آن را ثبت‌نماید. 🔅مثال‌دیگر: می‌دانیم «العدة» و «تلخیص الشافی» و «المفصح» به‌همین ترتیب تألیف شده‌اند درحالی‌که مرحوم شیخ آن‌ها را دقیقاً به عکس در فهرست ثبت فرموده‌است. 🔅مثال سوم: خودِ فهرست را پس از «الرجال» ثبت کرده حال آن‌که گفتیم «الفهرست» مقدم است. ▪️۲. ممکن است ترتیب زمانی فی‌الجمله ملاحظه شده‌باشد اما چون در مراحلی و به‌طور گروه‌گروه کتاب‌های پس از «الفهرست» را ثبت کردهاست (و نه تک‌تک)، ترتیب زمانی میان دسته‌های کتب صحیح باشد، نه میان تک‌تک آن‌ها. 🔅برای نمونه: ممکن است «مصباح» و «انس الوحید» و «اقتصاد» را در مرحله‌ای و «مختصر المصباح» را در مرحله‌ی دیگر اضافه کرده‌باشد. 🔆شاهد: تعداد آثار علامه در مخطوطات مختلف «الخلاصة» مختلف‌اند و این نشان می‌دهد در مراحلی کتب خود را اضافه می‌کرده‌است. ⏹ #شبیری_زنجانی #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 تورم علم #اصول و حاج شیخ مرتضی #حائری_یزدی (طاب‌ثراه) 🎙 استاد شب‌زنده‌دار دام‌عزه 🔗 برگرفته از کانال دین و تمدن #اصول_فقه #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 مؤمن شماره ۱ و ۲! «بعد از وفات مرحوم [آیةالله‌العظمی] آقای حجّت، از زیر تشکچه‌ی ایشان یک دفترچه‌ی کوچک جیبی کشف شد که اسم‌ها و مبالغی در آن ثبت شده‌بود که به‌دست خودشان به آن‌ها کمک می‌رساندند. نام‌ها به صورت مختصر و اشاره‌وار بود، و تاریخ و مبالغ هم به حساب سیاق. در بین نام‌ها، دو نام تحت عنوانِ: مؤمن شماره ۱ و ۲ بود که با تطبیق زمان، متوجّه شدیم که مربوط به بعد از استقرار مرحوم آقای #بروجردی و تنگدستیِ دو تن از اَعلام بود. بعدها از اهل منزلِ آقای #حجت شنیدیم که: آقا شب دیروقت، از دمِ در عبا به سر کشیده و بیرون می‌رفت و نهی می‌کرد که کسی او را همراهی کند. داخله‌ی منزلِ همان دو بزرگوار هم می‌گفتند: دقّ الباب می‌شد. وقتی در را باز می‌کردیم، پاکتی از لای در به زمین می‌افتاد و شخص عبابه‌سری را می‌دیدیم که دارد دور می‌شود.» 🔗 کانال چراغ مطالعه به‌نقل از سیدحسین موسوی زنجانی (نواده‌ی دختری مرحوم آقای حجت) 📷 مجلس درس آیت‌الله‌العظمی حجت (قدس‌سره) در ایوان حرم مطهر #حضرت_معصومه سلام‌الله‌علیها #تاریخ_علما #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 عنایت حضرت ولی‌عصر (ارواحنافداه) به طلاب 📹 خاطره‌ای بسیار جالب از جناب آقای اصغر خدادادی، خادم مدرسه‌ی مبارکه‌ی #فیضیه #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

مدحت کن و بستای کسی را که پیمبر بستود و ثنا کرد و بدو داد همه کار آن کیست بدین‌حال و که بوده‌است و که باشد؟ جز شیر خداوند جهان، حیدر کرّار این دینِ هدی را به مَثل دایره‌ای دان پیغمبر ما مرکز و حیدر خط پرگار علم همه عالم به علی داد پیمبر چون ابر بهاری که دهد سیل به گلزار 📖 دیوان کسایی 🌺🌸 اسعد الله لکم الأیام 🌸🌺 ✒️📚 @Faede_v_Borhan

گر شمیمی ز سر طُرّه‌ی جانان خیزد تا قیامت ز صبا، رایحه‌ی جان خیزد واله‌ام من که چو ازخواب، تو بیدار شوی زچه رو، از سرِ چشمانِ تو مژگان خیزد؟ علیِ عالیِ اعلی که ز بیم نهلش روح از کالبد عالم امکان خیزد گر به خاری کند از #قاعده‌ی_لطف، نظر از بُنِ خار، دو صد روضه‌ی رضوان خیزد گر زَنَد دست به دامان ولایش، فرعون از لحد با دو کفِ موسیِ عمران خیزد داورا! دادگرا! جانب «جدّا» نظری کز پی مدح تو چون بحر، به طوفان خیزد ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 عدم معذوریت منکر حدود الله در بحث #انکار_ضروریات در فقه، این مسأله مطرح شده‌است که اگر شخصی از روی شبهه یکی از #ضروریات را انکار نماید آیا معذور خواهد بود یا همچنان محکوم به #کفر و آثار آن است؟ گویا مشهور متأخران و معاصران (به‌جز نقلی که از مرحوم آیة‌الله‌العظمی #صافی قدس‌سره شنیده‌ام) نظریه‌ی اول (=معذوریت) را پذیرفته‌اند که وجه آن نیز روشن بوده و ظاهراً مقتضای قواعد همان است. اما این احتمال وجود دارد که نظریه‌ی دوم بر خلاف قواعد اولیه و به‌استناد دسته‌ای از روایات خاص، تقویت گردد. یک فقره از نامه‌ی بلند حضرت #صادق صلوات‌الله‌علیه به #مفضل_بن_عمر ای‌بسا در آن بحث راه‌گشا باشد؛ فلیتأمل. 🔻 علي بن إبراهيم عن القاسم بن الربيع الوراق عن محمد بن سنان عن صباح المدائني عن المفضل أنه كتب إلى أبي‌عبدالله عليه السلام فجاءه هذا الجواب: ... و لكني أخبرك أن الله حَدَّها بحدودها لئلا‌يتعدى حدوده أحدٌ. و لو كان الأمر كما ذكروا لَعُذر الناسُ بجهلهم ما لم‌يصرفوا[خ‌ل: يعرفوا] حَدَّ ما حُدّ لهم و لكان المقصر و المتعدي حدودَالله معذوراً. و لكن جعلها حدوداً محدودة لايتعداها إلا مشركٌ كافر، ثم قال: «تلك حدود الله فلاتعتدوها و من يتعد حدود الله فأولئك هم الظالمون». فأخبرك حقائقَ إن الله تبارك و تعالى اختار الإسلام لنفسه ديناً و رضي من خلقه فلم‌يقبل من أحد إلا به... الحدیث. 📖 بصائر کبری۱: ۵۲۶ #فقه #برهان ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 فضیلت تحصیل علم 🔸 «مرحوم آقای شیخ جعفر زاهدی (جورابچی) نقل فرمود که: مرحوم #سیّد_بحرالعلوم را در شب قدر در حرم مطهّر مولی امیرمؤمنان - علیه السّلام - دیدند که در دست کتابی دارد و به آن می‌نگرد. 🔹 جمعی با خود اندیشه کردند که: مرحوم سیّد در حال خواندن دعایی عظیم القدر است؛ و لامحالة دعایی که جناب سیّد در شب قدر در حرم مولی - علیه السّلام - اختیار کند بسیار مغتنم است. لذا پیش رفته، از نزدیک ملاحظه کردند؛ دیدند ایشان کتاب حاشیهٔ ملّا عبدالل‍ه را در دست دارد و مشغول مطالعهٔ آن است!» 📖 نکته‌ها و خاطره‌ها، ص۷۲. 🔗 برگرفته از کانال تلگرامی چراغ مطالعه #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

📲 نرم افزار فتاوای حضرت آیةالله‌العظمی #سیستانی دام‌ظله‌‌الوارف این نرم‌افزار که به‌تازگی (برای سیستم‌عامل اندروید) منتشر گردیده، حاوی کتب #فتوا و نیز #استفتائات فارسی معظم‌له است. گویا در آینده کتب عربی ایشان نیز به آن اضافه خواهدشد. ✒️📚 @Faede_v_Borhan