📕 #معرفی_کتاب «تجذیر المسألة الاصولیة: قواعدُ و فوائدُ و مباحثُ نافعةٌ فی عملیة الاستدلال الفقهی» ✍🏻 آیةالله شیخ باقر ایروانی(دامت‌برکاته) - تقریر به‌قلم سید علی جمیل الموزانی 🖨 انتشار به‌صورت دیجیتال (دانلود)، 💡کتاب، که حاصلِ برخی بخش‌های درس خارج #اصول آیةالله #ایروانی است، دربرگیرنده‌ی مسائل پرکاربردی می‌باشد که لابلای مباحث مختلف فقهی و اصولی ذکر شده‌اند ولی در کتب متداول علم اصول به شکلی جامع مورد بحث قرار نگرفته‌اند. کتاب در پانصد صفحه و سه بخش تنظیم شده‌است: بخش اول، تمهیدی در آشنایی با علم اصول است. بخش دوم شامل ۱۶ قاعده و بخش سوم شامل ۸ فائده می‌باشد. #اصول_فقه #تازه_های_نشر #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 نواخباریان و روشنفکران در نگاه شیخ اعظم! در روزگار ما، عمدتاً دو جریان درون‌شیعی علیه #فقه و اسلوب رایج #فقاهت (به معنای کلی آن که شامل چارچوب های اساسی و پذیرفته‌شده میان تمامی فقها است) موضع‌گیری کرده و علناً با آن مخالفت می‌کنند: یکی جریان #نواخباریان که با پرچم «مراجعه مستقیم به اهلبیت علیهم‌السلام» در برابر روش معهود #اجتهاد قد عَلَم کرده‌اند. گروهی از این نواخباریان علاوه بر نقد روش فقهی شایع، به طعنه، فقهاء اعلی‌الله‌کلمتهم را از معارف و مباحث اعتقادی بیگانه می‌خوانند. دوم جریان -به اصطلاح- #روشنفکران_دینی که روح سخنان‌شان سنجش گزاره‌های فقهی با ترازوی تخمین‌های شِبهِ عقلی در رابطه با ملاکات احکام است و از این رهگذر به دستگاه استنباطی فقهاء هجوم می‌برند. مرحوم #شیخ_اعظم قدس‌الله‌سره‌الشریف در دو موضع از رسائل عبارات صریح و قاطعی را در نقد دو تفکّر مذکور مرقوم فرموده‌اند که ذکر آن‌ها خالی از لطف نیست. در ضمن دو فرسته‌ی بعدی، دو فرمایش مرحوم شیخ اعلی‌الله‌مقامه را تقدیم میکنم. #اصول_فقه #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

1⃣ اما فرمایش اول مرحوم #شیخ_اعظم اعلی‌الله‌مقامه در رابطه با مدعیان #معارف اعتقادی که #فقه و #فقاهت را کوچک می‌شمارند: 🔻 و لكن الإنصاف عمن جانب الاعتساف يقتضي الإذعان بعدم التمكن من ذلك إلا للأوحدي من الناس، لأن المعرفة المذكورة [= معرفة الله ومعرفة أوليائه صلوات الله عليهم] لا يحصل إلا بعد تحصيل قوة #استنباط المطالب من الأخبار و قوة نظرية أخرى، لئلا يأخذ بالأخبار المخالفة للبراهين العقلية. و مثل هذا الشخص مجتهد في الفروع قطعاً فيحرم عليه التقليد. ... هذا إذا لم يتعين عليه الإفتاء والمرافعة لأجل قلة المجتهدين، و أما في مثل زماننا فالأمر واضح. فلا تغتر حينئذ بمن قصر استعداده أو همته عن تحصيل مقدمات استنباط المطالب الاعتقادية الأصولية و العملية عن الأدلة العقلية والنقلية، فيتركها بغضا لها -لأن الناس أعداء ما جهلوا- و يشتغل بمعرفة صفات الرب جلّ ذكره وأوصاف حججه صلوات الله عليهم. ينظر في الأخبار لا يعرف من ألفاظها الفاعل من المفعول! فضلاً عن معرفة الخاص من العام! و ينظر في المطالب العقلية لا يعرف به البديهيات منها! و يشتغل في خلال ذلك بالتشنيع على حملة الشريعة العملية والاستهزاء بهم بقصور الفهم وسوء النية. «فسيأتيهم أنباء ما كانوا به يستهزءون». 📖 فرائد الأصول۱: ۵۶۰ - ۵۶۱ #اصول_فقه #اجتهاد #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

2⃣ فرمایش دیگر مرحوم #شیخ_اعظم که ناظر به طرز تفکر موسوم به #روشنفکری  است در بحث «قطع حاصل از مقدمات عقلیه» آمده: 🔻 وقد أشرنا...إلى عدم جواز الخوض لاستكشاف الأحكام الدينية في المطالب العقلية والاستعانة بها في تحصيل مناط الحكم والانتقال منه إليه على طريق اللم، لأن أُنس الذهن بها يوجب عدم حصول الوثوق بما يصل إليه من الأحكام التوقيفية. 📖 فرائد الأصول ١: ۶۴ تعلیقه #میرزای_آشتیانی رضوان‌الله‌علیه بر عبارت فوق الذکر نیز جالب توجه است: 🔻 و الّذي يدلّ على صدق ما أفاده قدس‌سره من عدم جواز الخوض ... إلى آخره، ما ذكره المحقّق القمّي قدس‌سره في أجوبة مسائله من أنّه سأل عنه بعض معاصريه من الحكماء المتبحّرين في الحكمة الالهيّة و الطبيعيّة ... عن الواجب في ركعات الاحتياط من أنّه تسبيح أو فاتحة الكتاب؟ و أنّه كان عمله في برهة من الزّمان على التسبيح من جهة فتوى مشايخه في الحكمة بتعيين التسبيح من باب الاحتياط، حيث إنّ ركعات الاحتياط بدل عن الأخيرتين ... و أنت إذا تأمّلت في هذا علمتَ أنّ مشايخه مع ادّعاء فقاهتهم لم يراجعوا كتب الفقهاء أصلاً، ولم ينظروا إلى ما ورد في الأخبار من تعيين فاتحة الكتاب، فقد شاهدنا من مزاول الحكمة أعظم من هذا. 📖بحر الفوائد ١: ١٩٠ اقول: ظاهراً حکیم مورد اشاره در کلام آشتیانی مرحوم آقاعلی مدرس زنوزی است که مجموعه استفتائاتی از #میرزای_قمی دارد. ◽️ 🔗آنچه در این فرسته تقدیم شد، مرهون یادآوری کانال تلگرامی «الفوائد و لطائف العوائد» است. #فقه #اصول_فقه #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

📔 #معرفی_کتاب «الحاشیة علی فرائد الأصول» ✍🏻 سید محمدباقر قزوینی (نجل سید علی موسوی قزوینی صاحب حاشیه‌ی معالم قدست‌اسرارهما) 🖨 مرکز الشیخ الطوسی (وابسته به عتبه‌ی مقدسه‌ی عباسیه علیه‌السلام) کتاب، برای اولین بار به همت نواده‌ی مؤلف حضرت حجةالاسلام و المسلمین سید علی علوی قزوینی دامت‌افاضاته تحقیق و منتشر گردیده است. پیش‌تر نیز در تابستان گذشته، «کتاب الرهن» از همین مؤلف (البته با تکیه بر دروس میرزا حبیب‌الله رشتی قدس‌سره) توسط همین مرکز منتشر شده بود. #تازه_های_نشر #اصول_فقه #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

📘 #معرفی_کتاب «مباحث الأصول» ✍🏻مرحوم آیةالله سید عبدالصاحب حکیم (۱۳۶۲ - ۱۴۰۳ ه‍) - تحقیق سید علی حکیم 🖨 نشر دار الکفیل - ۱۴۳۹ ه‍ مؤلف از شاگردان آیات عظام: والد معظمش سید محسن #حکیم، #خوئی، سید محمد #روحانی، و دو برادر بزرگوارش سید یوسف و سید محمدباقر حکیم (قدست‌اسرارهم) بوده و تقریرات مرحوم آیةالله روحانی با نام #منتقی_الأصول اثر اوست. 💡این کتاب همزمان با تدریس خارج اصول وی (آغاز از سال ۱۳۹۸ ه‍) به ترتیب #کفایه تألیف گردیده و مشتمل بر ابتدا تا اواسط بحث #حجیت_خبر_واحد است. شهادت مؤلف در ماه شعبان سال ۱۴۰۳ ه‍ به دست رژیم بعث، مانع تکمیل این کتاب شریف شده است. 🔸از امتیازات کتاب، نقل و نقد نظریات استاد مؤلف، مرحوم آیةالله روحانی است. لذا مراجعه به کتاب علاوه بر استفاده از ابتکارات مؤلف در برخی مواضع، می‌تواند در فهم و تعمیق مطالب منتقی الأصول نیز مفید باشد. #اصول_فقه #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 آیا جریان #اصالة_الاطلاق متوقف بر #مقدمات_حکمت است؟ 0⃣ روشن است که اگر اسم جنس بدون قید در کلام ذکر شود، مراد متکلم نوعاً ظاهر در #اطلاق (=عدم دخالت قید در مراد) است. از این‌جا اصولیان یکی از #اصول_لفظیه را اصالةالإطلاق دانسته‌اند. ❓سؤال اینجاست که آیا این اصل، اصل مستقلی در قبال سایر اصول لفظیه است یا مستند به ظهور دیگری بوده و در نتیجه از صغریات یکی دیگر از اصول لفظیه است (مانند #اصالة_العموم که علی‌المشهور از صغریات #اصالة_الحقیقة می‌باشد)؟ نظر مشهور اصولیان امروزه استقلال اصالةالإطلاق است. 1⃣ ولی پیش از سلطان‌العلماء، قولِ منسوب به مشهور، صغرویت اصالةالإطلاق برای اصالةالحقیقة است. علی‌رغم اینکه این نظریه امروزه متروک تلقی می‌شود، اما در میان اعلام اصولیان، بزرگانی هستند که این قول را پذیرفته‌اند: 🔶 آیةالله حاج شیخ عبدالکریم #حائری_یزدی (قده) 🔻 و يمكن ان يقال بعدم الحاجة الى احراز كون المتكلم في مقام بيان تمام المراد في الحمل على الاطلاق عند عدم القرينة. بيانه: ان المهملة مرددة بين المطلق و المقيد و لا ثالث. و لا اشكال انه لوكان المراد المقيد يكون الارادة متعلقة به بالاصالة و انما ينسب الى الطبيعة بالتبع لمكان الاتحاد. فنقول: لو قال القائل جئنى بالرجل او برجل يكون ظاهرا في ان الارادة اولاً و بالذات متعلقة بالطبيعة، لا ان المراد هو المقيد ثم اضاف [المتکلمُ] ارادتَه الى الطبيعة لمكان الاتحاد. و بعد تسليم هذا الظهور تسرى الارادة الى تمام الافراد، و هذا معنى الاطلاق. ان‌قلت: ان المهملة ليست قابلة لتعلق الارادة الجدية بها؛ كيف؟ و قدفرضناها مرددة بين المطلق و المقيد و لايعقل كون موضوع الحكم مرددا عند الحاكم. فنسبة الارادة الى المهملة عرضية في كل حال، فيبقى تعيين الاطلاق‌ بلادليل. قلت: عروض الاطلاق للمهملة ليس كعروض القيد لها في الاحتياج الى الملاحظة ... فاذا فرضنا عدم دخل شي‌ء سوى المهملة في تعلق الحكم يحصل وصف الاطلاق قهراً و ان لم‌يكن ملحوظا للحاكم. 📖 درر الفوائد: ۲۳۴ – ۲۳۵ (با قدری تلخیص). 🔷 فاضل #ایروانی (ره) 🔻 الظاهر انه لا بحث في وضع اسم الجنس للماهية من دون حد زائد على أصل الماهية و انما النزاع في المعنى و ان الماهية كذلك لها إطلاق أو ان تلبسها بلباس الإطلاق يتوقف على لحاظها بوصف الإطلاق و الا فهي في حد ذاتها مهملة خالية عن وصف الإطلاق كخلوها عن وصف التقييد (و الحق) في ذلك مع المشهور و ان الإطلاق و السريان ذاتي للطبيعة فهي في حد ذاتها مطلقة سيالة سارية و الإهمال امر طار ناشئ من أخذها مقيدة بقيد ما فيكون الإهمال صفة للقيد حيث أهمل بيانه و يكون توصيف الطبيعة به توصيفا لها بحال قيدها و إلا فالطبيعة في حد ذاتها لا إهمال فيها فإذا توجه الحكم إلى الطبيعة المقيدة بقيد مهمل سرى الإهمال إلى الحكم و كان الحكم مهملا بإهمال موضوعه و اما إذا توجه الحكم إلى نفس الطبيعة المجردة عن كل قيد كان الحكم مطلقا و سرى بسراية موضوعه فأينما وجد موضوعه أعني تلك الطبيعة توجه إليه الحكم و تعلق به بلا توقف على شي‏ء وراء توجه الحكم في الخطاب إلى نفس الطبيعة 📖 نهایة النهایة في شرح الکفایة۱: ۳۰۷. 🔻 ... لا نحتاج مع اختيار مذهب السلطان إلى التماس مقدمات الحكمة. توضيحه: أن مدلول اللفظ إذا كان صرف الماهية و كان الإطلاق و عدم الركود على مصداق ذاتيا لها، ثم ركب هذا اللفظَ حكمٌ من الأحكام، لا جرم سرى الحكم بسرايته بلاحاجة إلى لحاظ كون مدلول به ماهية مطلقة. بل لو لوحظت كونها مطلقة خرجت عن الإطلاق بالحمل الشائع، إذ لايصدق بهذا القيد على كل فرد و إنما الصادق ذات ما هو مطلق لا الذات بوصف الإطلاق ... و بالجملة: الإطلاق ذاتي للماهية، فلذا بمحض توجه الحكم إليها يسري حكمها إلى الأفراد بتبع سراية موضوع الحكم بلاحاجة إلى التماس مقدمات الحكمة. 📖 الأصول في علم الأصول۱: ۱۹۰. 🔶 آیةالله #روحانی (قده) 🔻 و التحقيق هو تعيُّن الالتزام بأنّ استفادة الإطلاق ليس بمقدمات الحكمة بل من ظهور الكلام في كون الطبيعة تمام الموضوع. بيان ذلک: ان اللفظ المأخوذ في موضوع الحكم موضوع للطبيعة بما هي كما عرفت. و ظاهرُ أخذِ الطبيعة في موضوع الحكم انها تمام الموضوع كما ان ظاهر أخذ: «زيد» في الموضوع في قوله: «أكرم زيدا» انه تمام الموضوع ... و هذا الظهور تصطلح عليه الظهور السياقي و هو ثابت لا كلام فيه. و إذا كان الطبيعة تمام الموضوع ثبت الحكم في كل مورد تثبت فيه و توجد، فثبوت الإطلاق و استفادته من جهة أخذ الطبيعة في الموضوع و ظهور ذلك في كونها تمام الموضوع. 📖 منتقی الاصول۳: ۴۳۴ (با تلخیص). ⬅️ #اصول_فقه #برهان ✒️📚 @Faede_v_Borhan

⬅️ 💠 آیا جریان #اصالة_الاطلاق متوقف بر #مقدمات_حکمت است؟ 🔹 آیةالله #تبریزی (قده) 🔻 و قداختار شيخنا الاستاذ (قده) في دورته الاصولية الثانية مسلكا متوسطا بين المسلكين [المشهورین قبل السلطان و بعده] فاختار وضع اسم الجنس المجرد عن القيد المتصل على اللابشرط القسمي. فلوقال المولى «اعتق رقبة» و لم‌يُرد منه مطلق الرقبة فيكون مجازاً، و وُضع اسمُ الجنس المقترنُ بالقرينة على عدم ارادة الاطلاق على الماهية المهملة. و لكنه عدل عن ذلك في دورته الاصولية الثالثة فاختار وضعه للماهية المهملة مطلقاً كما يبدو من كتابه. 📖 ابحاث اصولیة۴: ۷۰۲. 3️⃣ آنچه از این کلمات به دست می‌آید سه راه برای ارجاع #اصالة_الإطلاق به #اصالة_الحقیقة است: ▪️۱) اگرچه اسماء اجناس برای #ماهیت_مهمله (که جامع میان مطلق #لابشرط و مقید #بشرط_شیئ است) وضع شده‌اند اما وقتی #اسم_جنس در کلام ذکر شود و قیدی برایش آورده‌نشود قهراً و تکویناً #ماهیت_مطلقه (لابشرط) در ذهن نقش می‌بندد زیرا تصور مهمله به تنهایی ممکن نیست و باید در ضمن مطلقه یا مقیده تصور شود و چون سببی برای تصور مقیده در کلام وجود ندارد قهراً مطلقه به ذهن می‌آید. مثلاً #ماهیت انسان اگر به تنهایی ذکر شود انسان مطلق به ذهن متبادر می‌گردد و اگر همراه با وصفِ «مسلمان» بیاید ماهیت مقیده‌ی انسانِ مسلمان به ذهن مخاطب خطور می‌کند. بنابراین همین‌که اسم جنس در معنای موضوع‌له خود به کار رود باعث #دلالت قهریِ لفظ برای ماهیت مطلقه خواهدبود. لذا دیگر احتیاجی به اجرای #مقدمات_حکمت برای اثبات عدم اراده قیود زائد بر ماهیت نداریم، بلکه به صِرف استعمال اسم جنس در معنای خود که با اصالة الحقیقة احراز می‌شود، اراده اطلاق و عدم التقیید ثابت خواهد شد. این بیان از ذیل عبارت «درر» استفاده می‌شود. #شهید_صدر مناقشه‌ای در این بیان دارد (بحوث۳: ۴۱۴ – ۴۱۵) که ممکن است تمام باشد. ▪️۲) اسم جنس دو وضع دارد: یکی در حالت تجرد از قرائن اهمال و تقیید و دیگری در حالت اقتران به قرائن. در حالت اول موضوعٌ‌له آن مطلق است و در حالت دوم مهمل یا مقیَّد (به حسب موارد). این تقریر از نقل قول بالا از آیةالله #تبریزی استفاده می‌شود. شبیه آن در بحوث (۳: ۴۱۵ – ۴۱۶) نقل و نقده شده‌است. ▪️۳) اسم جنس اساساً برای ماهیت مهمله وضع نشده بلکه برای #طبیعت که عبارت است از ماهیت مطلقه (لابشرط) وضع گردیده‌است. لازمه‌ی این مطلب آن است که وقتی حکمی به اسم جنس اسناد داده می‌شود طبیعت لابشرط تمام المسند إلیه باشد؛ زیرا در غیر این صورت یا اسناد مذکور در کلام «الی غیر ما هو له» خواهدبود (#مجاز_در_اسناد) یا اسم جنس در مقیَّد استعمال گردیده (#مجاز_در_کلمه) و هر دوی این احتمالات خلاف اصالة الحقیقة هستند. این تقریب صریح کلمات #ایروانی و ظاهر صدر عبارت «درر» است. چنان‌که ممکن است مقصود آیةالله #روحانی از عبارت فوق‌الذکر نیز باشد. هرچند احتمال می‌رود مطلبی شبیه با آنچه از آیةالله سیدسعید #حکیم (قده) نقل خواهدشد مقصود ایشان باشد. 4️⃣ در هرحال تقریب اخیر صحیح به‌نظر می‌رسد، زیرا حتی اگر در بحث اعتبارات ماهیت بپذیریم که ماهیت مهمله یا محضه یا لابشرط مقسمی داریم و از اشکالاتی که در بحثهای منطقی/فلسفی بر آن اعتبارات گرفته‌شده صرف نظر نماییم، به یقین می‌توان گفت تصور ماهیت با چنان لحاظ‌هایی دور از تصورات عرفی است و بسیار بعید می‌نماید که واضع آن‌ها را هنگام وضع در ذهن آورده‌باشد. به‌علاوه مستعملین که غالباً اهل عرف ساذج هستند نیز تصور ماهیت با کیفیت‌های مذکور قطعاً برای‌شان مشکل است. ⬅️ #اصول_فقه #برهان ✒️📚 @Faede_v_Borhan

⬅️5️⃣ از این‌ها گذشته، دلیل تمامی برای وضع اسم جنس به‌ازای ماهیت مهمله یا محضه وجود ندارد. عمدتاً تنها دو وجه برای تأیید نظریه مشهور ذکر می‌شود: 🌀نخست- جواز استعمال اسم جنس و اراده اهمال یا تقیید بدون عنایت و احساس خلاف ظاهر؛ 💡جواب: اگر مقصود استعمال اسم جنس در معنای مهمل یا مقیَّد است قطعاً این استعمال خالی از عنایت نیست، حال یا عنایت مجاز یا عنایت مخالفت با مقدمات حکمت. اما اگر مقصود استعمال اسم جنس است در جایی که مراد جدی از آن مهمل یا مقید باشد، اینجا قطعاً عنایتی در کار نیست، حتی چنانچه اسم جنس را موضوع برای ماهیت مطلقه بدانیم، زیرا مجاز مربوط به مرحله مراد استعمالی است. 🌀دوم- اگر معنای اسم جنس ماهیت مطلقه باشد، در موارد تقیید (مانند: انسانِ فقیه) تهافت لازم می‌آید زیرا اطلاق و تقیید تقابل دارند (تضاد یا تناقض یا عدم و ملکه)؛ 💡جواب: اگر مقصود از تهافت، تهافت در لحاظ است، باید گفت که وقتی تهافت لازم می‌آید که بخواهیم یک تصور و لحاظ را با دو کیفیت اطلاقی و تقییدی انجام دهیم. اما اگر دو لحاظ داشته باشیم یکی به نحو اطلاقی و دیگری تقییدی، تهافتی لازم نمی‌آید. در موارد اسم جنسِ موصوف نیز، قضیه از همین قرار است. ما (متکلم و سامع) از خلال لفظ انسان، انسان مطلق و لابشرط را ملاحظه و تصور می‌کنیم و از خلال هیئت وصفیه و وصف، تقیُّد آن ماهیت مطلقه به وصف «فقیه» را. اما اگر مقصود از تهافت، تناقض در معنای کلام است، پاسخ روشن است. «انسان فقیه» مانندِ «انسانِ حِمار» نیست تا تناقضی در کار باشد، زیرا معنای اطلاق عدم لحاظ قیود و شروط در ماهیت است و لذا حتی قیدِ «عدم القید» نیز در آن ملحوظ نمی‌باشد. از همین رو گفته‌اند: «اللابشرط یجتمع مع الف شرط». اساساً اگر چنین نباشد، وجود طبیعت در خارج که همراه با تشخصات فردی است، نامعقول خواهدبود. 6️⃣ تکمیل آیةالله سید محمدسعید #حکیم (قده) نظریه‌ی ثالثی در باب #مقدمات_حکمت دارند که اگرچه با قولی که تقویت شد متفاوت است، اما در نتیجه باز هم ما را از تمسک به ظهور حالی متکلم و #اصالة_البیان بی نیاز می‌سازد و از این‌رو در خور توجه است: 🔻 لايبعد عدم ابتناء التمسک بالإطلاق على المقدمة المذكورة [أي کون المتکلم في مقام البیان] بل هو مبتن على أن الإهمال كالتقييد خلاف الأصل لا يحمل عليه المطلق عُرفاً إلا بدليل؛ فإنَّ ما تقدم من صحة إرادة المهملة من الإطلاق و إن كان تاماً، إلا أن مُصحِّحَه لما كان هو الرجوعُ لطريقة أهل اللسان و سيرة أهل المحاورة، فاللازم النظر في كيفية سيرتهم. و حيث تقدم أن بناءهم على التمسك بالإطلاق و حمله على العموم لظهوره فيه (ما لم‌يحتفّ بما يقتضي صدوره لبيان أصل التشريع من دون نظر لخصوصياته أو في مقام البيان من خصوص بعض الجهات) تَعيَّن‏ متابعتهم في ذلک من دون حاجة إلى دعوى ابتنائه على إحراز كونه في مقام البيان من جميع الجهات و بيان تمام المراد ثم النظر في وجه إحراز ذلک و التشبث له بما لاينهض به. 📖المحکم۲: ۶۲-۶۳. ⏹ #اصول_فقه #برهان ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 سرفصل‌های بیان شده در جلسه‌ی تاریخ‌گذاری نسبی آثار #شیخ_طوسی (ره) 🔻جلسه دوم - قسمت اول 💡 دو نکته‌ی تکمیلی در باب مباحث جلسه‌ی گذشته: 1️⃣ علاوه بر قرائن ایجابی که در نشست قبل بیان شد، بعضی قرائن سلبی نیز در تاریخ‌گذاری مؤثراند؛مانند اسم نبردن از برخی کتب و وقائع که عادةً باید نام برده می‌شد. مثال: در مباحث غیبت امام‌عصر (عج) در کتاب اقتصاد شیخ، هیچ ارجاعی به کتاب «الغیبة»ی وی وجودندارد و در عوض ارجاعات متعددی به تلخیص الشافی هست، حال آن‌که قاعدةً باید به الغیبة ارجاع می‌داد. 🌀 چالش اول: لازم‌است پیش‌زمینه داشته‌باشیم تا بدانیم چه اموری به‌اقتضای عادت و طبع باید ذکر می‌شد و نشده‌است. 🌀 چالش دوم: تعیین مصادیقش مشکل است؛ مثلاً برخی برای اثبات تقدم کلّ عده بر ذریعه، به عدم وجود ارجاع عده به ذریعه استدلال کرده‌اند، در حالی‌که اتفاقاً یادداشت‌ها و رسائلی از سیدمرتضی که مبنای ذریعه بوده مرجع عده نیز بوده‌است و به همین دلیل به خودِ ذریعه ارجاع نداده‌است. به‌علاوه، دلایلی داریم که تألیف عده پس از وفات مرتضی تمام شده و لذا استدلال مذکور ناصحیح است. 2️⃣ چالش خاص درباره ارجاعات موجود در آثار شیخ: مرحوم شیخ گاه با نام‌های مختلف از یک کتابِ خود یاد می‌کند. اتحاد مسمّای این نام‌ها گاه کاملاً روشن است، مانند «کتاب التفسیر» که نام دیگر «التبیان» است و مانند «الکتاب الکبیر» که مقصود از آن «تهذیب الأحکام» است. اما بعضاً تنها به‌اتکای قرائنی اتحاد مسمای برخی اسماء قابل اثبات است؛ مانند کتابهای «الإمامة»، «الإستیفاء» و «تلخیص الشافی» که اتان کلبرگ در کتاب «کتابخانه ابن طاووس: ۳۱۶» با قرائنی نشان می‌دهد اولی و دومی یکی است و ما نیز به‌دلایلی معتقدیم هردو همان «تلخیص‌الشافی» هستند. مثال دیگر: در «التبیان۱: ۵۵» به «کتاب الأصول» ارجاع می‌دهد و به‌دلیل انصراف «اصول» در آن دوره به «اصول دین» و «علم #کلام» (نه #اصول_فقه) حدس می‌زنیم مراد کتاب «تمهیدالأصول» باشد؛ به‌خصوص که موارد ارجاع نیز همگی مباحث کلامی است. البته جای کار بیشتری در این نقطه وجود دارد. 💡 تطبیق قواعد عام تاریخ‌گذاری بر برخی آثار شیخ: 1️⃣ تحیات (پس از تشخیص اصیل بودن آن‌ها که در جلسه‌ی قبل راهکارهایش بیان شد): ▫️بیش از پانصد مورد در اوایل تهذیب با تعبیر «ایده الله» به شیخ مفید تحیت فرستاده‌است ⬅️ تهذیب در زمان حیات مفید تألیف می‌شده. ▫️در «الفهرست» ذیل ترجمه سید مرتضی تحیت دال بر حیات وی دارد ⬅️ الفهرست پیش از وفات مرتضی تألیف شده. ▫️در چهار موضعِ «العُدة» برای مرتضی فرموده «ادام الله علوه» که اصیل است و در موارد فراوانی نیز با عبارت «رحمه‌الله» تحیت فرستاده (مثلاً در صص ۴۵۰ و ۵۲۸ برای مفید و مرتضی «رحمهما الله» آورده ⬅️ شروع تألیف «العدة» پیش از وفات مرتضی بوده و اتمامش پس از وفات وی. ▫️در جایی از عده نوشته: «اختاره المرتضی رحمهالله أخیراً» که اشعار دارد به این‌که در اواخر عمر چنان فرمود. ⏪ #شبیری_زنجانی #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan

💠 تورم علم #اصول و حاج شیخ مرتضی #حائری_یزدی (طاب‌ثراه) 🎙 استاد شب‌زنده‌دار دام‌عزه 🔗 برگرفته از کانال دین و تمدن #اصول_فقه #حواشی #فائده ✒️📚 @Faede_v_Borhan