eitaa logo
حلقۀ اجتهادی فقه الاجتماع
157 دنبال‌کننده
45 عکس
0 ویدیو
10 فایل
به نام خداوند جان و خرد 🔸اطلاع‌ رسانی، معرفی و بارگزاری آثار (درسگفتار، سخنرانی، مقاله و کتاب) در حیطۀ: «فقه الاجتماع»، «فلسفۀ علم اجتماعی»، «جامعه‌شناسی»؛ و «مردم‌شناسی»، با رویکرد دینی، بومی و نقدی.
مشاهده در ایتا
دانلود
◀️ ◀️ درس‌گفتار نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (دانشگاه تهران، دورۀ کارشناسی، سال 89) توسط دکتر حسین کچویان ◀️ این درس‌گفتار سیزده جلسه‌ای، شامل یک دوره نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی و بیان ریشه‌های تاریخی-فلسفی آن با نگاهی دقیق و نقادانه است. ◀️ خطوط کُلّی جلسۀ چهارم: 🔸بر اساس رویکرد نظری جهان مدرن به فهم امور اجتماعی، می توان دوره های فکری بشر در باب این موضوع را به دو دوره تقسیم کرد: الف- دوران پیشامدرن ب- دوران مدرن. 🔸 در دوران پیشامدرن، امکان شناخت نظری و تبیینی امور اجتماعی مورد انکار بود. مثلا در جهان اسلام هر چند دانش های اجتماعی «توصیفی» در کارهای مردم شناسانه، تاریخی، سفرنامه نویسی و... رشد چشمگیری داشت، اما در حوزه «نظری و تبیینی» یک رای بیشتر وجود نداشت و آن عدم امکان شناخت تبیینی و نظری جامعه بود. 🔸 علت این امر پایبندی به ملاکی معرفت‌شناختی بود، ملاکی بر جای مانده از فلسفۀ یونان: اینکه «شرط دانش نظری، داشتن ضرورت و کلیت است». اما جهان انسانی و اجتماعی تابع ضرورت نیست. زیرا انسان ها تابع آگاهی و اراده‌ی خودشان عمل می کنند. 🔸 به تبع، دانش های مربوط به جهان اجتماعی تنها به دو شاخۀ کلّی تقسیم می‌شدند (که هیچ کدام به این معنا علم نبودند): الف- دانش تاریخ که متکفل بررسی جزئیات بود. ب- حکمت عملی که از باید و نباید ها بحث می کرد و معرفت پدیداری و تجربی تولید نمی کرد. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ توجه قرآن به تاریخ حیات اجتماعی امّت‌ها به بیان علامه محمد حسین طباطبایی (قدس سره): 🔸«... و از همين جا است كه مى‏بينم قرآن همان عنايتى را كه به داستان اشخاص دارد، به داستان و تاريخ امتها نيز دارد بلكه اعتنايش به تواريخ امتها بيشتر است، براى اينكه در عصر نزول قرآن آنچه از تاريخ بر سر زبانها بود تنها احوال پادشاهان و رؤساى امتها بود و ناقلين تاريخ هيچ در صدد ضبط احوال امتها و تواريخ جوامع نبودند، شرح حال جوامع تنها بعد از نزول قرآن باب شد، آن هم بعضى از مورخين مانند مسعودى و ابن خلدون متعرض آن شدند، تا آنكه تحول فكرى اخير در تاريخ‏نگارى پديدار شد، و به جاى پرداختن به شرح حال اشخاص، به شرح حال امتها پرداختند، و بطورى كه مى‏گويند اولين كسى كه اين روش را باب كرد «اگوست كنت فرانسوى» متوفى در سال 1857 ميلادى بوده است». 📚ترجمۀ تفسیر المیزان، ج 4، ص 153 (ذیل تفسیر آیۀ 200 سورۀ مبارکۀ آل عمران). @Fiqh_al_Ijtima
◀️ مقالۀ «اجتهاد شیعی و روش‌شناسی فقه اجتماعی نوشتۀ سید روح الله سیدی آقاملکی، پژوهشگر علوم اجتماعی و فارغ التحصیل دانشگاه باقر العلوم، در تابستان هزار و سیصد و نود هشت، در نشریۀ فرهنگ پژوهش چاپ شده است. 🔸 این مقاله، پس از طرح مباحث مقدماتی، ابتدا تصویری تاریخی از ادوار فقه سیاسی-اجتماعی شیعه ارائه می‌کند. نویسنده، دوران فقه سیاسی-اجتماعی شیعه را به پنج دورۀ کلّی تقسیم می‌کند: الف- عصر پیامبر تا آغاز حکومت بنی امیه. ب- شکل‌گیری خلافت بنی امیه تا دورۀ حکومت صفویه (دورۀ مخالفت حکومت با فقه شیعه). ج- حکومت صفویه تا عصر مشروطه (دورۀ تعامل فقهاء و حکومت). د- دوران مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران (دورۀ نظارت فقهاء). ه- عصر پس از انقلاب اسلامی (دورۀ حکومت اسلامی). 🔸 در بخش دوم، ارکان اجتهاد مطلوب در عصر حکومت اسلامی (دورۀ پنجم/ دورۀ انقلاب اسلامی)، توضیح داده شده است. از نظر نویسنده، مهم‌ترین تغییرات باید در حیطۀ توسعه و تدقیق در «موضوع‌شناسی» از یکسو و ارتقاء «روش‌شناسی» از سوی دیگر، محقق شوند. 🔸 موضوعات را از جهات گوناگون می‌توان تقسیم کرد: مانند «موضوعات شرعی»، «موضوعات عُرفی»، «موضوعات قانونی» و «موضوعات فنّی و تخصصی». 🔸در بخش روش‌شناسی، نویسنده بر نسبت عقل با اجتهاد مصطلح تمرکز نموده و دیدگاه‌های گوناگون در این باب را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ مقالۀ «پیش‌درآمدی بر فقه رسانه»، نوشتۀ استاد احمد مبلغی است و در سال 1393 در نشریۀ «مطالعات رسانه و امّت» چاپ شده است. 🔸 در این مقاله، استاد مبغلی، ابتدا تحلیلی از موضوع فقه ارائه می‌کند و سپس انواع موضوعات اجتماعی در فقه را از یکدیگر تفکیک می‌نماید. 🔸 از نظر استاد مبلغی، موضوعات اجتماعی را می‌توان به سه قسم تقسیم کرد: الف- «موضوعات اجتماعی از حیث ذات». ب- «موضوعات اجتماعی از حیث تأثیر بالقوه». ج- «موضوعات اجتماعی از حیث تأثیر بالفعل». از نظر ایشان، ابحاث رسانه ذیل دستۀ سوم قرار می‌گیرند. 🔸 دلایل لزوم تعامل با رسانه عبارت‌اند از: الف- بشری بودن رسانه. ب- گستردگی و گریزناپذیری تأثیرات رسانه. ج- تأثیر رسانه در تضعیف و تقویت دین. د- تأثیر رسانه بر فرد و جامعه. 🔸 استاد مبلغی رویکردهای مواجهه با رسانه را به این نحو احصاء می‌کند: الف- رویکرد ساده‌انگارانه. ب- رویکرد پرهیز و اجتناب. ج- نظریه آخرآزمانی در قبال رسانه. د- نظریه مختار (لزوم تحقق دین در عصر غیبت). 🔸 در این مقاله، مراحل طراحی فقه رسانه چنین بیان شده‌اند: الف- موضوع‌شناسی. ب- نظریه‌پردازی دینی و کلامی در باب رسانه. ج- نظریۀ فقهی رسانه. د- احکام فقهی رسانه. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ ◀️ درس‌گفتار نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (دانشگاه تهران، دورۀ کارشناسی، سال 89) توسط دکتر حسین کچویان ◀️ این درس‌گفتار سیزده جلسه‌ای، شامل یک دوره نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی و بیان ریشه‌های تاریخی-فلسفی آن با نگاهی دقیق و نقادانه است. ◀️ خطوط کُلّی جلسۀ ششم: 🔸تفکر سنتی در باب امور اجتماعی، یک تفکر اُتوپیک بود و از باید و نباید در امور اجتماعی بحث می کرد. با این استدلال که امور اجتماعی تکرار پذیر نیستند و به علت ارادی و آگاهانه بودنشان تابع قوانین ضروری و کلی نمی‌باشند. 🔸 همه نکات مثبت و منفی تفکر مدرن ناشی از همین تحولات بزرگ فکری است. این طرح فکری با ماکیاولی شروع شده و تا دورکیم پی‌گیری شده و از زمان پارسونز به بعد دچار بحران می‌گردد. 🔸ماکیاولی مورخ ایتالیایی متعلق به دوران نوزایی است. او هم مانند ابن خلدون سیاست‌نامه‌نویس و منشی درباری بوده است. او نیز باید و نباید های کلیِ امورِ سیاسی را، در موارد جزئی و خاص به پادشاه تجویز می کرده است. 🔸در باب تفکر اجتماعی مدرن، در نقطه های آغازینش باید متذکر بود که: الف- تا اواسط قرن هجدهم، مفهوم متمایز و عامی به نام «جامعه» وجود نداشته و همان مفهوم یونانی «جامعه‌ی سیاسی» رایج بوده است. در یونان باستان، دولت-شهر اجتماعی بوده که عامل پیوند و انسجام آن سیاست بوده است. ب- متفکرین اجتماعی جهان مدرن غالباً فیلسوف سیاسی بوده اند و به باید و نباید های کلی در باب سیاست می پرداخته اند، البته با شیوه‌ی فهم مدرن. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ ◀️ درس‌گفتار نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (دانشگاه تهران، دورۀ کارشناسی، سال 89) توسط دکتر حسین کچویان ◀️ این درس‌گفتار سیزده جلسه‌ای، شامل یک دوره نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی و بیان ریشه‌های تاریخی-فلسفی آن با نگاهی دقیق و نقادانه است. ◀️ خطوط کُلّی جلسۀ هفتم: 🔸تحولی که ماکیاولی در شیوه فهم سیاست به وجود آورد این بود که برای پاسخ به مسائل تجویزی جهان سیاست به جای رجوع به توصیه‌های دینی و فلسفی، به تاریخ رفتارها و اعمال پادشاهان توجه می‌کرد. 🔸انتقاد ماکیاولی به فهم سنتی این بود که این نوع فهم اُتُپیک و توهمی است. برای این که واقعا چه باید کرد، باید به تاریخ واقعی زندگی پادشاهان موفق توجه نمود. 🔸 رویکرد نظری ماکیاولی دو پیش فرض داشت: الف- این که می‌توان تاریخ امور اجتماعی و انسانی را شناخت. ب- این نوع شناخت تاریخی تعمیم‌پذیر است. این فرض دوم با فهم سنتی از امور اجتماعی و انسانی متفاوت است. 🔸 در رویکرد نظری مدرن، هدف از پژوهش و تجویزهای بعدی، بیشینه کردن سودهای این دنیایی است. در این تفکر به دنبال تجویزهایی می‌رویم که سود این‌دنیایی را بیشینه می‌کنند. بر خلاف فهم سنتی که در آن هدف از تجویز کردن صرفا متزاید نمودن قدرت و ثروت و لذت این‌دنیایی نیست؛ سنتْ لذت‌ها را در چهارچوبی انسانی قرار می‌دهد. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ مقالۀ «بررسی آراءعلامۀ طباطبایی در زمینۀ زیست اجتماعی انسان»، نوشتۀ حجت الاسلام دکتر محمود تقی‌زاده داوری، در سال 1398 در نشریۀ «علوم اجتماعی» (دانشگاه علامه طباطبایی) چاپ شده است. 🔸در این مقاله، استاد محمود تقی زاده داوری مسألۀ «هویت اجتماعی» انسان را در آراء علامۀ طباطبایی مورد بررسی قرار می‌دهد. مسألۀ مورد پژوهش این مقاله، مسأله‌ای متعلق به فلسفۀ علم اجتماعی است. 🔸نویسنده ابتدا به عنوان پیشینۀ بحث، این مسأله (هویت اجتماعی انسان) را در آراء افلاطون و ارسطو، به عنوان پیشگامان آن مورد بحث قرار داده و سپس دیدگاه فارابی، شیخ الرئیس، ابن خلدون و شهید مطهری را به صورت فشرده بررسی می‌کند. 🔸نویسنده معقتد است نوشته‌های علامۀ طباطبایی در رابطه با هویت اجتماعی انسان به دو دسته تقسیم می‌شوند: الف- نوشته‌های فلسفی. ب- نوشته‌های فلسفی-الهیاتی. 🔸 از نظر نویسنده، علامۀ طباطبایی در جای جای آثار خود «مدنی بالطبع» بودن را مساوق «مستخدم بالطبع» بودن می‌داند، در صورتی که این نکته نادرست است و به نظر می‌رسد این دو تعبیر در آراء علامه نوعی ناسازگاری درونی برای نظریۀ ایشان محسوب می‌شود. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ تبلیغ دینی در قارۀ آفریقا [: داده‌های مردم‌شناختی از نگاه فقیه دینی] 🔸یادداشت زیر، متن پیاده‌شدۀ مصاحبۀ نشریۀ «زمانه» در سال 1392 ه.ش با آیت الله ملک‌زاده است. عنوان این مصاحبه «تبلیغ دینی در قارۀ آفریقا» است. 🔸یکی از منابع غنی شناخت مردم و اقوام دیگر مواجهه مستقیم با آن‌ها و زیست واقعی در کنار آن‌هاست. شیوۀ «فهم» رفتارهای اجتماعی اقوام و ملیت‌های دیگر تا حدّی تحت تأثیر چارچوب نظری پژوهشگر است. 🔸 در سنّت علمی مسلمانان، بسیاری از سفرنامه‌ها و «رحلة»ها حاوی نکات مردم‌شناختی قابل‌توجهی است، امّا زیست اجتماعیِ یک فقیه شیعه در میان اقوام و ملیت‌های آفریقایی دریچۀ جدیدی به فهم رفتارهای اجتماعی آن‌هاست. 🔸 در این مصاحبه آیت الله ملک‌زاده از نحوۀ تبلیغ دینی در آفریقا با توجه به بستر فرهنگی مردمان این قاره سخن می‌گوید. تجربیات ایشان حاصل حضور مسقیم در کشورهای متعدد آفریقایی است. 🔸 علاوه بر ارائۀ شناخت‌های دست اول از زندگی اجتماعی مردم آفریقا، ابحاث تطبیقی میان تبلیغ جامعۀ تبشیری مسیحی در آفریقا و تبلیغ اسلامی نیز مطرح گردیده است. همچنین، راهکارها و تجویزهایی برای مواجهۀ فرهنگی و مستقیم با مردم قارۀ آفریقا بیان شده است. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ کتاب روش شناسی علوم انسانی، نوشته استاد احمد حسین شریفی در سال ۱۳۹۸ توسط انتشارات آفتاب توسعه منتشر شده است. 🔸 این کتاب شامل یک مقدمه و چهارده فصل است. «نویسنده در این نوشتار بر آن است که فلسفه روش و روش شناسی را در نظر بگیرد و به گونه ای مسیر خود را طی کند که اولا [...] برخوردار از وضوح باشد و بتواند برای محققان علوم انسانی راهبری کند؛ در خدمت اهداف و کارکردهای اصلی علوم انسانی باشد [...] و ثالثا در همه بخش ها مبانی، مقاصد و ارزش های اسلامی را مورد توجه قرار دهد». 🔸پس از طرح مباحث مقدماتی (فصول اول تا سوم)، نویسنده در فصل چهارم از روش تعریف، در فصل پنجم از روش توصیف، در فصل ششم و هفتم در باب روش تبیین، ضمن فصل هشتم، نهم و دهم درباره روش استدلال و انواع آن (قیاس، استقراء و تمثیل)، در فصل یازدهم و دوازدهم در باب روش تفسیر، در فصل سیزدهم از پیش بینی و در فصل چهاردهم از روش ارزیابی بحث کرده است. 🔸این کتاب برای همه کسانی که به روش شناسی علوم اجتماعی، علوم انسانی و رابطه علوم اجتماعی و دانش فقه علاقه دارند قابل استفاده است. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ «فقیه به مثابه حافظ مصالح اجتماعی و محور وحدت سیاسی و اجتماعی جامعه شیعه» در کلام آیت الله العظمی صافی گلپایگانی 🔸«ففي الغيبة الكبري ... لا بد بطريقٍ أولي للإمام من رعاية مصالح شيعته، و دفع ما يؤدي إلي ضياع أمرهم و انحلاله، و ذلك بنصب القيِّم علي أمورهم، الحافظ لشئونهم الاجتماعية و السياسية، و قوانين دينهم و دنياهم. و ليس ذلك بالإجماع و الاتفاق إلا ولاية الفقهاء ... كل ما يقع تشريعاً تحت مسئولية الإمام عليه السلام و رعايته مما يرتبط بمصالح الامة الإسلامية و شئون الولاية علي الناس، و تقام لحفظها الحكومات يكون ذلك واقعاً تحت مسئولية الفقهاء و رعايتهم و إدارتهم». * ضرورة وجود الحكومة او الولاية للفقهاء، صافی گلپایگانی، لطف الله، ص: ١٥ 🔸ترجمه: «پس در دوران غیبت کبری ... به طریق اولی لازم است امام مصالح پیروان خویش را رعایت نموده و آنچه مایه نابودی و انحلال امر آنهاست دفع نماید، آن هم از طریق منصوب كردن کسانی که سرپرستی امور آنها را به دست گرفته، حافظ شؤون اجتماعی و سیاسی ایشان و قوانین دین و دنیای آنها باشند. ... و چنین شأني بنا به اجماع و اتفاق فقها منحصر در فقيه است .... پس هرآنچه تشریعا در حوزه مسؤليت هاي امام معصوم عليه السلام مي باشد و رعايت آن مربوط به مصالح امت اسلامي و از جمله شؤون ولايت و سرپرستی بر مردم است و حکومت ها حافظ آن هستند، واقعا تحت مسؤليت، رعايت و اداره فقهاست». @Fiqh_al_Ijtima
◀️ سخرانی استاد عبدالحسین خسروپناه با عنوان «تبیین فقه نظام ولایی» مورخ ۶ دی ۱۴۰۰ در مدرسۀ فقاهت حوزۀ علمیۀ مشهد برگزار شده است. 🔸 در این سخنرانی، استاد خسروپناه به تبیین «فقه الاجتماع»، «فقه اجتماعی»، «فقه ولایی» و «فقه نظام ولایی» می‌پردازد. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ سخنرانی علمی استاد احمد حسین شریفی با عنوان «مواجهۀ بنیادین با آسیب‌های اجتماعی» در تاریخ ٢٦ دی ماه سال ۱۴۰۰ در دومین همایش ملّی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از منظر اسلام ارائه شده است. 🔸در این سخنرانی، دکتر احمد حسین شریفی رویکرد بنیادین اسلام در قبال آسیب‌ها و انحراف‌های اجتماعی را توضیح می‌دهند. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ جلسه نقد كتاب "اندیشه فرهنگی آیت الله خامنه ای" توسط کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای عالی اسلامی 🔸 نویسنده کتاب: دکتر مهدی جمشیدی 🔸 ناقدان: دکتر سید علی سیدی فرد دکتر علی جعفری https://www.dana.ir/1802048 @Fiq_al_Ijtima
◀️ ◀️ درس‌گفتار نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (دانشگاه تهران، دورۀ کارشناسی، سال 89) توسط دکتر حسین کچویان ◀️ این درس‌گفتار سیزده جلسه‌ای، شامل یک دوره نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی و بیان ریشه‌های تاریخی-فلسفی آن با نگاهی دقیق و نقادانه است. ◀️ خطوط کُلّی جلسۀ هشتم: 🔸ماکیاولی و بعدها توماس هابز اعتقاد داشتند که انسان ایدئال فلسفی و دینی ربطی به جهان واقعی ندارد. از نظر آن‌ها، هدف انسان بیشینه کردن منفعت این دنیایی است. 🔸 توماس هابز، فیلسوف انگلیسی قرون شانزدهم و هفدهم، معتقد بود علم اخلاقی نوین را بنیان نهاده است. 🔸نقد هابز بر نظریات گذشتگان در مورد حکومت و مسائل سیاسی این بود که: الف- مقدمات آن ها در مورد انسان، ایدئال و غیر واقعی است. مقدماتی مانند اینکه مثلا انسان کمال طلب است و خیر دیگران را می خواهد. ب- اهداف ترسیم‌شده نیز مناسبتی با وضعیت واقعی انسان ندارد. 🔸برخی جنبه ها و مبادی نظریه سیاسی هابز از این قرار است: الف- هابز یک ماتریالیست تمام عیار است و تمام واقعیت را منحصر در اشکال مختلف ماده می داند. ب- او را هم نظریه پرداز حکومت‌های مستبد و مطلقه سکولار می دانند و هم نظریه پرداز حکومت های لیبرال. ج- از نظر او همۀ رفتارهایشان مبتنی بر دو اصل است: اول، اصل «صیانت از خود» و دوم اصل «جلب منفعت». د- این نظریه تا پیش از تحقق علم جامعه شناسی نظر غالب در باب تشکیل اجتماع بوده است. طبق این نظریه انسان تا پیش از حضور در اجتماع در یک وضع طبیعی قرار دارد. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ کتاب فلسفه فقه الاجتماع حاصل درسگفتارهای استاد عبدالحسین خسروپناه می باشد که توسط حجت الاسلام مجید رجبی تقریر شده است. ◀️ این کتاب به صورت مشترک توسط انتشارات دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام و پژوشگاه فقه نظام در زمستان ۱۴۰۰ منتشر شده است. 🔸 این کتاب با نگاهی درجه دوم و فلسفی به مباحثی نظیر چیستی فقه مضاف، فقه الاجتماع، گستره و کارآمدی آن، مفهوم حکم شرعی و فرایند آن در مقام ثبوت و اثبات، نسبت فقه الاجتماع با دانش های اجتماعی دیگر، مکاتب و رویکردهای فقه الاجتماع مطرح شده است. @Fiqh_al_Ijtima
◀️ ◀️ درس‌گفتار «نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی» (دانشگاه تهران، دورۀ کارشناسی، سال 89) توسط دکتر حسین کچویان. ◀️ این درس‌گفتار سیزده جلسه‌ای، شامل یک دوره نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی و بیان ریشه‌های تاریخی-فلسفی آن با نگاهی دقیق و نقادانه است. ◀️ خطوط کُلّی جلسۀ نهم: 🔸ماکیاولی و پیروان او در دوران مدرن معتقد بودند اهدافی که سنت طرح می کند: اولا متناسب با انسان های واقعی طرح نشده اند، لذا غیر قابل حصول اند و؛ ثانیا در صورت حصول نیز ارزش های دیگری وجود دارند که ارزشمندتر از ارزش های سنتی اند: ارزش های این جهانی. 🔸غالب متفکران اجتماعی مُدرن به انسان واقعی نظر داشتند، امّا در مقام توسعۀ نظریه و دانش مجبور بودند تئوری‌هایی کلّی در مورد انسان ارائه کنند. 🔸طبق نظریه‌های مُدرن پس از ماکیاولی و اتباع او، انسان موجودی است کاملا تابع غریزه و اهداف زیستی. نیروهای ضروری بیرونی او را وادار به انجام افعالی خاص می کنند، نه این که او تحت تاثیر ایده ها و ارزش ها انتخاب کند. 🔸 این خط فکری انسان شناسانه (حیوان انگاشتن و تابع غریزه و نیروهای بیرونی دانستن انسان) در سراسر دوران مدرن دنبال شده است. در میان اندیشمندان اجتماعی، ماکیاولی، مانویل، هابز، نیچه، مارکس و ... و در میان جامعه شناسان پارتو رسما به چنین چیزی تصریح دارند. @Fiqh_al_Ijtima