🔸 نشست علمی اصالت فرهنگ اسلامی در وضعیت ترجمه
🔰 گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه در راستای همایش ملی فلسفه فرهنگ برگزار میکند:
🎙 با حضور:
#حبیب_الله_بابایی
#حسین_رمضانی
#محمد_محمدی_نیا
✍️ دبیر علمی:
#سیدحسین_فخرزارع
📅 چهارشنبه ۱۷ مرداد ماه ۱۴۰۳، ساعت ۱۰
🏢 قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
📡 حضور مجازی از طریق:
🌐 skyroom.online/ch/iict/farhang
🔍 مشروح خبر👇
🌐 iict.ac.ir/farhang-3
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
اربعین دکتر بابایی.mp3
23.78M
«اربعین» از منظر مقام معظم رهبری، حضرت آیتالله خامنهای
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
الهیات تعزیت.mp3
24.28M
🔸 صوت نشست علمی نشست الهیات تعزیت
🔺 (بررسی ماهیت، حکمت، مشروعیت و مضامین)
🎙 با حضور:
مهدی فرمانیان
حبیب الله بابایی
#محمدباقر_پورامینی
📅 دوشنبه ۸ مردادماه ۱۴۰۳
🏢 قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
🆔 @iictchannel
#یادداشت_تمدنی
#بازنشر
🖊اربعین و «الهیات خدمت» (رویکرد تمدنی) | حجتالاسلام #دکتر_بابایی
🌀نظام ارتباطی «زائر ـ خادم» در #اربعین، دو عنصر کلیدی در مطالعات اجتماعیِ جهان اسلام پیش روی ما قرار میدهد: عنصر «زیارت»، و عنصر «خدمت». آنچه در این یادداشت کوتاه به آن اشاره میکنم موضوع «خدمت» در اربعین و ابعاد انسانی و جهانی آن در وضعیت کنونی دنیای اسلام است. تعبیر «#الهیات_خدمت» (theology of service) پیش از این در الهیات مسیحی مخصوصا در کلیسای کاتولیک در نسبت با خدا (خدمت به خدا) و خلق (خدمت به خلق) مطرح بوده است. در ادبیات جدید نیز موضوع «خدمت» را میتوان در اخلاق کاربردی (در تعریف «حرفه» به مثابه شغلی که «آرمان خدمت» داشته باشد) و در معنویتشناسی و معنویتهای نوظهور (داعیهی اخلاق اجتماعی در معنویتگرایی جدید و وجود نوعی از خودارضایی اخلاقی در آن) دنبال کرد.
🔹اما «الهیات خدمت» در تفکر اسلامی را میتوان هم در خدمت به خدا (قو علی خدمتک جوارحی)، هم در خدمت به دین، و هم در خدمت به انسان؛ مثل خدمت به امام (المواظبه علی خدمه الامام)، خدمت به پدر و مادر (در دعای 24 صحیفه سجادیه)، خدمت به عالم (احق الناس بالخدمه العالم)، خدمت به برادران دینی (اشرف العباده خدمتک اخوانک المومنین)، و خدمت به میهمان و غیره، جستجو کرد و به لحاظ نظری نیز نسبت بین «خدمت و معنویت» (اقتضائات و کارکردهای معنوی خدمت)، «خدمت و عزت» (اینکه خدمت نه به ذلت بلکه به عزت فرد میانجامد)، «خدمت و عدالت» (اینکه خدمت مناسبات عادلانه و برابریهای اجتماعی را موجب میگردد)، را تحلیل کرد، لیکن آنچه که من در این نوشته کوتاه بدان اشاره میکنم رابطه بین «خدمت و همبستگی» در فرهنگ اربعین و آوردههای اجتماعی و احیانا تمدنیِ آن است.
🔸نظام ارزشیِ «خدمت» در اربعین، اولا برخوردار از «خلوص خدمت» است (یعنی خدمت در برابر خدمت نیست، بلکه خدمت برای عشق است)، ثانیا خدمت به همه است (همه فارغ از دستهبندیهای فرهنگی، قومی، و حتی مذهبی مشمول خدمت هستند)، ثالثا خدمت همه جانبه است و همه زندگیِ خادم، حتی سایۀ شخص خادم (خدمت سایه) از جمله نذر و نذورات فرد خادم و در خدمت زوار قرار میگیرد.
🔹بر خلاف آنچه که در تاریخ خدمت تبشیریها در مسیحیت بوده که خدمت در آن راهی بوده است برای توسعه استعمار غرب، خدمت در اربعین امری معنوی، اخلاقی، و انسانی است که جامعه اربعینی را به خوشهای از نیکیهای متراکم و بلکه «خیر بزرگ جهانی» بدل میکند و آن را به آستانههای تمدن نزدیکتر میکند (تأمل کنید در آیۀ « مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ»). این خوشههای انباشته از نیکی و خیر، که همه خیر بودن آن را به زبان فطرت فهم و درک میکنند (اساسا زبان خدمت زبان فطرت است)، نوعی از یگانگی و توحید اجتماعی را ایجاد میکند و این بار به جای آنکه تقریب مذاهب و یا گفتگوی بینالادیان در سالنهای تشریفات معطل بماند، در موکبهای حسینی توسعه مییابد.
🔸بدینسان به نظر میرسد اگر الگوی «خدمت» و الهیات پشتیبان آن را بتوان به یک نظریه و یا به یک مدل ارتباطی در مناسبات انسانی و اسلامی تبدیل کرد میتوان زمینه را برای تحول اخلاقی و ترقی تمدنی در میان مسلمانان از بالکان تا بنگال و از شرق تا غرب فراهم نمود و افقهای جدیدی را فراروی انسان معاصر بازگشود.
❇️در این میان به نظر ضرورت دارد که نخبگان و کنشگران تمدنی در جهان اسلام نسبت به سرمایههای تمدنی در جهان اسلام (مانند حج و اربعین) بیش از پیش اعتنا بورزند و نسبت به سرمایههای تمدنی دنیای اسلام بهوش باشند که آنها در حصار دولتهای عراق و عربستان نماند و تصمیم در بارۀ اکنون و آیندهی این سرمایهها نیز نه به دست سیاستمداران بلکه به دست عالمان و دانشمندان دنیای اسلام تعریف و تعیین شود.
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
💢 آمنا | سامانه تمدن اسلامی
🌐http://amena.bou.ac.ir
📱https://eitaa.com/AmenaNews
👈 یادداشت «بهشت اربعین»
اولین یادداشت در اولین تجربۀ اربعینی (سال 1394)
👇👇
https://article.tebyan.net/306847/%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
Globalization of Transnational Religious Capacities.pdf
283.3K
#مقاله
📃 Globalization of Transnational Religious Capacities: A Strategy Towards the Islamic Ummah: Investigating the Great Arba’in Religious Event | Ehsan Amini Baghbaderani
🔖جهانی شدن ظرفیتهای دینی فراملی: راهبردی به سوی امت اسلامی: بررسی واقعه بزرگ مذهبی #اربعین
📙 Transnational Islam and Muslim Politics: Policies, Identities, and Ideologies
🏬 ISTANBUL UNIVERSITY PRESS
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
💢 آمنا | سامانه تمدن اسلامی
🌐http://amena.bou.ac.ir
📲https://eitaa.com/AmenaNews
#مقاله
📃 Globalization of Transnational Religious Capacities: A Strategy Towards the Islamic Ummah: Investigating the Great Arba’in Religious Event
🔖جهانی شدن ظرفیتهای دینی فراملی: راهبردی به سوی امت اسلامی: بررسی واقعه بزرگ مذهبی #اربعین
🖊 To achieve the width and maneuverability of the soft power of the Islamic world, Islam needs to globalize its religious capacities to enable the formation of the Islamic ummah. To have this event occur, we must act on the discourse of Islam in the international environment based on fitrah with a focus on the ummah. Fitrah [innate nature] is considered to be one of the main topics in the Islamic religion as an intrinsic philosophical layer of Islam regarding intercultural and multicultural dialogue, while the ummah is considered an external operational layer of Islam in international dialogue. This study examines as a case the various dimensions of the large community of Arba’in, one of Islam’s innate transnational religious capacities. Nowadays, the Arba’in community has become a transnational ritual with indigenous and intercultural characteristics and the potential to focus on the Islamic ummah and its formation. This research addresses the challenges in forming the Islamic ummah and the globalization of innate and transnational religious capacities as the strategy for achieving it.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
💢 آمنا | سامانه تمدن اسلامی
🌐http://amena.bou.ac.ir
📲https://eitaa.com/AmenaNews
#مقاله
📃 Globalization of Transnational Religious Capacities: A Strategy Towards the Islamic Ummah: Investigating the Great Arba’in Religious Event
🔖جهانی شدن ظرفیتهای دینی فراملی: راهبردی به سوی امت اسلامی: بررسی واقعه بزرگ مذهبی اربعین
🖊اسلام برای دستیابی به توسعه قدرت نرم جهان اسلام، نیاز دارد تا ظرفیتهای دینی خود را در مقیاس جهانی فعال سازد تا بتواند تشکیل امت اسلامی را ممکن بسازد. برای وقوع این امر، باید بر اساس گفتمان اسلام و بر پایهٔ فطرت در فضای بینالملل آنهم با محوریت امت عمل کرد.
فطرت یکی از موضوعات اصلی دین اسلام به عنوان لایه درونی فلسفی اسلام در گفتوگوی بین فرهنگی و بلکه چندفرهنگی به شمار میرود، در حالی که امت به عنوان لایه عملیاتی بیرونی اسلام در گفتگوهای بین المللی محسوب میشود.
این پژوهش به صورت موردی به بررسی ابعاد مختلف اجتماع بزرگ اربعین بعنوان یکی از ظرفیتهای فطری دینی و فراملی اسلام میپردازد. امروزه اجتماع اربعین به یک آئین فراملی با ویژگیهای بومی و بین فرهنگی تبدیل شده است که میتواند با تمرکز بر امت اسلامی، زمینههایی شکلبندی امت را فراهم میسازد.
این پژوهش به چالشهای شکلگیری امت اسلامی و چالشهای جهانیشدنِ ظرفیتهای دینی - فطری به مثابه راهبرد دستیابی به امت - تمدن میپردازد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
💢 آمنا | سامانه تمدن اسلامی
🌐http://amena.bou.ac.ir
📲https://eitaa.com/AmenaNews
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
💥 اسقف مسیحی در پیادهروی اربعین🔻
👈 بسیار خوشحالم خودم را در کنار شما [روحانی] از قم در حال حرکت به کربلا میبینم ... و این، نشانه پیروزی امام حسین [علیهالسلام] است. («مالخاز سونگیو لاچفیلی»، اسقف مسیحی)
🆔 کانال اسرار تاریخ
🌐 eitaa.com/monzer_ir
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
استاد یزدانپناه در تحلیل عرفانی از ثارالله به سه بُعد «معنوی_معرفتی»، «حماسی_اجتماعی»، و «رثا و عزا» در «خون خدا» تاکید میکند.
در تجربۀ عرفانی اربعین نیز زائرین ثارالله همین عناصر سهگانه را همزمان تجربه میکنند؛ آنها عمیقا هم میآموزند، هم میگریند، و هم میشورند.
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
https://virasty.com/Habibollah_Babai/1724064554589683202
BLOOD_OF_GOD_IN_SUFISM_THEORY_OF_YADOLLA-36724167.pdf
3.14M
مقاله «خون خدا در عرفان اسلامی» (نظریه یداله یزدانپناه)
در مجله Ecumenical Studies در دانشگاه تمپل آمریکا
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
JAP_Volume 29_Issue 172_Pages 53-64.pdf
350.5K
ترجمه فارسی مقاله «خون خدا در عرفان اسلامی» در محل آیینهٔ پژوهش
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
💠 معرفی کتاب «درآمدی بر مسئله شناسی تمدنی جهان اسلام» و گزیدهای از انعکاس خبر انتشار این اثر در خبرگزاریها و پایگاههای خبری
✍️ مؤلف: حجتالاسلام والمسلین حبیباله بابائی
🏢 ناشر: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
📕 ۳۹۱ صفحه
🔸 این کتاب تحلیلی است از محتوای گفتگو با پژوهشگران و اندیشمندان ایرانی در مسائل تمدنی جهان اسلام همچون مسئله ارتباطات و رسانه، مسئله سلامت و سلامت اجتماعی، مسئله آب و محیط زیست، مسئله ورزشهای مدرن در جهان اسلام، مسئله امنیت، مسئله مقاومت، مسئله مهاجرت و جمعیت و برخی دیگر از مسائلی که نظم تمدنی امت اسلام را به چالش میکشد.
🔹محتوای این گفتگوها بیانگر ضعفهای عمیق مطالعاتی و پژوهشی در درک کاستیها و البته نشان دهنده زمینهها و فرصتهای علمی و عملیاتی بسیار در خیزِ تمدنی مسلمانان در دنیای امروز است.
🔰 این اثر در ۵ فصل تألیف شده که عناوین آنها عبارتند از:
1️⃣ مسئلههای کلان جهان اسلام و پرسشهای تمدنی آن
2️⃣ تحلیلی در مورد پرسشهای عینی – تمدنی
3️⃣ ضعفهای تمدنی در جهان اسلام
4️⃣ راهکارهای تمدنی
5️⃣ خلأهای دانشی - پژوهشی در تحلیل مسئلههای تمدنی جهانِ اسلام
👈 گزیدهای از انعکاس در رسانههای خبری
✅ خبرگزاری مهر
🌐 mehrnews.com/x35CCL
✅ خبرگزاری ایبنا
🌐 ibna.ir/x6qvz
✅ خبرگزاری ایسنا
🌐 isna.ir/xdRCXb
✅ خبرگزاری ایلنا
🌐 www.ilna.ir/fa/tiny/news-1513885
✅ خبرگزاری رسا
🌐 rasanews.ir/003CVW
✅ خبرگزاری حوزه
🌐 hawzahnews.com/xcZnJ
✅ قدس آنلاین
🌐 qudsonline.ir/xby8y
✅ خبرگزاری هنر آنلاین
🌐 www.honaronline.ir/fa/tiny/news-1942
توتالیتاریسم «شبهعلم»
اخیرا وزیر محترم علوم در جلسه معارفه، ضمن تأکید بر شعار وفاق ملی و ضرورت گفتگو بین انظار مختلف، ناخواسته به طرح یک طبقهبندی دوگانۀ «علم» و «شبه علم» پرداخته و در یک رویکرد «تنبیهی» طیفی از دانشها و دانشمندان را اساسا از جرگۀ علم خارج نموده است. وقتی این جملات جناب وزیر را در بارۀ «شبه علم» خواندم به یاد جملۀ رمون گراسفوگل افتادم آنجا که شکلگیری «خشونت معرفتی» در نهادهای آموزشی مدرن را مطرح نموده و میگوید: «خشونت معرفتی در این محافل دائما دانشهای بومی را سرکوب میکند، و «جبر معرفتیِ اروپامحوری» دانش های غیراروپایی نظیر دانشهای سیاهان و نیز دانشهای بومی مناطق غیراوپایی را خرافه میپندارد و آن را از اساس انکار میکند.»
شاید وزیر محترم علوم مدتهاست فضای حوزههای علمیه را در قم و مشهد و اصفهان از نزدیک ندیده باشند. واقعیت این است که مدتهای مدیدی است که جریان روشنفکری حوزوی در فهم علم جدید و مدرنیتۀ غرب، اعتماد خود را به روشنفکران سکولار و مترجمان ایدئولوژیک از دست داده، و دیگر برای علمی بودناش معطل اجازۀ آنها نمیماند. امروزه سطح پژوهشهای آکادمیک در حوزه در عرصههای علوم انسانی بسیار جلوتر از دانشگاههای علوم انسانی در ایران و بلکه دانشگاههای متعدد در کشورهای اسلامی است. امروزه در مراکزی همچون دانشگاه ادیان مذاهب، دانشگاه مفید، موسسه امام خمینی ره، دانشگاه باقرالعلوم و نیز پژوهشگاههای مختلف حوزوی متون انگلیسی، آلمانی و گاه فرانسوی به خوبی خوانده میشود. مطمئن هستم که این مقدار از سطح آشنایی به زبان در برخی از دانشگاهها حتی دانشگاه تهران وجود ندارد. بخش منابع لاتین در کتابخانه موسسه امام خمینی و دانشگاه ادیان مذاهب از جمله کتابخانههای فاخر در ایران به حساب میآید. بسیاری از فضلای حوزه در مجلات معتبر دنیا به زبان اصلی مینویسند و درعین حال برای گوشهای شنوایی که بحمدالله در دنیای غرب فراوان وجود دارد، به آنچه که «علم واقعی» خوانده می شود، نقدهای روششناختی مهمی مطرح میکنند.
وزیر محترم علوم اگر میخواستند تعریضی به علما داشته باشند، شاید بهتر بود از کرونا شروع نمیکردند. مثال کرونا مثال خوبی برای اثباتِ واقعی بودن علوم جدید و شبهعلم بودن علوم سنتی نیست. در باره کرونا هنوز آنچه در پستوی وزارتخانهها و بیمارستانها مانده، هنوز برملا نشده است. همه میدانیم که دست کم در مورد کرونا، فناوریهای مدرن به تعبیر نوربرت الیاس، مرگ نزدیکان و عزیزان ما (که هنوز در سوگشان میسوزیم) را آسانتر و البته غیرانسانیتر ساخت (مرگی بهداشتی ولی غیراخلاقی). در همان ایامی که دوستداران علم اصیل در وزارت بهداشت ایران، آموزههای سنتی را توهم و خرافه قلمداد میکردند و حتی اجازه استفاده از عسل را در بیمارستانهای ما نمیدادند، چینیها به اذعان ناظران در یک «رقابت ستودنی و تمدنی با آمریکاییها» با استفاده از طب چینی و غذاهای مکمل سنتی، دورههای درمانی در بیمارستان ووهان را از 10 روز به 6 روز تقلیل میدادند و از بسیاری از مرگهای بیرویه جلوگیری میکردند.
البته میدانم که نباید در برابر مقدورات علم جدید، مقاومت کرد و از همان مقدار از پیشرفتهای غیرقابل انکار هم صرف نظر کرد، لیکن نباید کسی که قرار است مدیریت علم (البته نه مرجعیّت علمی) را در میانۀ انبوهی از دانشمندان و متفکران در حوزه و دانشگاه به دست بگیرد، از علم مدرن و نیز از فلسفۀ علم، چوب و چماقی برای حاشیه راندن دیگر علوم و دیگر عالمان درست کند، در حالی که در همان فلسفه علم در الگوهای تفسیری و همینطور پارادایم انتقادی مرزهای میان علم و فرهنگ و نیز مرزهای بین علم و ایدئولوژی درهم ریخته شده و پایههای طبقهبندیهای پوزیتویستی را بر هم زده است. ادامه 👇👇
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
ادامه «توتالیتاریسم «شبه علم» 👆👆
علاوه اینکه، آن علم واقعی و اصیلی که جناب آقای وزیر آن را آرزو میکنند از کجا میآید؟ منابع این علم چیست؟ داور نهایی این علم چه کسی و متعلق به کدامین دستگاه شناختی است؟ آقای وزیر حتما وضعیت آشفتۀ ترجمههای بی رویه در ایران در عرصههای علمی از جمله علوم انسانی را میداند و میدانند آنچه از ترجمهها به محافل علمی ما سرریز میشود برآمده از اولویتهای بازار، ناشران، و مترجمان است و نه متفکران. محافل علمی و دانشگاهی ما مرکزی برای«مطالعات ترجمه» ندارند، و نیز سیاستگذاریهای روشنی در باب ترجمههای شده و مهمتر ترجمههای نشده (lost translations) ندارند. آنگاه ترجمههایی که هیچ مرکز مطالعات ترجمه، اصول و فرایند آن را بررسی نمیکند (چیزی به نام «فلسفۀ ترجمه» و نیز «اخلاق ترجمه» نداریم)، پیامدهای فکری و فرهنگی آن را تحلیل نمیکند (چیزی به نام «جامعهشناسی ترجمه» نداریم)، و صرفا از برخی محفلهای علمی در اروپای غربی و آمریکای شمالی آنهم فقط از زبان هژمون انگلیسی به نظام مفهومی ما انتقال مییابد، نمیتواند معیار و ملاکی برای تشخیص علم واقعی از شبه علم باشد.
باید بدین نکته تأکید کرد آنچه که امروز وزیر محترم در ایران آن را شبه علم مینامد در دنیای غرب دستکم سابقهای بیش از 60 سال دارد. برخی از این شبهعلمها مانند «سلامت معنوی»، «مراقبت معنوی»، «مددکاری دینپایه»، و نیز «الهیات عملی» (که بر پایه آموزههای معنوی و دینی در حوزههای علمیه مسیحی است) از نظریه عبور کرده و امروزه در برخی کشورهای اروپایی تبدیل به کلینیک شده است. ما نباید واقعیت و ماهیت علم به ظاهر مدرن خودمان را پنهان کنیم. حقیقت آن است که ما شتابزده و سادهلوحانه تسلیم تکصدایی و تکگوییها در علوم جدید شدهایم و خود را در تاریخ قدیم مدرنیتۀ غربی محبوس کردهایم و از این رو همیشه حتی در تقلید از غرب نیز دچار عقبماندگیهای بسیاری شدهایم.
بدینسان به نظر میرسد رویکرد سختِ حقوقی در امر سیاستگزاری علوم میتواند دلالتهای خطرناکی داشته باشد و نوعی از انسداد علمی را در رقابت های علمی دانشگاهی بوجود آورد. جایی که رهبری امت اسلام در پی سیاستها و استراتژیهای تمدنی در عرصههای مختلف زندگی از جمله عرصههای مهم علمی میرود اولا باید به تنوع رویکردها و آزادی اندیشه و بیان در عرصه های علمی اعتنا کرد، و ثانیا باید به سامانههای جدید در خلق دانشهای بومی، پژوهشهای بومی، و علوم اسلامی بیش از پیش تأکید نمود. تقلیل تمام علم به دنیای حس و تجربه آنهم در نسخههای غربیِ قدیم، مسیر رشد علمی کشور را دشوارتر خواهد کرد.
برای عبور از این تناقض، باید بر همان فراز نخست از سخنان وزیر محترم مبنی بر گفتگو پافشاری کرد. باید به گفتگوهای واقعی و متواضعانه تن داد، از سخنرانیها و داوریهای یک طرفه در مهمترین مسئلههای علمی و معرفتی پرهیز نمود، تا بتوان توأمان از علم جدید و علم سنتی در بازسازی گفتمانهای جدید و پاسخهای نوآمد به نیازهای دنیای معاصر استفاده کرد.
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
یادداشتی از دکتر محمدرضا بهمنی (معاونت فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات) در باره نوشته «توتالیتاریسم شبه علم»👇👇
جناب آقای دکتر بابایی عزیز
سلام علیکم
یادداشت جنابعالی در نقد طبقهبندی علم و شبه علم را خواندم. سخنان جناب آقای دکتر سیمایی از چند جهت، نیازمند بحث و بررسی است.
یکم) از منظر سیاستگذاری علم
دوم) از منظر مناسبات دانشگاه و جامعه
اما فراتر از این مناظر و به حسب تلمذ در فضای مطالعات تمدنی که جنابعالی از اساتید مسلم این عرصه هستید، مایلم از منظر تمدنی هم به عنوان منظر سوم نسبت به سخنرانی وزیر محترم و یادداشت جنابعالی اشاره کنم.
بنده نیز همچون جنابعالی معتقدم، تحلیل نظام علمی و پژوهشی از منظر سیاستگذاری علم، نیازمند وسعت نظر و میدانسپاری به همه جریانهای اندیشگی است. طبعا اگر آنچنان که ایشان هم اشاره کردهاند، احیاء و تقویت کرسیهای نقد و نظریهپردازی رخ بدهد، این، خودِ فضای مبادلات علمی است که مسیر درست را خواهد گشود.
اما به نظرم، جا دارد در بررسی و نقد رویکرد جدید در وزارت علوم که البته چند روزی از طرح آن نگذشته است، به مناظر و ابعاد دیگر هم پرداخته شود. (چه از موضع استقبال و چه از موضع انتقاد).
بنده بیشتر از جهت ضرورت پرداختن به این ابعاد، اشاره وار نکاتی را قابل ذکر میدانم:
۱. اختلال در مناسبات نظام علمی (دانشگاهی و حوزوی) کشور با جامعه.
واقعیت آن است که دانشگاهها و حوزههای علمیه، در مسئلهمندی و اهتمام به چالشها و نیازهای جامعه، نمره قابل قبولی ندارند. درونگرایی دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور، مقررات دست و پاگیر و تفکر برخورد اداری با اساتید و محققان و نیز شاخصهای ارتقا و ترفیع، در زمره مهمترین عوامل شکاف میان دانشگاه و جامعه است. در مجموع مسئلهمحوری نظام علمی و پژوهشی، خود مسئلهای نگران کننده است. مسئلهای که معیار قضاوت در مورد هویت نسلی دانشگاههای کشور محسوب میشود. البته جا دارد از رویکرد مسئلهمحوری در برخی مراکز حوزوی تقدیر شود. هرچند بدلایلی که فرصت ذکر آن مجال دیگری نیاز دارد، هنوز نمیتوان اجرای آن رویکرد را موفق ارزیابی کرد.
۲. انسداد گفتگو. همانطور که در سخنان آقای وزیر و نیز در یادداشت جنابعالی اشاره شده است، گفتگوی علمی و فرهنگی از ضروریات نشاط فضای علمی کشور است.
مراکز علمی و اساتید و محققان، در چند ساحت باید تقویت و فراگیر سازی گفتگوهای علمی و فرهنگی را مورد اهتمام جدی قرار دهند. از جمله؛ گفتگو میان عرصههای مختلف علمی با یکدیگر، گفتگو میان مراکز علمی و عالمان با کنشگران فرهنگی و اجتماعی، گفتگو میان مراکز علمی و مراکز حاکمیتی و نیز گفتگو میان مراکز علمی داخل کشور با متناظران خود در خارج از کشور. متاسفانه فضای رسانه و شبکههای اجتماعی، خود حجاب گفتوگوهای عالمانه در کشور شده است. اگر هم ناظر به مسئلهای ظرفیت و فرصت گفتگو حاصل میشود، آن گفتگو به عرصه افکار عمومی کشانده شده و با هیجان فضای رسانهای به ضد گفتگو تبدیل میشود. که جنابعالی در کتاب وزین مهارتهای گفتگو به تفصیل به آداب و اخلاق گفتگو پرداختهاید.
۳. عیار تمدنی نظام علمی کشور. به نظر میرسد فراتر از سطح تحلیل مدیریتی نظام علمی و دانشگاهی کشور که این روزها به واسطه سخنرانی آغازین وزیر محترم علوم شکل گرفته است، جا دارد نظام علمی کشور را در سطح تحلیل تمدنی بازخوانی کرد. همانطور که مستحضرید، این مهم به تفصیل در کتاب عیار تمدنی جمهوری اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. اما به اجمال، دغدغههایی که در این سطح تحلیل قابل ذکر است را در قالب این سئوالات میتوان برشمرد:
یک) دانشگاهها و حوزههای علمیه، تحولات عصری و نسلی در ساحتهای مختلف حکمرانی را چگونه باید مورد توجه قرار دهند؟ چه سهمی از گروههای علمی دانشگاههای کشور، معطوف به آیندهپژوهی است؟
دو) شما به درستی به ترجمههای شده و ترجمههای نشده و اساساً به خلاء دروازهبانی ترجمه اشاره کردید. امّا به همین ضریب اهمیت میتوان پرسید که؛ دانشگاهها و حوزههای علمیه در فعالیتهای خود چه سهمی برای ترجمه و عرضهی آثار و تولیدات علمی خود به سایر زبانها، قائل هستند؟ کافی است سری به سایت دانشگاههای کشور و حتی دانشگاههای برتر کشور بزنید و ببینید که در سایت آنها به چه زبانهایی محتوا وجود دارد؟ جالب است اشاره شود که، تا همین چند ماه قبل، حتی یک محتوای چندرسانهای و چندزبانه برای معرفی ظرفیتهای دانشگاهی و حوزههای علمیه تولید نشده بود!
سه) دغدغههای جهان اسلامی در دانشگاههای کشور و حتی در حوزههای علمیه چه جایگاهی دارد؟
چهار) سهم دانشگاههای کشور در جذب دانشجویان بینالمللی حتی در مقایسه با دانشگاههای کشورهای منطقه مانند ترکیه و روسیه چیست؟
ادامه 👇👇
https://eitaa.com/Habibollah_Babai
ادامه یادداشت دکتر بهمنی از بالا 👆👆
پنج) و شاید مهمتر از سئوالات فوق، دانشگاهها و حوزههای علمیه، تحولات منطقهای و جهانی و مسئلهای به نام شکلگیری نظم نوین جهانی را چقدر در رسالههای دکتری و طراحی رشتههای جدید و در پژوهشهای خود مورد توجه قرار میدهند؟
البته روشن است که این سئوالات و موارد مشابه آن، تنها متوجه خود مراکز دانشگاهی و حوزوی نیست، بلکه مجموعهای از دستگاهها به ویژه وزارت علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه دیپلماسی کشور باید به آن بپردازند.
در هر حال امید میرود، تضارب آراء یی که در این خصوص شکل گرفته است، با سعه صدر، جامالاطراف و به صورت نظامواره فراگیر شده و آثار و برکات آن در تحول نظام علمی و اندیشهای کشور موثر واقع شود.
با احترام
محمدرضا بهمنی
https://eitaa.com/Habibollah_Babai