✅ چند مسئلۀ شرعی در باب خمس (13)
📝 اگر شخص شک کند که بر مال او سال خمسی گذشته یا نه (سالگشت شدهاست یا خیر)، پرداخت خمس آن واجب نیست.
📝 کسی که سال خمسیاش را فراموش کرده، تا وقتی علم به حلول سال جدید ندارد، مجاز است درآمدش را صرف در مئونه کند.
✅ چند مسئلۀ شرعی در باب خمس (14)
آنچه مکلف برای مئونۀ زندگی (آنچه برای گذراندن زندگی یک فرد و افراد تحت سرپرستی او لازم است) خرج میکند، با رعایت دو قید، مشمول خمس واقع نمیشود. تفصیل این مطلب در کتاب خمس آمدهاست و در اینجا تکرار نمیکنیم. اما نکتۀ مهم که در کتاب ذکر نشده، این است:
⚠ اگر مکلف شک داشته باشد، مقداری که هزینه کرده در شأن او بوده یا خیر، باید خمس هزینه را پرداخت کند.
✅ احکام مالی که گم نشده ولی صاحب آن معلوم نیست
📝 اگر مالی که در دست انسان است، مجهولالمالک باشد ـ یعنی صاحب آن معلوم نباشدـ و البته "گمشده" هم بر آن مال صدق نکند، در صورتی که مکلف اطمینان داشته باشد که مالک آن راضی به تصرف او در آن است، جایز است به هر طوری که میداند او راضی است در آن تصرف کند، وگرنه لازم است از صاحب آن تا زمانی که احتمال یافتنش را میدهد، جستجو نماید، و پس از ناامیدی از پیدا شدن صاحبش باید آن مال یا قیمت آن مال را از طرف مالک به فقیر صدقه بدهد، و بنا بر احتیاط صدقه با اجازۀ حاکم شرع باشد (آیتالله خامنهای احتیاط مستحب میدانند)، و اگر بعداً صاحبش پیدا شود، چنانچه راضی به صدقه دادن نشود، باید آن مال (اگر موجود باشد) یا عوض آن را به او بدهد. (آیتالله سیستانی در این فرض، یعنی اعطای عوض در صورت راضی نشدن مالک به صدقه، احتیاط واجب دارند نه فتوا)
📝 مال مجهول المالکی که گمشده نیست، در صورتی که انسان اطمینان نداشته باشد که مالک آن راضی به تصرف در آن است، جایز نیست اصطلاحاً آن را «تحت ید» خود قرار دهد؛ یعنی آن مال را تحت تسلط و استیلای خود قرار دهد. مثلا اگر کسی کیفی را در دستش بگیرد، ید او بر آن «وضع» شدهاست یا به عبارت دیگر کیف «تحت ید» اوست. همچنین است اگر پشت فرمان ماشینی بنشیند و رانندگی کند. زیرا همۀ موارد از مصادیق استیلای بر آن مال هستند. پس اگر آن مال را بردارد (تحت ید خود قرار دهد) غاصب و ضامن است، مگر آن که در معرض تلف باشد، پس به قصد حفظ آن، تصرف در آن جایز است. و در این صورت، مال در دست او امانت شرعی است و فقط با تعدّی (زیادهروی) یا تفریط (کوتاهی) ضامن است.
✅ نکتهای مهم در مورد مال گمشده (لُقَطه)
📝 برای عمل به احکام لقطه باید مال از مالک گم شده باشد؛ پس آنچه که از دست غاصب و دزد گرفته میشود یا وسایلی را که شخص در مکانی جا میگذارد، لقطه نیست؛ چون از مالک گم نشدهاست، بنابراین در اجرای احکام لقطه، گم شدن مال باید احراز شود؛ یعنی اطمینان پیدا شود که مال گم شدهاست.
پس کفشی که در مسجد و مانند آن با کفش شخص عوض شده، مشکل است که احکام لقطه را بر آن جاری نمود. و همچنین است لباسی که با لباس او در حمام و مانند آن عوض شده است؛ زیرا احتمال دارد که مالک آن در تعویض آن تعمد داشتهاست و با این احتمال، مال، مجهول المالک میشود نه لقطه.
✅ حکم مال گمشدۀ بینشان (لُقَطۀ بینشان)
📝 مال گمشده اگر حیوان نباشد، اصطلاحاً به آن لقطه میگویند و اگر انسان آن را پیدا کند و نشانهای نداشته باشد که به واسطۀ آن صاحبش معلوم شود، دو حالت دارد:
1- اگر قیمت آن کمتر از یک درهم شرعی (۱۲٫۶ نخود نقره سکهدار که تقریباً معادل دو و نیم گرم نقره است) باشد، میتواند آن را برای خود بردارد (تملک کند) و لازم هم نیست که اعلام کند.
2- اگر قیمت آن یک درهم شرعی و بیشتر از آن باشد، به فتوای آیتالله سیستانی میتواند آن را برای خود بردارد، ولی طبق نظر امامخمینی نمیتواند برای خودش بردارد و بنا بر احتیاط واجب باید آن مال یا قیمت آن مال را صدقه دهد و البته هر وقت صاحبش پیدا شد، چنانچه به صدقه دادن راضی نشود، آن مال یا عوض آن را به او بدهد.
📌 پولی هم که علامت ندارد، در همین حکم است ولی اگر مقدار و خصوصیت زمان و مکان، علامتی برای پول باشد، این پول حکم مال نشاندار را دارد. ضمناً آیتالله سیستانی میفرمایند احتیاط مستحب آن است که لقطۀ بینشان را از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهند.
احکام مال گمشدۀ نشاندار بعداً ذکر خواهد شد انشاءالله.
✅ حکم مال گمشدۀ نشاندار
📝 هرگاه چیزی را که پیدا کرده نشانهای دارد که به واسطه آن میتواند صاحبش را پیدا کند، دو حالت دارد:
1- در صورتی که قیمت آن چیز به مقدار یک درهم برسد، باید از روزی که آن را پیدا کرده تا یک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند و به جستوجوی صاحبش بپردازد.
2- اگر قیمت آن از یک درهم کمتر باشد، طبق نظر امام خمینی میتواند آن را بدون جستوجوی صاحبش برای خود تملک کند، ولی طبق نظر آیتالله سیستانی بنا بر احتیاط واجب آن مال یا قیمت آن مال را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و هر وقت صاحبش پیدا شد، چنانچه به صدقه دادن راضی نشود، آن مال (اگر موجود باشد) یا عوض آن را به او بدهد.
1⃣ تغییر نیت در زمانی که متوجه شویم ماه رمضان فرا رسیدهاست
📝 در یوم الشک، یعنی روزی که معلوم نیست آخر شعبان یا اول رمضان است، اگر فرد نیت روزۀ مستحبی یا روزۀ قضا کرده باشد، ولی در بین روز متوجه شود که آن روز، روز اول ماه رمضان است، کافی است نیت خود را از روزۀ مستحب یا روزۀ قضا به «مطلقِ روزه» تغییر دهد و البته میتواند بطور مشخص نیت روزۀ رمضان کند. زیرا در ماه رمضان شخص لازم نیست حتماً نیت روزۀ ماه رمضان کند؛ بلکه اگر فقط قصد روزه داشته باشد و روزۀ نوع دیگری را قصد نکند، مثلاً قصد روزۀ قضا یا روزۀ نذر یا روزۀ مستحب نکند، کافی است.
📌 برگرفته از کتاب احکام کابردی، تألیف حجت الاسلام و المسلمین کریمی که انشاءالله بهزودی منتشر خواهد شد.
#روزه