🔸هم‌اندیشی "عدالت در تاریخ"
یکی از مطالب شایسته اطلاع‌رسانی دوره پیش از بازگشت به تلگرام، مربوط به "هم‌اندیشی #عدالت در #تاریخ" است که روز چهارشنبه ۹ خرداد ۱۳۹۷ در شب میلاد با برکت امام حسن مجبتی علیه‌السلام، از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی) در مرکز همایش‌های الغدیر برگزار شد.
در این نشست آقایان دکتر احمد واعظی، دکتر داریوش رحمانیان، دکتر محمود حکمت‌نیا، دکتر علی بیات، بنده و دکتر عادل پیغامی به ترتیب به ارائه مقاله پرداختند. دبیری جلسه را آقای دکتر حبیب‌الله بابایی بر عهده داشتند و در سخنان افتتاحیه خود موضوع اصلی نشست را بررسی پیشینه و جایگاه عدالت در تجربه تاریخی ما مسلمانان معرفی کردند.
مقاله‌های آقایان دکتر واعظی با موضوع"عدالت در تاریخ فقه اسلامی با تمرکز بر فقه امامیه"، دکتر حکمت‌نیا با موضوع "تحولات در مسأله کانونی عدالت" و دکتر عادل پیغامی با موضوع " گونه‌شناسی تلازم و ترابط تاریخ و عدالت پژوهی" رویکردی فلسفی داشت و مقاله‌های آقایان دکتر رحمانیان با موضوع "عدالت ابزاری" و دکتر بیات با موضوع "ملاحظاتی چند در باب عدالت اجتماعی در تاریخ اسلام" و اینجانب با عنوان "رفاه‌گستری به مثابه عدالت‌خواهی در تاریخ اسلام؛ بررسی موردی سیاست‌های اصلاحی غازان‌خان (حک. ۶۹۵ ق. تا ۷۰۳ ق.)" با رویکردی تاریخی ارائه شد.
بخش پایانی این هم‌اندیشی به نقدها و بیان تأملات ارائه کنندگان مقالات و نیز دیگر شرکت‌کنندگان در هم‌اندیشی اختصاص داشت. امیدوارم گزارش کامل این نشست در دسترس همگان قرار گیرد.
متن سخنرانی بنده با عنوان "رفاه‌گستری به مثابه #عدالت_خواهی در تاریخ اسلام؛ بررسی موردی سیاست‌های اصلاحی #غازان_خان (حک. ۶۹۵ ق. تا ۷۰۳ ق.)" در نشانی زیر در دسترس است:
http://m-alviri.ir/conference/رفاه‌گستری-به-مثابه-عدالت‌خواهی-در-ت/
@MohsenAlviri
🔸سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت و آرزوهای تمدنی محمدرضا پهلوی ـ #بخش_چهارم از هشت قسمت
🔻ضعف تاریخ‌نگری سند
چنین به نظر می‌رسد که یکی از مهمترین ضعف‌های این سند بهره نبردن از مطالعات و تجربه‌های تاریخی است. واژه #تاریخ سه بار در این سند به کار رفته است و برخی تعابیر به کار رفته در سند هم مانند میراث فرهنگی و استفاده از دستاوردهای بشری و اهتمام به احیای نمادهای اسلامی ایرانی پیوند مفهومی با تاریخ دارد. ولی هیچ قرینه‌ای دال بر این که تجربه تاریخی #توسعه‌یافتگی ایران به درستی کاویده شده باشد وجود ندارد. بررسی سیر تحول تدوین سیاست‌های کلی و برنامه‌های کلان در کشور و فراز و نشیب آن و نقاط قوت و ضعف آن‌ها و تحلیل میزان کامیابی آن‌ها در مقام اجرا و عوامل کامیابی و ناکامیابی‌ها آورده‌هایی بسیار سودمند برای ما خواهد داشت. ضعف نگاه تاریخی و ناآگاهی از گذشته عامل اصلی شکست بسیاری از برنامه‌های توسعه در ایران بوده است. این سند حتی در شمار عوامل مؤثر بر تغییرات که طی آن به عوامل فرهنگی، جمعیتی و انسانی، جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، دانشی و فناورانه اشاره شده است، هیچ گوشه چشمی به عامل تاریخی ندارد.
این ضعف #نگاه_تاریخی و غفلت از بررسی تاریخی آسیب‌های #سیاست‌گذاری های کلان کشور موجب ضعف شدید #رویکرد_تمدنی آن شده است. این سند به رغم ادعای حرکت به سوی #تمدن_نوین_اسلامی به دلیل غفلت از پیشینه تمدن‌اندیشی ایرانیان راه خود را به سوی یک تمدن ایرانی و البته با بن‌مایه اسلامی تغییر داده است. رویکرد تمدنی این سند در مقایسه با سطح اندیشه پیشرفت در کشور و حتی در مقایسه با #سند_چشم‌انداز بیست ساله به دلیل بی‌توجهی به تاریخ یک عقب‌گرد نگران‌کننده دارد.
#سند_الگوی_پایه_اسلامی_ایرانی_پیشرفت
@MohsenAlviri
🔹صبح امروز ۹ اسفند ۱۳۹۷ در حاشیه افتتاحیه چهارمین همایش ملی تمدن نوین اسلامی در محل دانشگاه شاهد، کارگاه نقاشی استاد حبیب الله صادقی با موضوع نقش #زن در #تاریخ به مناسبت بزرگداشت میلاد حضرت زهرا سلام الله علیها برپا بود.
استاد حبیب الله صادقی نقاش و گرافیست انقلاب و مقاومت و عضو پیوسته فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی، عضو حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و مدرس هنر در دانشگاه‌های مختلف است.
این تابلو که در محل همایش تکمیل می‌شود، بر آن است مهمترین رویدادهای زندگی #زنان برجسته #تاریخ_ادیان مانند هاجر، مادر موسی، مریم و فاطمه زهرا سلام الله علیهن را در تقابل با جبهه باطل به تصویر کشد.
@MohsenAlviri
🔹توجه به "تاریخ" در همایش "بازاندیشی آرای استاد مطهری در مواجهه با مسائل امروز"
بنیاد علمی و فرهنگی استاد #شهید_مطهری بر آن است با همکاری تعدادی قابل توجه از مراکز علمی و فرهنگی کشور، همایش "بازاندیشی آرای استاد مطهری در مواجهه با مسائل امروز" را در اسفند ماه سال جاری ـ ۱۳۹۸ ـ برگزار کند.
یکی از ویژگی‌های این همایش اختصاص سه موضوع اسلام و ایران، تمدن اسلامی و تاریخ‌اندیشی در بین موضوعات محورهای هفت‌گانه همایش به مباحث تاریخی و تمدنی است. این موضوع از دو زاویه دارای اهمیت است: یکی پدید آمدن این توجه که #تاریخ از جمله‌های مؤلفه‌های مؤثر بر و یا شکل‌دهنده نظام اندیشه‌ای متفکرانی همچون شهید مطهری است و بدون واکاوی نگاه تاریخی آن‌ها نمی‌توان چهره‌ای درست از منظومه فکر آن‌ها به دست داد و دیگری پدید آمدن فرصتی مناسب برای گستراندن دامنه مطالعات تاریخی به بررسی اندیشه‌های متفکرانی در تراز شهید مطهری.
این همایش می‌تواند فرصتی فراهم آورد که از یک سو اندیشه‌های شهید مطهری از حصار بررسی‌های متعارف کلامی و فلسفی و معارفی پا بیرون نهد و از منظرهایی کمتر کار شده هم مورد بررسی قرار گیرد و از سوی دیگر اصحاب خانواده تاریخ هم دانش خود را برای بازخوانی اندیشه‌های شهید مطهری به کار بندند.
از استادان، دانش‌پژوهان، دانشجویان و صاحب‌نظران و صاحب‌قلمان حوزه دانشی تاریخ انتظار می‌رود اکنون که دست‌اندرکاران همایش به این نکته مهم توجه کرده‌اند، آن‌ها هم این فرصت را بها دهند و قدمی پیش نهند و با تدوین و ارائه مقالاتی درخور، سهم خود را برای نشان اهمیت و ضرورت به متن آوردن دانش تاریخ در این عرصه‌ها ادا کنند.
محورهای فرعی زیادی را ذیل سه محور تاریخی #اسلام_و_ایران، #تمدن_اسلامی و #تاریخ‌اندیشی می‌توان در نظر گرفت ولی با توجه به محدودیت‌هایی که قید "مواجهه با مسائل امروز" همراه دارد، باید به محورهای فرعی پیشنهادی زیر و مانند آن بسنده کرد:
ــ اسلام و ایران (نگاه تاریخی)
• بررسی دیدگاه شهید مطهری در باره چگونگی گسترش اسلام
• بررسی دیدگاه شهید مطهری در باره چگونگی اسلام‌پذیری ایرانیان
• مهمترین چالش‌های جامعه اسلامی در دهه‌های نخستین در آثار شهید مطهری
• قلمرو، ابعاد، چگونگی و آسیب‌شناسی اثرپذیری ایرانیان از اسلام در آثار شهید مطهری
• قلمرو، ابعاد، چگونگی و آسیب‌شناسی اثرپذیری امت اسلامی از میراث تمدنی ایرانیان در آثار شهید مطهری
• #تاریخ‌پژوهی و #سیره‌پژوهی معصومان علیهم السلام در آثار شهید مطهری
• مهمترین چالش‌های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ایران معاصر در آثار شهید مطهری
ــ تمدن اسلامی (نگاه تاریخی)
• تأملات مفهومی و روش‌شناختی معطوف به تمدن و تاریخ تمدن در آثار شهید مطهری
• ارزیابی #تمدن_پیشین_اسلامی در اندیشه شهید مطهری
• زمینه‌ها و عوامل پیدایش و بالندگی تمدن پیشین اسلامی در نگاه شهید مطهری
• زمینه‌ها و عوامل انحطاط تمدن پیشین اسلامی در نگاه شهید مطهری
• ارزیابی #تمدن_غرب در اندیشه شهید مطهری
• ارزیابی تمدنی غرب در اندیشه شهید مطهری
• تاریخ اندیشه در جهان اسلام از منظر شهید مطهری
نگاه شهید مطهری به #استشراق
• تاریخ احیاگری اسلامی در جهان معاصر از منظر شهید مطهری
ــ تاریخ‌اندیشی
• گستره موضوعات تاریخی مورد اهتمام شهید مطهری
• مفهوم، اهمیت، کاربرد تاریخ در اندیشه شهید مطهری
• جایگاه تاریخ در نوآوری‌های شهید مطهری
• گستره منابع و ارجاعات تاریخی شهید مطهری
• تأملات روش‌شناختی در نوشته‌ها و اشارات تاریخی شهید مطهری
واکاوی تلقی شهید مطهری از سند تاریخی
• بایدها و نبایدها داده‌گزینی تاریخی بر پایه آثار شهید مطهری
• بایدها و نبایدهای پردازش اطلاعات تاریخی بر پایه آثار شهید مطهری
• #معرفت_تاریخی و تاریخ به مثابه یک منبع شناخت در اندیشه شهید مطهری
• #فلسفه_ تاریخ در اندیشه تاریخی شهید مطهری: اصالت تاریخ، نقد نظریه مارکسیستی تاریخ، عامل حرکت تاریخ، نگاه قرآن به تاریخ، ....
افزون بر این محورهایی همچون سنت و مدرنیته، پیشرفت و انحطاط، گسست نسلی، روحانیت، آیین‌های دینی و اجتماعی، خرافات هم دارای ظرفیت قابل توجهی برای پرداختن به مباحث تاریخی است.
روشن است که امکان گستراندن این محورهای فرعی وجود دارد ولی به نظر می‌رسد ذکر این نمونه‌ها برای نشان دادن قلمرو موضوعاتی که می‌توان به آن‌ها پرداخت، بسنده باشد. گستره‌ای متنوع از موضوعات، پیش روی تاریخ‌پژوهانی است که تمایل دارند در این همایش علمی مشارکت مؤثر داشته باشند و با توجه به زمان کوتاه تعیین شده برای دریافت مقالات، شاید نگارش مقالات مشترک دانش‌پژوهان زیر نظر و با راهنمایی استادان بزرگوار راهی مناسب برای حل این مشکل باشد.
@MohsenAlviri
🔹برگزاری وبینار تخصصی "تأملات روش‌شناختی ساحت‌های نظری و عینی تاریخ‌پژوهی"
روز سه‌شنبه ۱۹ اسفند ۱۳۹۹ وبینار تخصصی "تأملات #روش‌شناختی ساحت‌های نظری و عینی #تاریخ‌پژوهی" از سوی گروه روش‌شناسی علوم انسانی شورای بررسی متون و کتب درسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری #دانشگاه_باقر_العلوم علیه السلام برگزار شد.
گزارشی کوتاه از این سخنرانی علمی در پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نیز خبرگزاری‌های ایلنا و مهر و پایگاه خبری تحلیلی شعار سال منتشر شده است. قرار است متن کامل این سخنرانی پس از پیاده‌سازی و ویرایش منتشر شود.
چکیده بحث ارائه شده چنین است:
چندگانگی مفهوم واژه #تاریخ همچنان از بنیادی‌ترین مسائل مؤثر بر هر گونه بحث اندیشه‌ای در باره تاریخ است.
تاریخ به مثابه رویداد بیرونی و تاریخ به مثابه آگاهی از آن و گزارش آن، دو ساحت متفاوت ولی در هم‌تنیده را پدید آورده است که این تفاوت و در هم‌تنیدگی را در همه ابعاد و مسائل آن دو می‌توان دید. اگر بپذیریم که تاریخ به مفهوم نخست، سرشتی هستی‌شناختی و تاریخ به مفهوم دوم، سرشتی معرفت‌شناختی دارد و اگر بپذیریم که پارادایم‌های پژوهش در حقیقت گونه‌های روش و یا بن‌مایه‌های معرفتی متمایز کننده روش‌ها از یکدیگر هستند، آن گاه می‌توان گفت که نخستین و مهمترین تأمل روش‌شناختی در باره این دو ساحت تاریخ به تفاوت پارادایم‌های پژوهش در آن‌ها پیوند می‌یابد، این نکته به نوبه خود روش‌های پژوهش متفاوتی را پیش روی پژوهشگران این دو حیطه قرار می‌دهد.
از سوی دیگر از آن جا که روش‌های متعارف پژوهش در تاریخ نیز به صورت عمده با تلقی دوم از تاریخ (تاریخ به مثابه شناخت رویداد و گزارش رویداد) پیوند دارد، این امر سبب شده است که موضوعات ذیل روش‌شناسی تاریخ اغلب تنها به مسائل روش‌شناختی معرفت تاریخی و گزارش تاریخ محدود بماند و تقریبا هیچ کس در باره ملاحظات روش‌شناختی ساحت نظری تاریخ سخن نگوید.
در این سخنرانی پس از مطالب فوق، تفاوت‌های روش و #روش‌شناسی به اختصار مورد اشاره قرار گرفت و ضمن تأکید بر گریزناپذیری پرداختن به روش‌شناسی حتی با فرض گریزپذیر بودن مسأله روش و پیوند روش‌شناسی با مسأله #پارادایم و تنوع پاردایم‌ها در دهه‌های اخیر، پیشنهاد شد که صاحب‌نظران در باره امکان استقلال دانشی تاریخ از علوم انسانی و علوم اجتماعی بیاندیشند و در همین راستا نیز جست‌وجو برای پارادایم‌های نو برای دانش تاریخ مورد تأکید قرار گرفت.
۲۸ اسفند ۱۳۹۹
@MohsenAlviri