🔘 کارنامه فردی و اجتماعی در اندیشه شهید صدر: واکاوی هویت و مسئولیت جامعه ✍ محمدجواد خمسه شهید صدر با استناد به آیاتی از قرآن، به تمایز میان عمل فردی و عمل اجتماعی می‌پردازد و از این طریق، هویت و موجودیتی مستقل برای جامعه قائل می‌شود. در نظر ایشان، قرآن کریم دو کارنامه برای انسان در آخرت بیان می‌کند: یکی مخصوص اعمال و رفتارهای فردی و دیگری مربوط به اعمال امت و جامعه. تفاوت این دو کارنامه در ابعاد و گستره اعمال ثبت شده در آن‌هاست. عمل فردی دو بُعد دارد: سبب و هدف. اما عمل امت علاوه بر این دو بُعد، شامل بُعد سومی نیز می‌شود که شهید صدر آن را موج می‌نامد. به گفته ایشان: * اعمال دو بعدی در کارنامه فردی ثبت می‌شوند. * اعمال سه‌بعدی هم در کارنامه فردی و هم در کارنامه امت مربوطه درج می‌شوند. فرد به خاطر اعمال دو بعدی (سبب و هدف) مورد بازخواست قرار می‌گیرد و امت به خاطر بعد سوم (موج) اعمالش مورد حسابرسی قرار می‌گیرد. (منبع: سنت‌های اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن، ص ۱۳۴) شهید صدر این دیدگاه را از آیه ۲۸ و ۲۹ سوره جاثیه استنباط می‌کند: «وَتَرَىٰ كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً ۚ كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَىٰ إِلَىٰ كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» بر اساس این آیه، در روز قیامت هر امتی به طور جداگانه مورد حسابرسی قرار می‌گیرد. شهید صدر از این آیه نتیجه می‌گیرد که امت و جامعه در قبال اعمال خود، جدای از افراد، مسئول هستند. ایشان همچنین معتقد است که در روز قیامت دو نوع احضار صورت می‌گیرد: احضار فرد به پیشگاه خداوند و احضار امت و جامعه. این احضار فردی و اجتماعی برای بررسی کارنامه و عملکرد شخصی و اجتماعی انسان است. ممکن است فردی در مقام شخصی، اعمالی نیکو انجام دهد، اما در مقام اجتماعی آن اعمال جزو حسنات او محسوب نشود. به عنوان مثال، کسانی که در زمان طاغوت به وظایف مذهبی خود عمل می‌کردند، اما در قبال ظلم و ستم رژیم، منفعلانه رفتار می‌کردند، از نظر شهید صدر در کارنامه امتی خود نمره قبولی نخواهند گرفت. حال سوالی که مطرح می‌شود این است: * کسانی که در عرصه انتخابات به عنوان کنشگر فعالیت می‌کردند، چه چیزی را در کارنامه امتی خود ثبت کرده‌اند؟ * آیا کنشگری آنها با علم به وجود کارنامه امتی صورت گرفته یا صرفاً یک عمل فردی تلقی شده است؟ پرسش دقیق‌تر: * نقش، جایگاه و تکلیف خود را در امت (اجتماع) نیز می‌شناسیم؟ #جامعه #انتخابات #شهید_صدر #نویسندگان_حوزوی_البرز @howzavian_alborz