📚 مواردی که پاک بودن بدن یا لباس نمازگزار لازم نیست ✅ اول: خون زخم، جراحت و دمل اگر در بدن یا #لباس_نمازگزار، خون زخم، #جراحت یا #دمل باشد، چنانچه آب کشیدن بدن یا لباس یا عوض كردن لباس برای بيشتر مردم يا برای شخص او سخت و مستلزم حرج و مشقت است، تا وقتی که زخم، جراحت یا دمل خوب نشده است، می‌تواند با آن خون نماز بخواند؛ همچنین چرکی که با خون بیرون می‌آید یا دوایی که روی زخم می‌گذارند و نجس می شود، همین حکم را دارد. ✅ دوم: خون کمتر از یک بند انگشت اشاره اگر بدن یا لباس نمازگزار به خون آلوده باشد، درصورتی که مقدار آن کمتر از یک #بند_انگشت اشاره باشد، نماز با آن اشکال ندارد، ولی اگر به اندازۀ بند انگشت اشاره یا بیشتر از آن باشد نماز با آن اشکال دارد. ✅ سوم: متنجس بودن لباس‌های کوچک اگر لباس¬های کوچک نمازگزار، مانند جوراب، دستکش و عرقچین که با آنها نمی‌توان عورت را پوشاند و نیز انگشتر، دستبند و مانند آن، با نجاستی تماس پیدا کند و نجس شود، نماز با آن صحیح است. ✅ چهارم: اضطرار به پوشیدن لباس نجس کسی که به‌خاطر سرما یا نداشتن آب و مانند آن ناچار شود که با بدن یا #لباس_نجس نماز بخواند، نمازش صحیح است. #احکام_لباس_نمازگزار #مستثنیات_لباس_نمازگزار @ahkam_sharei

📚 خرید و فروش نسیه به قیمت بیش از نقد 💠 سوال: آيا خريد كالايى به طور #نسيه به قيمتى بيشتر از قيمت نقدى آن جايز است؟ آيا اين معامله، #ربا محسوب مى‌شود؟ ✅ جواب: خريد و فروش نسيه كالا به مبلغى بيشتر از قيمت نقدى آن اشكال ندارد و تفاوت #نقد و #نسيه ربا محسوب نمى‌شود. استفتائات رهبری #احکام_معاملات #خرید_فروش_نسیه @ahkam_sharei

📚 نماز خواندن روی فرش نجس 💠 سوال: آیا #نماز خواندن روی #فرش_نجس صحیح است؟ ✅ جواب: #محل_سجده نمازگزار باید پاک باشد ولی اگر مکان نمازگزار به غیر از جایی که پیشانی را بر آن می گذارد، نجس باشد، چنانچه نجاست آن به بدن یا لباس سرایت نکند، اشکال ندارد و نماز صحیح است. #احکام_نماز #مکان_نمازگزار @ahkam_sharei

📚 صندوق های قرض الحسنه خانگی 💠 سؤال: آیا فعالیت صندوق های فامیلی، محله، همکاران و... که اعضا، ماهانه مبالغی به آن پرداخت می کنند و به قید #قرعه به یکی از اعضا قرض داده می شود، اشکال دارد؟ اگر مسئول صندوق شرط کند اولین دریافت (بدون #قرعه_کشی )، متعلق به او باشد، اشکال ندارد؟ ✅ جواب: فعالیت صندوق های #قرض_الحسنه مذکور که عده ای به شخصی وکالت می دهند تا ماهانه مبالغی را از اعضا، دریافت کرده و به قید قرعه به یکی از آنها پرداخت کند، اشکال ندارد؛ همچنین اگر متصدی صندوق که در انجام امور آن از طرف اعضا، وکالت دارد، شرط کند اولین نوبت دریافت، متعلق به او باشد، اشکال ندارد. استفتائات رهبری #احکام_قرض #صندوق_قرض_الحسنه @ahkam_sharei

📚 کاشت ناخن مصنوعی و حکم وضو، غسل و نماز با آن 💠 سوال: ۱. آیا کسی که #کاشت_ناخن برایش ضرورت ندارد و به دلیل عدم امکان یا ضرر یا مشقت زیاد، هنگام #وضو یا #غسل، #ناخن_مصنوعی را برنخواهد داشت، جایز است اقدام به کاشت ناخن کند؟ ۲. کسی که بدون ضرورت ناخن مصنوعی کاشته است، وظیفه اش نسبت به وضو یا غسل و نماز چیست؟ جواب: ۱) در فرض سؤال کاشت ناخن جایز نیست. ۲) اگر برداشتن ناخن مصنوعی ممکن باشد، وضو یا غسل با آن باطل است و در نتیجه نماز هم باطل است و چنانچه برداشتن آن تا پایان وقت نماز ممکن نباشد یا مشقت غیر قابل تحمل داشته باشد، باید علاوه بر وضو یا #غسل_جبیره ای، تیمم کند و بعد از برداشتن ناخن، بنا بر احتیاط واجب قضای نمازها را نیز بخواند. #احکام_وضو #وضو_با_وجود_ناخن_مصنوعی @ahkam_sharei

📚 شیوه نماز خواندن فرد مسلوس 💠 سؤال: کسی که بیمار است و نمی تواند از خروج ادرار جلوگیری کند برای طهارت و #وضو و #نماز چه وظیفه ای دارد؟ ✅ جواب: اگر می داند كه از اوّل وقت نماز تا آخر آن، به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن با وضو، مهلت پيدا مى‌كند‏‌، بايد نماز را در همان وقت بخواند، در غیر این صورت، اگر در بین نماز چند دفعه بول از او خارج می‌شود می‌تواند با هر وضویی یک نماز بخواند یعنی برای هر نماز به یک وضو اکتفا کند، هر چند وضوی‌ او در بین نماز باطل شود، اما اگر به صورت متصل، بول از او خارج می شود به صورتی که اگر بخواهد برای هر بار خارج شدن، وضو بگیرد به حرج می افتد، می تواند با یک وضو، نمازهای متعدد بخواند، به شرط آن که بین دو نماز، #بول از او خارج نشود. چنین شخصی بايد در حال نماز، به هر وسيله ای، از #سرایت_نجاست به لباس و بدن، جلوگیری کند و احتياط واجب آن است كه پيش از هر نماز مخرج ادرار را كه نجس شده است، ـ اگر حرجی نباشد ـ تطهیر کند. #احکام_طهارت #احکام_مسلوس @ahkan_sharei

📚 هزینه کردن وام در غیر مورد قرار داد 💠 سؤال: آیا برای دریافت #وام_خرید_کالا ، می توانیم #فاکتور_صوری خرید کالایی را ارایه کرده و مبلغ وام را در جای دیگری هزینه کنیم؟ ✅ جواب: جایز نیست. #احکام_بانکی #مصرف_وام @ahkam_sharei

﷽ #احکام_پوشش 💬سوال تا چه اندازه ميتوانيم به حجاب همسر حساس باشیم؟ ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ✍پاسخ اختيار پوشش زن بدست خود اوست. مرد نمي تواند زن خود را مجبور به رعايت يك نوع پوشش خاص كند و يا خداي ناكرده بخواهد كه بي حجاب باشد. در هيچ صورتي زن نمي تواند در گناه از شوهر خود اطاعت نمايد. گاهي خانم پوشش نامناسب دارد و رعايت حجاب اسلامي را نمي كند، مرد بايد او را با بهترین شیوه ها نهي از منكر كند، شوهر نمی تواند بی تفاوت باشد!. درست است كه نوع پوشش بر عهده خود زن است اما اگر خانم پوشش اسلامي را رعایت نکرد مرد مي تواند اجازه خروج از منزل با وضع نامناسب را به همسر خود ندهد. ------------------------------------- لطفا نشردهنده احکام باشید… 💯بزرگترین کانال احکام👈 @ahkam_sharei

📚 وصیت به تقسیم مساوی ارث 💠 سؤال: پدری #وصیت کرده پس از فوت، کلیه اموال اعم از منقول و غیر منقول به طور مساوی بین فرزندان پسر و دختر تقسیم شود؛ آیا چنین وصیتی شرعا نافذ است؟ ✅ جواب: اگر قصدش این بوده است که ـ بر خلاف حکم شرعی ـ #ارث به طور مساوی تقسیم شود، وصیت باطل است و اگر قصدش این بوده است که ارث دخترها به اندازۀ پسرها افزایش یابد، در صورتی که مجموع مقدار اضافه، بیش از ثلث ترکه (یک سوم از کل ارث) نباشد، وصیت نافذ است، وگرنه در بیش از ثلث، نیازمند تأیید ورثه می باشد. #احکام_ارث #احکام_وصیت #تقسیم_ارث @ahkam_sharei

📚 برگرداندن نیت نماز به نماز دیگر 💠 سؤال: اگر نمازگزار در بین #نماز_عصر و یا عشا متوجه شود #نماز_ظهر و یا مغرب را نخوانده است، چه وظیفه ای دارد؟ ✅ جواب: چنانچه قبل از #وقت_مخصوص نماز عصر و یا عشا، متوجه شود که نماز ظهر و یا مغرب را نخوانده است واجب است نیت خود را به نماز ظهر و یا مغرب برگرداند؛ البته در نماز عشا لازم است که به رکوع رکعت چهارم، نرسیده باشد. استفتائات رهبری #احکام_نماز #نیت_نماز #تغییر_نیت @ahkam_sharei

📚 ناتوانی در ادای کفاره روزه 💠 سؤال: اگر کسی نتواند #کفاره_افطار_عمدی را به جا آورد، چه وظیفه ای دارد؟ ✅ جواب: اگر کسی هيچ يک از سه موردی را که برای کفاره عمد، مخير است، نتواند انجام دهد، بايد به هر تعداد فقير که قادر است، غذا بدهد و احتياط آن است که استغفار هم بکند و اگر به هيچ وجه قادر بر غذا دادن به فقرا نيست، کافی است که استغفار کند، يعنی با دل و زبان بگويد: اَستَغفِرُ اللهَ (از خداوند بخشايش می‌طلبم). #احکام_کفارت #کفاره_روزه @ahkam_sharei

💢نظر مراجع تقلید در مورد نحس بودن ماه صفر 💢سوال : برخی معتقدند، برخی ایام مثل ماه صفر نحس هستند و به برخی روایات نیز استناد می‌کنند. آیا از نظر شرعی ایام و لیالی نحس وجود دارد و برای رفع نحسی چه باید کرد؟ ✅پاسخ چند مرجع بزرگوار: حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی: به‌طور مطلق چنین مطلبی ثابت نیست و به‌طورکلی صدقه به فقیر دافع بلاست. حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی: دلیلی بر این معنا نداریم و بر فرض صحت هم با مقداری صدقه مسئله حل می‌شود. حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی: از بعضی روایات چنین چیزی استفاده می‌شود ولی با صدقه خطرات برطرف می‌شود. حضرت آیت‌الله سیستانی: برای رفع نحسی احتمالی صدقه بدهید 🆔 @ahkam_sharei

📚 تجافی در تشهد آخر نماز 💠 سؤال: اگرهنگام #تشهد آخر امام جماعت رکعت اول یا سوم ماموم باشد، آیا #تجافی واجب است؟ در حال تجافی چه ذکری باید بگوئیم؟ ✅ جواب: تجافی در تشهد آخر امام جماعت واجب نیست، بلکه ماموم می تواند برای رکعت بعد برخیزد و نماز را ادامه دهد، اما مستحب است در این حال به صورت تجافی بنشیند تا امام سلام نماز را بگوید، در این حال مستحب است فقط تشهد را بخواند. استفتائات رهبری #احکام_نماز_جماعت #تجافی_در_نماز @ahkam_sharei

فرش

نیت

ناخن

مهر

فوری

(1) در چه صورت، تقلید از یک مرجع تحقق می‏یابد همه مراجع (به جز صافی): معیار تحقق تقلید، عمل به فتوای مجتهد است صافی: معیار تحقق یافتن تقلید، یاد گرفتن فتوای مجتهد به قصد عمل است( (2) اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟ امام، خامنه‏ای، مکارم و نوری: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، احتیاط واجب است که از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‏یابید. بهجت، فاضل، صافی و وحید: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، واجب است از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‏یابید تبریزی و سیستانی: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، نظر آن عده که تخصص‏شان بیشتر است، مقدم دارید. در غیر این صورت باید از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‏یابید تبصره. تعبیر آیت الله مکارم در مورد احتمال اعلمیت گمان به اعلم بودن است. (3) آیا تبعیض در تقلید جایز است؟ یعنی در برخی مسائل به فتوای مجتهدی و در برخی دیگر به فتوای مجتهد دیگری عمل کنیم؟ همه مراجع (به جز وحید): تبعیض در تقلید در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است؛ به عنوان مثال می‏توان در مسائل نماز و روزه، از مجتهدی و در خمس از مجتهد دیگر و در ازدواج از شخص سومی تقلید کرد. اما در مسائلی که به هم مربوط است - چنانچه اخذ به فتوای آنان باعث بطلان عمل و یا مخالفت قطعی شود - تبعیض جایز نیست؛ مانند اینکه در احکام نجاست بدن و لباس، به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای دیگری عمل کند وحید: تبعیض در تقلید جایز نیست و در صورت تساوی دو یا چند مجتهد، باید به فتوای کسی عمل کند که نظرش مطابق با احتیاط است. در غیر این صورت بین آن دو جمع کند (مثل اینکه یکی به شکسته شدن نماز و دیگری به تمام فتوا داده است که بین آن دو جمع می‏کند). اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقت داشت، می‏تواند از یکی از آنان تقلید کند(2591). تبصره 1: حکم بالا در تبعیض ابتدایی است؛ یعنی، جایگاه این اختیاری که برای مقلد منظور شده، به پیش از عمل باز می‏گردد و اگر بخواهد بعد از عمل، به فتوای مجتهد دیگر رفتار نماید، در این صورت حکم رجوع و عدول را پیدا می‏کند. تبصره 2: طبق فتوای آیت الله بهجت و آیت الله سیستانی، در صورتی تبعیض در تقلید جایز است که مجتهدان در تقوا و ورع نیز مساوی باشند. (4) آیا عدول از مرجع تقلید زنده به مرجع مساوی با او، جایز است؟ به طور مثال آیا در نماز و روزه دانشجوی مسافر، می‏توان به مرجع دیگری که مساوی با مجتهد اول است، رجوع کرد؟ امام و فاضل: آری، رجوعغ به مساوی جایز است. تبریزی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، رجوع به دیگری جایز نیست. صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابراین احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال نمی‏تواند در مسائل احکام روزه مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند. وحید: باید به فتوایی عمل کند که مطابق احتیاط است و اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقت داشت، می‏تواند به فتوای دیگری عمل کند. (5) اگر مرجع تقلیدمان در مسأله‏ای احتیاط واجب نمود و ما هم به آن عمل کردیم، آیا می‏توانیم بعد از عمل، به مجتهد دیگری - که اعلم بعد از او است - رجوع کنیم؟ همه مراجع: آری، می‏توانید رجوع کنید. تبصره، اگر بدون توجه به مسأله، برخلاف احتیاط وجوبی مرجع تقلید خویش عمل کرده است و مطابق فتوای مرجع دیگر با رعایت (الا علم فالاعلم) باشد، صحیح است. #احکام_شرعی(۱) #منبرک_فاطمی @fatemi222

(6) مقلد یکی از مراجع بودم و پس از وفات او، بدون رجوع به مجتهد زنده، به تقلید از او باقی ماندم؛ اکنون چه وظیفه‏ای دارم؟ همه مراجع: نخست باید به مجتهد زنده اعلم مراجعه کنید؛ سپس نظر او در مسأله بقای بر تقلید از میت، عمل نمایید. (7) جاهل قاصر و مقصد چیست؟ جاهل قاصر کسی است که در تحصیل علم کوتاهی نکرده است؛ یعنی، در شرایطی بوده است که امکان دسترسی به حکم خدا برای او وجود نداشته و یا خود را جاهل نمی‏داند و احتمال بطلان اعمالش را نمی‏دهد. جاهل مقصر کسی است که در تحصیل کوتاهی کرده است؛ یعنی، امکان آموختن و یاد گرفتن احکام الهی را داشته؛ ولی آنها را یاد نگرفته است. جاهل قاصر در برخی موارد، مورد عقاب و عذاب خداوند قرار نمی‏گیرد؛ ولی جاهل مقصر سزاوار آن است. (8) هنگام وضو چند مرتبه دست می‏کشیم تا اطمینان پیدا کنیم که آب رسیده است؛ آیا این عمل اشکال دارد؟ همه مراجع: چنانچه به حد وسواس نرسد، اشکال ندارد. (9) آیا شستن سه بار صورت و دست، وضو را باطل می‏کند؟ همه مراجع: شستن سه مرتبه صورت و دست راست، به قصد وضو حرام است؛ ولی وضو را باطل نمی‏کند و اگر دست چپ را سه مرتبه بشوید، مسح او اشکال پیدا کرده وضو را باطل می‏سازد. (10) کسی که موهای جلوی سرش بلند است و آن را بالای سرجمع می‏کند؛ چگونه در هنگام وضو مسح نماید؟ همه مراجع: یا باید بیخ موها را مسح کند و یا فرق سر را باز کرده پوست سر را مسح نماید. (11) آیا رنگ مو و حنا و رنگ پوست میوه‏ها، مانع وضو است؟ همه مراجع: رنگ بدون جرم، مانع نیست. (12) اگر بعد از وضو، در اعضا مانعی ببینیم، چه کنیم؟ همه مراجع (به جز سیستانی، مکارم و وحید): اگر ندانید موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضویتان صحیح است؛ ولی اگر در وقت وضو، به مانع توجه نداشته‏اید، بنابر احتیاط واجب، دوباره وضو بگیرید. مکارم و وحید: اگر ندانید موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضویتان صحیح است؛ ولی اگر در هنگام وضو به آن توجه نداشته‏اید، باید دوباره وضو بگیرید. سیستانی: اگر ندانید موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضویتان صحیح است؛ ولی اگر در وقت وضو، به مانع توجه نداشته‏اید؛ بنابر احتیاط مستجب، دوباره وضو بگیرند. (13) اگر چرکی زیر ناخن باشد که مانع رسیدن آب می‏شود، آیا وضو صحیح است؟ همه مراجع: اگر چرک ظاهر نباشد، وضو صحیح است. (14) آیا مالیدن کرم به دست و صورت مانع وضو می‏شود؟ همه مراجع: اگر به حدی باشد که مانع رسیدن آب به پوست نباشد، اشکال ندارد. (15) آیا نگاه به نامحرم در حال وضو، باعث بطلان وضو می‏شود؟ همه مراجع: نگاه عمدی به نامحرم حرام است؛ ولی باعث بطلان وضو نمی‏شود. (16) تکلیف کسی که بعد از نماز شک می‏کند که در هنگام نماز وضو داشته یا نه چیست؟ همه مراجع (به جز تبریزی، صافی و وحید): نمازی که خوانده، صحیح است؛ ولی باید برای نمازهای بعدی، وضو بگیرد. تبریزی، صافی و وحید: چنانچه احتمال می‏دهد، پیش از نماز به گرفتن وضو توجه داشته، نمازی که خوانده صحیح است؛ ولی باید برای نمازهای بعدی، وضو بگیرد (17) اگر بعد از وضو یقین کنیم یکی از اعمال وضو را انجام نداده‏ایم. وظیفه چیست؟ همه مراجع: اگر موالات وضو از بین نرفته است، محل فراموش شده و بعد از آن را باید بشوید یا مسح کند و اگر موالات از بین رفته، باید از نو وضو بگیرد. (18) اگر هنگام وضو، به طور سهوی دست از پایین به بالا کشیده شود، آیا وضو صحیح است؟ همه مراجع: اگر عرفاً از بالا به پایین شسته شود، وضو صحیح است؛ هر چند به طور سهوی دست به طرف بالا کشیده شود. (19) آیا لازم است مسح پا بر روی شست پا انجام گیرد؟ همه مراجع لازم نیست مسح حتماً به روی شست پا انجام شود و مسح یکی از انگشتان دیگر نیز کافی است. (20) خواب در چه حدی وضو را باطل می‏کند؟ همه مراجع: اینکه چشم نبیند و گوش نشنود و اگر یکی از این دو مشخصه نباشد، وضو باطل نمی‏شود. (21) اگر هنگام مسح کشیدن راه برویم، وضو باطل می‏شود؟ همه مراجع: راه یافتن در حال مسح اشکال ندارد. (22) اگر در حین وضو چیزی بخوریم، وضویمان درست است؟ همه مراجع: خوردن چیزی در حال وضو اشکال ندارد؛ ولی بهتر است از کارهایی که حضور قلب را هنگام وضو را از بین می‏برد، پرهیز شود. (23) وضو گرفتن زن در جایی که مرد نامحرم او را می‏بیند، چگونه است؟ همه مراجع: گناه کرده؛ ولی وضویش صحیح است.( (24) لمس کردن کلمه بسمه تعالی و یا ا... - که به جای کلمه الله می‏نویسند - بدون وضو چه حکمی دارد؟ امام: مس اسمای باری تعالی یا جزئی از آنها - به هر زبان و کیفیتی که نوشته شده باشد - بدون وضو جایز نیست. تبریزی، خامنه‏ای، سیستانی، فاضل مکارم و نوری: اشکال ندارد (هر چند بهتر است که مس نکنند) بهجت، صافی، بنابر احتیاط واجب، بدون وضو مس نکنند. وحید: مس ا... اشکال ندارد؛ ولی مس بسمه تعالی بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

(25) آیا مس کردن نقش آرم جمهوری اسلامی ایران - که روی نامه‏ها و بلیت‏های اتوبوس و... وجود دارد - حرام است؟ امام، تبریزی سیستانی، صافی، وحید و نوری: بنا بر احتیاط واجب بدون طهارت مس نکنند. خامنه‏ای: چنانچه در نظر عرف اسم جلاله محسوب و خوانده شود، مس آن بدون طهارت حرام است. فاضل و مکارم: اشکال ندارد؛ ولی بهتر است آن را مس نکنند. بهجت: مس آن، بدون طهارت جایز نیست. (26) استفاده از گردن بند منقش به نام خدا چه حکمی دارد؟ امام، بهجت، خامنه‏ای، صافی و نوری: استفاده از آن مانع ندارد؛ ولی بدون طهارت، آن را مس نکنند. تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: استفاده از آن مانع ندارد؛ ولی بنا بر احتیاط واجب، مس اسم الله بدون وضو جایز نیست. فاضل: استفاده از آن مانع ندارد؛ ولی بهتر است بدون طهارت، آن را مس نکنند. تبصره: استفاده از گردن بند یاد شده، غیر از تماس بدن با آن است. آنچه ممنوع است، تنها تماس؛ نه استفاده از آن. بنابراین اگر کسی آن را روی لباس خود بیندازد و یا روکش برای آن بگذارد و بدون طهارت هم باشد، اشکال ندارد. (27) آویختن گردن بندی که روی آن آیه قرآن نوشته شده است، در ایام عادت چه حکمی دارد؟ همه مراجع: استفاده از گردن بند مانع ندارد؛ باید نوشته آیه قرآن با بدن تماس پیدا نکند. (28) آیا در غل شستن موهای بلند بدن واجب است؟ امام، مکارم و نوری: بنا بر احتیاط واجب شستن موهای بلند هم واجب است. همه مراجع (به جز امام، مکارم و نوری): خیر شستن موهای بلند واجب نیست. تبصره. اگر رساندن آب به پوست، بدون شستن آنها ممکن نباشد؛ باید موهای بلند را بشوید که آب به بدن برسد. (29) اگر پس از غسل بفهمد جایی از بدن را نشسته، تکلیف چیست؟ امام، بهجت، صافی، فاضل و نوری: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سمت راست باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره سمت راست و سپس سمت چپ بدن را بشوید. تبریزی: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و چپ بدن را بشوید. خامنه‏ای، مکارم و وحید: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط (واجب) آن است که باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و چپ را بشوید. (30) راه‏های تشخیص جنابت چیست؟ همه مراجع به دو چیز انسان جنب می‏شود: 1. آمیزش جنسی به مقدار دخول نسبت به مرد و زن (اگر چه منی بیرون نیاید). 2. بیرون آمدن منی، چه در خواب باشد یا بیداری، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی‏شهوت، با اختیار باشد یا بی‏اختیار. (31) با چه غسل‏هایی می‏توان نماز خواند؟ امام، بهجت، خامنه‏ای و صافی: تنها با غسل جنابت می‏توان نماز خواند؛ ولی با غسل‏های دیگر باید وضو هم گرفت. مکارم: با همه غسل‏های واجب و مستحب، می‏توان نماز خواند و گرفتن وضو واجب نیست. امام احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت، وضو هم بگیرد. فاضل: با همه غسل‏های واجب - غیر از غسل استحاضه متوسطه - می‏توان نماز خواند؛ اگر چه احتیاط مستحب آن است که (در غیر غسل جنابت) وضو هم بگیرد. تبریزی، سیستانی، نوری و وحید: با همه غسل‏های واجب و مستحب - غیر از غسل استحاضه متوسطه - می‏توان نماز خواند؛ اگرچه احتیاط مستحب آن است که (در غیر غسل جنابت) وضو هم بگیرد. (32) اگر خانمی در بین نماز متوجه شود که موهای او از چادر بیرون آمده، تکلیفش چیست؟ اگر بعد از نماز بفهمد، آیا درست است؟ همه مراجع (به جز بهجت، تبریزی و وحید): اگر در بین بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و نمازش صحیح است؛ به شرط آنکه پوشاندن زیاد طول نکشد. اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است. تبریزی: اگر در بین نماز بفهمد، نمازش باطل است و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است. تبریزی: اگر در بین نماز بفهمد، نمازش باطل است و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است. بهجت و وحید: اگر در بعد نماز بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و بنابر احتیاط واجب نماز را تمام کند و دوباره بخواند. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است. (33) بعد از نماز فهمیدم که لباس یا بدنم نجس بوده است؛ نمازم چه حکمی دارد؟ همه مراجع: اگر بعد از نماز متوجه نجس بودن بدن یا لباس شده‏اید، نماز صحیح است.

(34) اگر شخصی نجاست لباس یا بدن را فراموش کرده و نماز خوانده باشد، قضا دارد یا خیر؟ همه مراجع (به جز سیستانی): باید نماز را دوباره بخواند و اگر وقت آن گذشته است، قضا کند. سیستانی: اگر فراموشی او از روی بی‏اعتنایی باشد، بنا بر احتیاط واجب دوباره بخواند و اگر وقت گذاشته است، قضا کند. در غیر این صورت، لازم نیست نماز را دوباره بخواند. (35) اگر در نماز جمعه از روزنامه‏ای که اسم خدا در آن نوشته شده، به عنوان زیر انداز استفاده کنیم، چطور است؟ همه مراجع، نباید بر روی چیزی که ایستادن و نشستن بر آن حرام است (مثل روزنامه یا فرشی که اسم خدا بر آن نوشته شده)، نماز خواند. (36) آیا در رکوع نماز باید دست‏ها روی زانو باشد؛ یا اگر بالاتر از زانو هم گذاشته شود، اشکال ندارد؟ امام، بهجت، تبریزی، فاضل، صافی و نوری: در رکوع واجب است، به مقداری خم شود که بتواند کف دست‏ها را بر زانو بگذارد؛ ولی گذاشتن دست‏ها بر زانوها واجب نیست. مکارم: در رکوع واجب است به اندازه‏ای خم شود که بتواند کف دست‏ها را بر زانو بگذارد و گذاشتن کف دست‏ها بر زانو، بنا بر احتیاط، واجب است. سیستانی و وحید: در رکوع واجب است به مقداری خم شود که بتواند سر انگشت‏ها را بر زانو بگذارد؛ ولی گذاشتن دست‏ها بر زانوها واجب نیست. (37) اگر دوبار سر به مهر بخورد، وظیفه چیست؟ همه مراجع (به جز وحید): اگر مرتبه دوم بی‏اختیار باشد، روی هم یک سجده محسوب می‏شود. وحید: اگر نتواند سر را نگه دارد و بی‏اختیار دوباره به جای سجده برسد، بنا بر احتیاط واجب روی هم یک سجده محسوب نمی‏شود (اگر چه یک سجده آورده شده است). پس اگر ذکر گفته باشد، بنابر احتیاط واجب به قصد آنچه به او امر دارد - اعم از واجب و مستحب - ذکر بگوید. (38) اگر هنگام گذاشتن پیشانی روی مهر، قسمتی از موی سر یا چادر بین پیشانی و مهر حایل شود، وظیفه چیست؟ همه مراجع: باید به طوری که پیشانی از روی مهر بلند نشود، مو یا چادر را کنار بزند و بعد از استقرار پیشانی روی مهر، ذکر سجده را بگوید. البته اگر پیشانی به مقداری که در سجده لازم است، روی مهر باشد، کنار زدن چاد یا مو از پیشانی لازم نیست. (39) سجده بر مهر چرک دار چگونه است؟ همه مراجع: باید بین پیشانی و چیزی که سجده بر آن صحیح است، چیزی حایل نشود. پس اگر مهر به قدری چرک باشد که پیشانی به خود مهر نرسد، سجده باطل است. اما اگر رنگ مهر تغییر کرده است، اشکال ندارد. (40) آیا محل ایستادن خانم‏ها در نماز، باید عقب‏تر از مردها باشد؟ امام، بهجت، صافی و نوری: خیر، اگر جلوتر از مرد هم بایستد اشکال ندارد؛ ولی بهتر است زن عقب‏تر از مرد بایستد. تبریزی و خامنه‏ای: باید حداقل بین زن و مرد یک وجب فاصله باشد و با رعایت فاصله، اگر زن هم جلوتر بایستد، نمازش صحیح است. فاضل و مکارم: زن باید عقب‏تر از مرد بایستد؛ وگرنه نماز او باطل است و فرقی بین محرم و نامحرم نیست. سیستانی: بنا بر احتیاط لازم، زن باید عقب‏تر از مرد بایستد و فرقی بین محرم و نامحرم نیست. وحید: باید بین مرد و زن در حال نماز، حداقل یک وجب فاصله باشد؛ ولی اگر زن برابر مرد یا جلوتر - در کمتر از فاصله‏ای که ذکر شد - بایستد و هر دو با هم وارد نماز شوند، باید نماز را دوباره بخوانند. (41) اگر در حال خواندن حمد و سوره، به انسان تنه بزنند و او بی اختیار قدری حرکت کند، نمازش چه حکمی دارد؟ همه مراجع: اگر از حال نمازگزار خارج نشود، نمازش باطل نیست و ذکری را که در حال حرکت گفته است - بنا بر احتیاط واجب - دوباره در حال آرامش بدن تکرار کند. تبصره. تکرار ذکر به نظر آیت الله سیستانی، تبریزی و وحید، بنابر احتیاط مستحب است. (42) نماز خواندن در هواپیما و قطار در حال حرکت چگونه است؟ همه مراجع: مکان نماز گزار باید بی‏حرکت باشد. بلی، اگر به واسطه تنگی وقت یا ضرورت دیگری، ناچار باشد که در هواپیما یا ترن در حال حرکت نماز بخواند، باید استقرار و قبله را در حد ممکن رعایت کند و در حال چرخش به طرف قبله، چیزی نخواند. (43) اگر در حین نماز غذای بین دندان‏ها را فرو برد، اشکالی به نماز می‏رسد؟ همه مراجع (به جز امام، فاضل و نوری): فرو بردن ذرات غذای مانده در لای دندان‏ها، موجب بطلان نماز نمی‏شود. همچنین اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نماز کم کم آب شود و فرو رود، نمازش اشکال پیدا نمی‏کند. امام و فاضل: فرو بردن ذرات غذای مانده در لای دندان‏ها، موجب بطلان نماز نمی‏شود؛ ولی اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نماز کم کم آب شود و فرو رود، نمازش اشکال پیدا می‏کند. نوری: احتیاط واجب آن است که در بین نماز، غذای مانده در لای دندان‏ها را فرو ندهد؛ ولی اگر قند و شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نماز کم کم آب شود و فرو رود، اشکال ندارد.

(44) آیا می‏توانم برای نماز و روزه‏هایی که از من قضا شده، کسی را اجیر بگیرم و یا دوستانم به من کمک کنند؟ همه مراجع: شخص مکلف تا زمانی که زنده است، نمی‏تواند دیگری را برای انجام دادن نماز و روزه‏های قضا، اجیر کند و یا به کمک بگیرد؛ بلکه واجب است به هر صورت که می‏تواند، خود آنها را به جا آورد. (45) آیا محل تحصیل، در حکم وطن محسوب می‏شود؟ همه (به جز سیستانی، مکارم و وحید): خیر، در حکم وطن محسوب نمی‏شود. سیستانی: اگر برای مدت دو سال یا بیشتر، دو روز در هفته کاملاً می‏ماند؛ آنجا در حکم وطن است) مکارم: اگر برای مدت یک سال یا بیشتر، سه روز در هفته کاملاً می‏ماند؛ آنجا در حکم وطن است. وحید: اگر برای مدت یک سال یا بیشتر، چهار روز در هفته در سفر باشد؛ آنجا در حکم وطن است. (46) آیا فرو بردن خلط، روزه را باطل می‏کند؟ همه مراجع (به جز بهجت و سیستانی): فرو بردن خلط - چنانچه به فضای دهان نیامده باشد - اشکال ندارد؛ ولی اگر به فضای دهان برسد، احتیاط واجب آن است که فرو نبرد. بهجت: فرو بردن خلط اگر در حال غیر روزه امر عادی باشد و به فضای دهان نیز نیامده باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر به فضای دهان برسد، احتیاط واجب آن است که فرو نبرد. سیستانی: فرو بردن خلط - چنانچه به فضای دهان نیامده باشد - اشکال ندارد؛ ولی اگر به فضای دهان برسد، احتیاط مستحب آن است که فرو نبرد. تبصره. مرز فضای دهان و حلق، مخرج حرف (خ) می‏باشد. (47) آیا استفاده از عطر، شامپو، کرم و رژ لب در ماه مبارک رمضان مجاز است؟ همه مراجع: هیچ یک از موارد ذکر شده روزه را باطل نمی‏کند؛ مگر آنکه رژ لب، وارد دهان شده و فرو داده شود. (48) اگر روزه دار به نامحرم نگاه کند، آیا روزه‏اش باطل می‏شود؟ همه مراجع: خیر، روزه‏اش صحیح است. تبصره. با این عمل از ثواب و ارزش روزه کاسته می‏شود؛ از این رو واجب است چشم و گوش و زبان و قلب و همه اعضا از ارتکاب خلاف و گناه حفظ شوند. (49) کسی که در سحر تا پایان اذان غذا بخورد، روزه‏اش چه حکمی دارد؟ همه مراجع: ملاک امساک برای روزه، طلوع فجر صادق است. بنابراین اگر با شروع اذان، اطمینان به طلوع فجر پیدا کند، نباید چیزی بخورد و اگر لقمه‏ای در دهان دارد، نباید فرو برد. اما اگر اطمینان به دخول وقت ندارد، می‏تواند چیزی بخورد. تبصره. البته برای آنکه دچار شبهه بطلان روزه وجوب قضا نشود، احتیاط آن است که چند دقیقه قبل از اذان صبح، از خوردن و آشامیدن امساک کند. (50) اگر شخصی با اعتقاد به اینکه هنوز اذان صبح را نگفته‏اند، مشغول سحری بشود، سپس متوجه گردد که اذان صبح گذشته است حکم روزه او چیست؟ همه مراجع (به جز بهجت): اگر بدون بررسی و تحقیق در طلوع فجر، مشغول سحری شده، روزه‏اش باطل است و باید قضا کند. بهجت: اگر بدون بررسی و تحقیق در طلوع فجر مشغول سحری شده، بنابر احتیاط واجب روزه‏اش باطل است و باید قضا کند. تبصره. فرد یاد شده با وجود اینکه روزه‏اش باطل شده، حق ندارد افطار کند؛ بلکه باید تا شب از مفطرات امساک نماید. (51) چشم من ضعیف است و می‏ترسم روزه برایم ضرر داشته باشد، تکلیف من چیست؟ همه مراجع: اگر خوف ضرر عقلایی باشد، روزه بر شما واجب نیست و اگر تا ماه رمضان سال بعد بیماری ادامه یافت، قضا هم واجب نیست. تنها برای هر روز 750 گرم گندم، جو و یا آرد و... را به عنوان کفاره به فقیر بدهید. تبصره. ملاک ضرر، تشخیص خود شخص است؛ یعنی، همین اندازه که ترس شما نسبت به ضرر، عقلایی باشد، کافی است. احتمال ضرر گاهی از قول متخصص و زمانی از تجربه مریض‏های مشابه و گاهی از تجربه خود انسان به دست می‏آید. (52) شخص جنبی که در ماه رمضان قبل از اذان صبح، به آب دسترسی ندارد، وظیفه‏اش چیست؟ همه مراجع: اگر تا پیش از اذان صبح به آب دسترسی ندارد، تیمم بدل از غسل کند و روزه او صحیح است. بعد از اذان در صورت دسترسی به آب، برای نماز صبح غسل کند و در غیر این صورت با تیمم نماز صبح خود را بخواند. (53) اگر در شب ماه رمضان، جنب شویم و تا نزدیک اذان صبح غسل را به تأخیر اندازیم و سپس تیمم کنیم؛ آیا روزه صحیح است؟ همه مراجع (به جز صافی و وحید): در این فرض (هر چند تأخیر غسل، گناه است)؛ ولی چنانچه قبل از اذان صبح تیمم کنی، روزه‏تان صحیح است. صافی و وحید: در این فرض (هر چند تأخیر غسل، گناه است)؛ بنابر احتیاط واجب تیمم کنید و روزه بگیرید و قضای آن را نیز به جا آورید.( (54) اگر شخصی بعد از نماز صبح، محتلم شود و تا غروب غسل نکند، آیا اشکالی به روزه او وارد می‏شود؟ همه مراجع: خیر، لازم نیست فوری غسل کند و روزه او صحیح است؛ ولی برای نماز باید غسل کند. (55) اگر در ماه رمضان، غسل جنایت جنابت را فراموش کنیم و پس از چند روز یادمان بیاید، چه تکلیفی داریم؟ همه مراجع: باید نمازها و روزه آن چند روز را قضا کنید؛ ولی کفاره ندارد.

(56) کسی که مدتی نماز خوانده و روزه گرفته است و بعد بفهمد جنب بوده و تکلیف او چیست؟ همه مراجع: اگر متوجه اصل جنایت نبوده، روزه‏های او صحیح است؛ لی نمازهای او قضا دارد. (57) آیا می‏توانیم نذر کنیم که روزه ماه رمضان و یا قضای آن را در سفر به جا آوریم؟ همه مراجع: خیر، این نذر صحیح نیست. (58) آیا پدر می‏تواند زکات فطره را به فرزند خود که محتاج است، بدهد؟ همه مراجع: اگر فرزندان فقیر باشند، بر پدر و مادر واجب است که مخارج آنان را بپردازند و نمی‏توان چیزی از زکات فطره به آنها داد. (59) آیا به پولی که در بانک سپرده گذاری شده و از درآمد (سود) آن ارتزاق می‏شود، خمس تعلق می‏گیرد؟ اما، سیستانی، خامنه‏ای، فاضل و مکارم: اگر پول سپرده گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد. (اما در صورتی که) با پرداخت خمس (هر چند به صورت اقساط) نتواند زندگی خود را اداره کند، خمس ندارد. بهجت، تبریزی و نوری: اگر از درآمد کسب باشد، آن مقدار از پول سپرده - که اداره زندگی به آن بستگی دارد - خمس ندارد؛ ولی به مقدار بیشتر از آن، خمس تعلق می‏گیرد. صافی و وحید: اگر پول سپرده گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد و چنانچه نمی‏تواند با پرداخت خمس آن، امرار معاش کند، می‏تواند با حاکم شرع دستگردان نماید. تبصره‏1. به سود حاصل از آن، خمس تعلق می‏گیرد. تبصره 2. اگر پول گذاری از راه هدیه، جایزه و مانند آن به دست آمده باشد، حکم اصل را دارد.( (60) اگر چیزی به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت؟ امام، خامنه‏ای و نوری: هدیه، خمس ندارد. سیستانی و صافی: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد. بهجت، فاضل و مکارم: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب، باید خمس آنرا بدهد. تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجه باشد و از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد. (61) آیا به پولی که برای خرید وسایل ضروری زندگی ذخیره می‏شود، خمس تعلق می‏گیرد؟ امام، تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: چنانچه یک سال از آن بگذرد، خمس دارد. صافی: اگر هم اکنون به آن وسیله نیاز دارد و تهیه آن بدون پس انداز در مدت چند سال ممکن نباشد، خمس ندارد. خامنه‏ای: اگر برای تهیه وسایل مورد نیاز در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسی) پس‏انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن، نتواند آنها را تهیه کند، خمس ندارد. نوری: چنانچه بدون پس انداز کردن، نمی‏تواند وسایل مورد نیاز خود را در آینده تهیه کند، خمس ندارد. بهجت و فاضل، اگر بدون پس‏انداز کردن، نمی‏تواند وسایل مورد نیاز خود را در آینده تهیه کند، چنانچه پس انداز کوتاه مدت (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد. تبصره. چنانچه در آینده با پس‏انداز خود، لوازم مورد نیاز خویش را تهیه نکند، باید خمس آن را بدهد. (62) آیا به پولی که جهت گرفتن وام مسکن، در بانک گذاشته می‏شود و چندین سال از آن می‏گذرد، خمس تعلق می‏گیرد؟ امام، تبریزی، خامنه‏ای، سیستانی، مکارم و وحید: آری، خمس دارد. بهجت، فاضل و نوری: اگر برای تهیه خانه مورد نیاز، راهی جز این ندارد، به پول پس انداز شده خمس تعلق نمی‏گیرد. صافی: اگر خانه مسکونی در حال حاضر مورد نیاز او و در شأنش باشد و راهی جز طریق یاد شده ندارد، به آن خمس تعلق نمی‏گیرد. تبصره، بنابر نظر مراجعی که معتقدند پول مزبور خمس ندارد؛ چنانچه در آینده، صرف خرید منزل نشود، خمس آن را باید بدهد. (63) از درآمد خود، زمینی خریده‏ام تا دو سال دیگر آن را بسازم و در آن زندگی کنم، آیا سر سال به آن خمس تعلق می‏گیرد؟ همه مراجع (به جز تبریزی، مکارم و وحید): چنانچه برای تهیه خانه مسکونی، راهی جز نگه داشتن زمین تا چند سال نیست، خمس ندارد. مکارم: خمس ندارد. تبریزی و وحید: باید خمس زمین را به قیمت فعلی بدهد. (64) آیا به پولی که از درآمد کسب تهیه شده و به عنوان رهن به صاحبخانه پرداخت می‏شود، خمس تعلق می‏گیرد؟ امام و سیستانی: خمس دارد و هر زمان دریافت شد یا دریافت آن ممکن گردید، باید فوری خمس آن را بپردازد. بهجت، تبریزی، فاضل و وحید: چنانچه بدون پول رهن، نیاز مسکن او تأمین نمی‏شود، خمس ندارد و هر زمان آن را باز پس گرفت و نیازی به آن نداشت و از مخارج سال زیاد آمد، خمس دارد. نوری: اگر نتواند خانه را از راه دیگری اجاره کند، به مبلغ مذکور خمس تعلق نمی‏گیرد. خامنه‏ای: هنگامی که برای این منظور نیاز دارد، پرداخت خمس آن واجب نیست؛ ولی هر زمان آن را باز پس گرفت، باید خمس آنرا بدهد؛ مگر آن که برای اجاره در جای دیگر، به آن نیاز داشته باشد.

(65) آیا به پولی که انسان برای ازدواج ذخیره کرده و خمس تعلق می‏گیرد؟ امام، تبریزی، سیستانی، صافی، مکارم: خمس دارد. خامنه‏ای، اگر برای تهیه هزینه‏های ازدواج در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسی)، پس انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن، نتواند آنها را تهیه کند، خمس ندارد. نوری: خمس ندارد. بهجت و فاضل: چنانچه پس انداز کوتاه مدت و در حد متعارف (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد. (66) به جهت نیاز وسایلی خریده‏ام، ولی با اینکه بیش از یک سال از خرید آنها می‏گذرد، هیچ استفاده‏ای نکرده‏ام، آیا به اینها خمس تعلق می‏گیرد؟ همه مراجع (به جز سیستانی و وحید): چنانچه در معرض استفاده بوده، خمس ندارد. سیستانی: باید خمس آن را بپردازد؛ مگر اینکه وجود آن در خانه ضروری باشد و در وقت نیاز نتواند فوری آن را تهیه کند. در این صورت اگر تهیه آن از قبل، متعارف باشد، خمس ندارد. وحید: خمس دارد. تبصره. هر چند عبارت رساله‏ها در مورد کتاب کتاب است؛ ولی کتاب خصوصیتی ندارد و این حکم شامل هر وسیله‏ای است که مورد نیاز انسان باشد. (67) آیا به پول درآمدی که برای تهیه موبایل و خودروی مورد نیاز، به حساب ریخته می‏شود و سال هم بر آن می‏گذرد، خمس تعلق می‏گیرد؟ امام تبریزی، سیستانی، صافی و وحید: خمس دارد. مکارم: اگر به عنوان پیش خرید به حساب ریخته است، خمس ندارد و چنانچه به صورت ودیعه باشد، خمس دارد. بهجت، خامنه‏ای، فاضل و نوری: چنانچه خودرو، مورد نیز بوده و تنها راه تهیه آن، واریز پول به حساب است، خمس ندارد. تبصره 1. پولی که به سازمان مربوطه ریخته می‏شود، چنانچه سود داشته باشد و یک سال از آن بگذرد، به سود آن خمس تعلق می‏گیرد. تبصره 2. حکم بالا به خودرو اختصاص ندارد؛ بلکه هر گونه وسیله مورد نیازی را که با ثبت نام خریداری شود، شامل می‏شود. (68) به پولی که از درآمد کسب تهیه شده و به عنوان قرض الحسنه به دیگری داده‏ایم، آیا خمس تعلق می‏گیرد؟ همه مراجع: چنانچه سر سال خمسی دریافت آن (بدون زحمت) ممکن باشد، باید خمس آن را بپردازد و در غیر این صورت هر زمان، دریافت کرد، باید فوری خمس آن را بدهد. (69) آیا سکه بهار آزادی، خمس تعلق می‏گیرد؟ همه مراجع: اگر از درآمد کسب تهیه شده و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد. تبصره 1: سکه بهار آزادی جزء مؤونه (هزینه زندگی) شمرده نمی‏شود؛ از این رو سر سال به آن خمس تعلق می‏گیرد. تبصره 2. بنابر نظر مراجعی که معتقدند هدیه خمس دارد، چنانچه سکه بهار آزادی به آنها بخشیده شود و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد. (70) خانمی از حقوق خود طلا و زیور آلاتی که همیشه خود را با آن زینت می‏کند، خریده است. شوهرش پولی ندارد که وی بتواند در این زمینه صرف کند، آیا دادن خمس این گونه خریدها بر زن لازم‏است؟ همه مراجع: اگر به مقدار متعارف و مناسب‏شأن او باشد، خمس ندارد. (71) خمس را باید به چه کسی پرداخت کرد؟ امام: باید به مراجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می‏رساند، بپردازد و نیز می‏تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می‏دهد. خامنه‏ای: باید خمس را به ولی امر مسلمین یا وکیل او بدهد و اگر به فتوای مرجع تقلید خود نیز عمل کند، موجب برائت ذمه می‏شود. بهجت، فاضل، مکارم، نوری و وحید: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می‏رساند، بدهد و نیز می‏تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می‏دهد. سهم سادات را بنابر احتیاط واجب، باید به مرجع تقلید خود و یا با اجازه او به سادات بدهد. تبریزی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا به مصرفی که او اجازه می‏دهد، برساند و چنانچه بخواهد به مجتهد دیگری بدهد، بنابر احتیاط باید از مرجع تقلید خود اجازه بگیرد. سهم سادات را می‏توان به خود آنان داد. سیستانی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا به مصرفی که او اجازه می‏دهد، برساند و احتیاط واجب آن است که او مرجع اعلم و آگاه بر جهات عامه باشد. سهم سادات را می‏توان به خود آنان داد. صافی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می‏رساند، بدهد و نیز می‏تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می‏دهد. سهم سادات را می‏توان به خود آنان داد. تبصره. خمس دو قسمت می‏شود: نصف آن سهم امام و نصف دیگر سهم سادات است. آیات عظام سیستانی، تبریزی، صافی در پرداخت سهم سادات، اجازه مجتهد را لازم نمی‏دانند. (72) آیا می‏توان خمس را در امور فرهنگی و احداث اماکن عمومی و دانشگاهی مصرف کرد؟ همه مراجع: باید طبق اجازه حاکم شرع مصرف شود. (73) آیا به سیدی که بیش از مخارج سالش داشته باشد، می‏توان خمس داد؟ همه مراجع: خیر، در سهم سادات فقر شرط است.