📚 تحلیلی بر شورش مردم در زمانه عثمان بن عفان(8) - چنانکه گفتیم سیاست انحصار و رانت قبیلگی و بخشش های بی حساب و کتاب عثمان به بنی امیه و گماشته شدن بسیاری از آنها به امارت استان های مختلف، سبب نارضایتی عمومی گردید. - اعتراض به سیادت یافتن بنی امیه فقط به خاطر انحصار یا حسادت صحابه ای چون طلحه نبود، بلکه این تنفری عمومی بود که همه مردم و صحابه از آنها داشتند. این تنفر تاریخی با توجه به سابقه تقابل و عداوت آنها با رسول خدا(ص) و شکنجه اولین مسلمان توسط آنان و جنگ با حکومت نوپای مدینه قابل توضیح است. - اعمال شخصی و حکومتی این کارگزاران اثر مهمی در فراهم آمدن آتش شورش عمومی داشت. به طور مثال «ولید بن عقبه» شراب خورد و نماز جماعت صبح را چهار رکعت خواند و در رکوع و سجودش مى گفت: «إشرب واسقنی»، سپس در محراب قى کرد. آنگاه نماز را سلام داد و گفت: برایتان زیادتر بخوانم؟ لکن عثمان بجای ولید، شهود را تازیانه زد! ولید همچنین اموالی را که از بیت المال کوفه گرفته بود باز پس نداد. - مصریانی هم که با خشم و غضب به مدینه روی آورده بودند، آمده بودند تا نزد عثمان از بد رفتاری «عبدالله بن سعد» شکایت کنند. - در کنار عملکرد منجر به فتنه و شورش دیگر کارگزران حکومتی، و در کنار دخالت ها و خیانت های «مروان»، سیاست جاه طلبی «معاویه» نیز قابل توجه است. - مردم شام به لحاظ فکری در کنترل معاویه بودند و اسلام را با تبلیغ بنی امیه شناخته بودند و لذا درکی از خلاف های او نداشتند تا آتشی هم از شام روانه مدینه شود. - معاویه با تعلل به تماشای آتش فتنه نشست تا بر خرابه ها و خاکستر آن حکومت خویش را بنا کند. 💠 یاری خواهی عثمان و ترک حمایت توسط معاویه - هنگامی که معترضین از همه شهرهای اسلامی در مدینه جمع شدند، خلیفه نامه ای به معاویه نوشت و از او خواست با لشکری عظیم هر چه سریعتر خودش را به مدینه برساند. - اما معاویه که از عمق تنفر مردم به خلیفه مطلّع بود و قتل عثمان را راهی برای نزدیک تر شدن خودش به منصب خلافت می دید از اجابت این خواسته سر باز زد. - او منتظر شد تا خون عثمان ریخته شود، آنگاه پیراهن او را علم کرد و با ادعای خون خواهی قصد سرکوب بسیاری از مردم و صحابه و حکومت نوپای جدید علوی را داشت تا بر تخت خلافت جلوس کند. 💠 نقش معاویه در قتل عثمان از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع) امام علی(ع) در نامه ای به معاویه، نقش وی را در قتل عثمان، بازگو کرده و مى فرماید: «به خدا سوگند، کسى جز تو پسر عمویت را نکشت و من امید دارم که تو را با گناهى همچون او و خطایى بزرگ تر از خطاى او ، به وى ملحق کنم». هم چنین امام(ع) در ادامه نامه مى فرماید: «امّا پرگویى ات درباره عثمان و کشندگان وى: تو عثمان را هنگامى یارى کردى که به سود خودت بود و آن گاه که به سود او و نه تو بود، او را وا نهادى. و السلام». 💠 نقش معاویه در قتل عثمان از دیدگاه صحابه - در نامه ابن عبّاس به معاویه آمده است: «...به خدا سوگند مى خورم، که تو دوستدار هلاکتش بودى و مردمت را از کمکش باز داشته بودى، با آن که فریاد کمک خواهى اش به تو رسیده بود و از تو یارى مى جست و تو اعتنایى نکردى تا همان گونه که مى خواستى، کشته شد. تو مى دانستى که مردم، ما را با تو برابر نمى نهند. از این رو مرگ عثمان را دستاویز خود قرار دادى و خونش را به گردن ما انداختى و پس از آن، پیوسته بالا و پایین کردى و با نابخردان، در حقّ ما ستیزه نمودى تا به آنچه خواستى رسیدى...». - مسور بن مخرمه به سوى معاویه آمد و در حالى که شامیان نزدش بودند، بر او وارد شد. معاویه گفت: اى شامیان! این شخص، از کشندگان عثمان است. مسور گفت: به خدا سوگند، من عثمان را نکشتم بلکه سیره ابو بکر و عمر او را کشت و به تو نامه نوشت و از تو سپاه کمکى خواست؛ امّا تو سپاه را از او دریغ داشتى تا کشته شد، در حالى که آنان در زرقاء بودند. - ابو ایّوب در نامه ای به معاویه می نویسد: ما را با کشندگان عثمان چه کار؟ کسى که عثمان را منتظر گذاشت و شامیان را از یارى او باز داشت، تو هستى. آنان که عثمان را کشتند، افرادى غیر از انصار بودند. - ابو طفیل، عامر بن واثله صحابى بر معاویه وارد شد. معاویه به او گفت: چه چیز، تو را از یارى عثمان باز داشت؟ گفت: اى امیر مؤمنان! تو که مردم شام را با خود داشتى، چرا یارى اش نکردى؟ معاویه گفت: همین که به خونخواهى او برخاسته ام، یارى او نیست؟ ابو طفیل خندید و سپس گفت: تو و عثمان، مانند گفته آن شاعرید که گفت: تو را نبینم که پس از مرگ، برایم گریه مى کنى در حالى که در زندگى ام، توشه اى همراهم نکردى. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/fa/category/articles/30097 #عثمان #بنی_امیه #شام #مروان #مدینه #صحابه #معاویه #ولید #شورش #امام_علی #ابن_عباس #ابوطفیل #ابوایوب_انصاری __