🖋بررسی نظرات فقهای اعلام در حکم خلل به جهل در نماز (بخش اول :نظر محقق نائینی ره) 📕برگرفته از خارج فقه استاد آیت_الله_فرحانی ✍ مقرر: حجت الاسلام مهدی سلامتیان یکی از موارد خلل در نماز که مورد تضارب آراء قرار گرفته است حکم صحت یا بطلان نماز جاهل به حکم است آیا نماز کسی که به دلیل جهل به جزئیت سوره، آن را به جا نیاورده است صحیح است یا این خلل مبطل است و سبب اعاده می شود ؟ دو نظر و مبنا در این زمینه مورد بررسی قرار می‌گیرد: 1⃣بطلان صلاه از نظر محقق نائینی و سید حکیم و محقق حائری(رحمه الله علیهم) 2⃣صحت صلاه از نظر امام خمینی(ره) محقق نائینی (ره) با دو حد وسط اثبات می‌کنند که جهل به حکم، خلل است و نماز باطل است: الف) با در نظر گرفتن بطلان تصویب و اجماع در اشتراک احکام بین عالم و جاهل، اگر فتوا دهیم که در مورد جهل به حکم، خلل وجود ندارد بر میگردد به اینکه حکم را مختص به عالم کنیم( و این مخالف اجماع و مبنای ما در اشتراک احکام خواهد شد .) عبارت محقق نائینی (ره) در این زمینه : "الجاهل بالحكم يكون حكمه حكم العامد، إلا في مواضع الجهر والاخفات والقصر والاتمام، على ما تقدم تفصيل الكلام في ذلك في مبحث القراءة. والسر في ذلك هو أن الاحكام يشترك فيها العالم والجاهل، حسب ما قام عليه الاجماع. ونطقت به الادلة"(الصلاه الکاظمی، تقریرات محقق نائینی،ج۲،ص ۱۸۹) 🔰شرح: اگر گفته شود جهل به حکم، سبب بطلان نماز نمی شود دو مبنا اثبات می شود : ۱)حکم شارع به واسطه جهل من به حکم، برداشته می‌شود و این تصویب است( زیرا مقتضای حدیث رفع این است که در فقره "ما لایعلمون" در شبهات حکمیه، اصل حکم برداشته شود.) ۲)اگر جهل به حکم مخل به صحت صلاه نباشد این را می رساند که حکم تنها به مکلفی اختصاص دارد که عالم به حکم باشد حال آنکه در جای خود اثبات کردیم و اجماع هم وجود دارد که حکم مشترک بین عالم و جاهل است از طریق نتیجه الاطلاق (استاد در جلسه ۳۷ و ۳۸ مفصلا به این مطلب می پردازند) ب)اگر حکم را مختص به عالم بدانیم با اشکال عقلی دور صریح مواجه خواهیم شد. بیان دور: حکم وجوب صلاه باید باشد تا علم(یا جهل) به آن تعلق بگیرد/ علم باید باشد تا حکم بوجود آید .(زیرا لازمه فتوا به صحت نماز در فرض خلل جهل به حکم، نبود حکم در فرض جهل است) 🔵محقق نائینی می فرمایند علم و جهل مانند قصد امر و قصد تعیین از تقسیمات ثانویه است یعنی علم و جهل در صلاه بما هی صلاه(بدون اینکه حکمی به آن تعلق بگیرد ) قابل تصور نیست بلکه زمانی مطرح است که صلاه حکم وجوب به آن تعلق گیرد در این فرض است که می گوییم صلاه معلوم الوجوب است یا مجهول الوجوب . و بعبارتی میتوان گفت که علم و جهل فرع تعلق حکم بر عمل است . در این حالت چگونه میتوان حکم را موخر از علم کرد حال آنکه باید حکمی باشد تا به معلوم و مجهول تقسیم شود ؟ و این دور صریح است به دلیل ثانوی بودن تقسیم حکم به معلوم و مجهول. عبارت محقق نائینی در این زمینه: "فإن العلم والجهل من الانقسامات اللاحقة للاحكام بعد [ جعلها ] والاطلاق، والتقييد اللحاظي إنما يتصور في الانقسامات السابقة دون الانقسامات اللاحقة، للزوم الدور كما بيناه في محله."(الصلاه الکاظمی، تقریرات محقق نائینی،ج۲،ص ۱۸۹) محقق نائینی از طریق نتیجه الاطلاق، اشتراک حکم بین عالم و جاهل را اثبات می کنند و از آن طریق اختصاص حکم به عالم را نفی می‌کنند بررسی تفصیلی چیستی نتیجه الاطلاق و ارجاعات آن در اصول مظفر و نزاع های صورت گرفته در این موضوع در جلسه ۳۷ و ۳۸ مفصلا ذکر شده و ما به دلیل حفظ شاکله اصلی بحث و برخی ملاحظات، از ذکر تفصيل آن صرف نظر کردیم . 🔆 مشخص شد که نظر محقق نائینی(ره) در مساله خلل به جهل، چیست و به چه دلیل حکم به بطلان نماز داده اند . در بخش دوم تقریر نظر سید حکیم و شیخ عبدالکریم حائری (ره) را ذکر کرده و در نهایت مبنای مقابل این اعلام، یعنی مبنای امام خمینی(ره) را مفصلا مورد بررسی قرار خواهیم داد . ادامه دارد ... منابع: 📌درس خارج فقه ایت الله فرحانی سال ۱۴۰۱ ، جلسه ۳۷ و ۳۸ 📌الصلاه، الکاظمی ، تقریرات محقق نائینی ج ۲ص۱۸۹ #فقه_الخمینی #خارج_فقه @albayann

🖋بررسی نظرات فقهای اعلام در حکم خلل به جهل در نماز (بخش دوم : نظرات سید حکیم و محقق حائری و امام خمینی رحمه الله علیهم ) 📕برگرفته از خارج فقه استاد آیت_الله_فرحانی ✍ مقرر: حجت الاسلام مهدی سلامتیان گفته شد که محقق نائینی(ره) فتوا به بطلان نماز جاهل می دهند به دلائلی که سابقا ذکر شد سید حکیم (ره) و محقق حائری(ره) از جمله کسانی هستند که به بطلان نمازی که خلل جهلی دارد فتوا می دهند . 🔰سید حکیم در کتاب مستمسک عروه الوثقی در پاورقی مساله سوم از "فصل فی الخلل الواقع في الصلاه" می فرمایند : "المعروف بين الأصحاب : أن الجاهل بالحكم بمنزلة العامد في جميع المنافيات من فعل أو ترك ، بل عن شرح الألفية للكركي : نسبته إلى عامة الأصحاب. والعمدة فيه : عموم أدلة الجزئية للعالم والجاهل ، بل اشتهر : امتناع اختصاصها بالأول ، للزوم الدور ـ فتأمل ـ ومقتضى ذلك هو البطلان بالإخلال للوجه المتقدم في العامد" (مستمسک عروه الوثقی،ج۷،ص۳۸۱) شرح: سید حکیم در ابتدا به نقل از محقق کرکی (ره) دلیل اجماع را ذکر می کند در ادامه عمومیت ادله اجزا و شرایط و در نهایت به دلیل دور اختصاص احکام به عالم را محال و ممتنع می داند . البته اثبات عمومیت ادله اجزا و شرایط یا همان اشتراک احکام، غیر از اثبات عدم اختصاص است و این همان تذکری است که آقای مظفر در کتاب اصول فقه مطرح کرده است ( تفکیک بین ایجاب عدول و سلب تحصیلی) 🔰محقق حائری(ره) نیز معتقد است که قول به اشتراک احکام و فتوا دو محذور دارد : "إن الحكم بعدم الجزئية و الشرطية في تلك الحالة(جاهل مرکب و ساهی و ناسی ) و صحة عمله واقعا كما هو مقتضى عدم لزوم الاعاده موجب للتصویب المحال عقلا او ما هو باطل اجماعا"(الصلاه محقق حائری، ص ۳۱۷) محقق حائری می فرماید تصویب، محذور عقلی دارد و اگر محذور عقلی هم نداشته باشد، اجماع بر بطلان تصویب وجود دارد. با توجه به این توضیحات واضح شد که چه در مدرسه نجف از نظر محقق نائینی و سید حکیم و چه در مدرسه قم از نظر محقق حائری اختصاص احکام به عالم به دو دلیل ممتنع است و بالتبع خلل جهلی در نماز مبطل است . 💠امام خمینی (ره) در این زمینه فتوا به صحت نماز داده اند و معتقدند که حدیث رفع و حدیث لا تعاد به روشنی دلالت بر این مدعا دارد . ایشان ۲ راه حل، برای حل محذوراتی که مخالفین ارائه کردند مطرح می کنند : 1⃣"و فیه ان الوجه المصحح للدعوی ان کان رفع الاثار أو عدمها فی جمیع التسعه، فلا يرد إشكال لان الحكم باق و المرفوع آثاره فلا یلزم اختصاص الحکم بالعالم به ..... " ( الخلل في الصلاه، ۱۸) شرح:اگر در حدیث رفع، قائل به رفع آثار هستید که دور محال پیش نمی آید زیرا حکم باقی است و مشترک بین عالم و جاهل . و اگر در برخی از فقرات حدیث رفع(مثلا در شبهات حکمیه) خود حکم برداشته شود به این دلیل که معتقدیم رفع عنوان ادعائی است (با مصحح رفع جمیع آثار) اشکال دور وارد نخواهد شد ادامه دارد ..... منابع: 📕جلسات خارج فقه آیت الله فرحانی سال ۱۴۰۱_۱۴۰۲ جلسات ۳۹ و ۴۰ 📕مستمسک عروه الوثقی، جلد۷،ص ۳۸۱ 📕الصلاه، محقق حائری، ص ۳۱۷ 📕الخلل في الصلاه، ص ۱۸ #خارج_فقه #فقه_الخمینی @albayann

🖋بررسی نظرات فقهای اعلام در حکم خلل به جهل در نماز (بخش سوم : تبیین دیدگاه امام خمینی رحمه الله علیه) 📕برگرفته از خارج فقه استاد آیت_الله_فرحانی ✍ مقرر: حجت الاسلام مهدی سلامتیان گفته شد که از نظر مشهور اگر کسی مثلا بدلیل جهل و ناآگاهی به جزئیت یا شرطیت عملی در نماز ، آن را بجا نیاورد نماز او باطل است زیرا فتوا به صحت نماز مستلزم این است که احکام را مختص به عالم بدانیم که در این فرض گرفتار تصویب و دور عقلی خواهیم شد. ضمن اینکه اجماع بر بطلان تصویب قائم شده است . ✅زیرا اختصاص احکام به عالم بدین معناست که تنها زمانی حکم وجود دارد که من به آن علم پیدا کنم و اگر جهل به حکم داشته باشم حکمی وجود نخواهد داشت. در این حالت با ۲ محذور مواجه خواهیم شد . 1⃣تصویب لازم می آید زیرا قائل می شویم که حکم در لوح محفوظ بر اثر جهل من برداشته می شود . 2⃣دور یا خلف بوجود می آید بدین صورت که باید معلومی باشد که بتوان به آن علم پیدا کرد و از طرفی باید علم باشد تا معلوم و حکم بوجود آید . در مقابل این دیدگاه، امام خمینی(ره) معتقد است که این دو اشکال قابل حل است و ۲ راه حل وجود دارد: ۱)اولاجواب می دهیم رفع ادعائی است و عدم الآثار است. اگر حکم باشد ولی اثر نداشته باشد، دیگرتصویب پیش نمی آید . حکم شرعی وجود داشته باشد ولی بی اثر باشد، در حکم بی اثر دور نیست، چون معلوم(یعنی حکم شرعی) وجود دارد اما اثر ندارد.(عبارات استاد فرحانی) ۲)امام از راه حل اول تنزل می کنند و می گویند اگر قائل به این شویم که نفس حکم برداشته می شود میتوان بدون در نظر گرفتن حقیقت ادعائی مساله را حل کرد با این توضیح که ما قائل شویم به اینکه حدیث رفع، رفع فعلیت حکم می کند و حکم در مرتبه انشاء وجود دارد . 💠لذا حدیث رفع می گوید در فرض جهل به جزئیت فعلیت آن حکم را برداشتم لذا تنجز آن هم از بین می رود و این تصویب محال به حساب نمی آید چون حکم در مرحله انشاء باقی است . پس در این راه حل ۲ محذور دور و تصویب مرتفع شد . تنها مساله اجماع می ماند که امام در این باره می فرمایند : "و اثبات الاجماع فی المقام محل تامل بعد استناد فتوی المعظم الی الامر العقلی اللذی تشبث به کثیر من المحققین و لو ثبت اجماع علی بطلان التصویب، فانما هو فی التصویب اللذی قال به غیرنا لا فی مثل ما ذکرناه فی المقام"(الخلل فی الصلاه ص ۱۹) استاد فرحانی در توضیح این عبارت می فرمایند اجماع مدرکی است و مستند به حکم عقلی و استحاله عقلی دور است و اجماع مدرکی حجت نیست و محل تامل است حضرت امام می فرمایند ما با راه حل دوم، تصویب دیگری را معرفی کردیم که بعضی از مخالفین ما قائل به آن هستند و هیچ محذور عقلی هم ندارد .و این تصویب از نظر ما هم مانعی ندارد و اجماع هم بر بطلان این تصویب قائم نشده بلکه اجماع بر بطلان دو تصویب اشعری و معتزلی قائم شده است. 🔆در نتیجه امام با حفظ مبنای اشتراک احکام بین عالم و جاهل و با قبول اجماع بر بطلان تصویب اشعری و معتزلی قائل به صحت نمازی شدند که در آن خلل عن جهل وجود دارد . پایان . 📕الخلل في الصلاه، ص ۱۹ 📕خارج فقه، سال ۱۴۰۱_۱۴۰۲ جلسه ۴۰ و جلسه ۶۶ #خارج_فقه #فقه_الخمینی @albayann

#اطلاعیه 📚 برنامه تدریس استاد آیت الله فرحانی (حفظه الله) در سال تحصیلی ۱۴۰۲_۱۴۰۳ 📆 تاریخ شروع کلاس ها: چهارشنبه ۲۹ شهریورماه 📍مکان جلسات تدریس استاد: نماز خانه مدرسه فقهی امیرالمومنین علیه السلام ⚠️توجه: عزیزان میتوانند صوت درس های استاد را از کانال زیر دریافت نمایند. @ostad_farhani #خارج_فقه #خارج_اصول #درس_تفسیر #فقه_معاصر @albayann