#شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

جلسه پایانی کتاب «المدرسة القرآنیة»👆

خلاصه ای از مقاله علمی در معرفی کتاب «المدرسة القرآنیة» و جایگاه آن در آثار شهیدصدر👇

بسم الله الرحمن الرحیم پیش آغازه‌های تمدن اسلامی در المدرسة القرآنیه موسوی، هادی (هیئت علمی گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه) محمدی فرد، علیرضا (مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم و پژوهشگر گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه) گرچه ایده علم دینی از دوره‏های اولیه اسلام در قالب مذاهب کلامی، فلسفی و نوع پیشرفته‏تر آن در حکمت عملیِ زاده شده در دوره اسلامی تبلور پیدا کرده بود، اما از قرن 13 و 14 هجري، سرآغاز چالش‌هایی وسیع‌تر در رويکردهاي علم ديني بود. با ظهور تفسیرهای نادرست از علوم تجربي که پیشتر در دامان مسلمانان رشد کرده بود و تلاش‌ این جریان‌ها برای تغيير سبک زندگي مردم جهان، انديشمندان اسلامي احساس کردند که سخن گفتن از دين و کتاب آسماني در جهان جديد و براي انسان جديد نميتواند تنها به همان شيوه رایج کارآمد باشد؛ بلکه بايد در کنار حفظ واقـع‌نگري موجود و توجه‌ به ضرورت‌ها و نيازهاي زمانه، مفاهيم و آموزههاي قرآني را وارد زندگي مسلمانان کرد. با وجود پیشرفت‌های تمدنی که در دوره زایش حکمت عملی در دوره اسلامی اتفاق افتاده بود اما غفلت اجتماعی، نسبت به این ذخیرۀ دانشی، موجب شد در اين برهه، جريان‌های جدیدی از علم اسلامي و علم ديني پديد آید که فراز و فرودهاي فراواني را به خود ديد. فارغ از قضاوت در مورد چيستي و چگونگي رويکردهاي مختلف علم ديني در دوره اخیر، وجه مشترک آنها تمرکز بر نگاه اجتهادي نسبت به منابع و در عين حال توجه به تفسير خاصي بود که از علم داشتند. در اين ميانه شهيد سيدمحمدباقر صدر (ره) ظرفيتي از اجتهاد ديني را براي اهل علم آشکار ساخت که تداوم آن مي‌توانست پشتوانه‌هاي فکري علوم انساني غربي را، که تا اعماق مراکز علمي و حکومتي نفوذ کرده بود، دچار فروپاشي سازد. اين تلاش فکري، که هدف نهایی‌اش دستیابی به تمدن اسلامی است، در آثار مختلف ايشان، از جمله «اقتصادنا»، «فلسفتنا»، «البنک اللاربوي»، «المدرسة الاسلامية»، و برخی دیگر از آثار ایشان خط فکري منسجم و يکساني را پي ميگيرد، و در سلسله درسهاي تفسيري ايشان که تحت عنوان «المدرسة القرآنية» به چاپ رسيده است، به اوج ميرسد. آغاز ايده «توليد علم ديني» که برخي مراتب آن در آثار پيشين شهيدصدر تبيين شده بود، با «المدرسة القرآنية» تکميل شد. با نشر این کتاب، ایده «نظریهپردازی قرآنی» بر پایه تفسیر موضوعی، مورد استقبال اندیشمندان و قرآنپژوهان مسلمان قرار گرفت و تفسیر موضوعی، از حالت صرف معناشناسی متن قرآن، به روشی اجتهادی برای کشف نظریههای علمی قرآن تبدیل شد. اين کتاب را می‌توان یکی از آخرین قطعات نقشه جامع تولید علم دینی دانست که البته بدون در نظر داشتن قطعات دیگر نمی‌توان تبیین روشنی از جایگاه و کارکرد آن داشت. این اثر ارزشمند، بهرغم مختصر بودن اما، مشتمل بر مطالبي است که چند حلقه مهم از حلقههاي توليد علم ديني را تکميل ميکند: الف) شکلگيري هر علمي، وابسته به توليد «نظريه» است؛ و محور اصلي اين کتاب پيرامون نظريهپردازي از قرآن کريم است. ب) نظريهپردازي علمي، بايد روشمند باشد؛ و اين کتاب، «تفسير موضوعي» با تلقی مخصوص به خود را بهعنوان روشي اکتشافي براي نظريهپردازي معرفي ميکند. ج) از جمله تمايزهای اصلي رويکردهاي مختلف علمي، به منبع معرفتي آنهاست؛ و اين کتاب با محور قرار دادن «قرآن کريم» بهعنوان منبع معرفتي اصلي، راه را براي توليد نظريههاي علم ديني هموار ميکند. د) توليد علوم انساني، بدون توجه به شرائط و مسائل روز، بيمعناست؛ و اين کتاب، با شيوه کشف موضوع (و در واقع مسأله علمی) از تجربههاي بشري و زندگي واقعي بشر، علاوه بر ارائه تبييني جامع از جاودانگي و جهانشمولي قرآن، نشان ميدهد که چگونه ميتوان نظريهاي ارائه داد که هم ديني باشد و هم از سنخ علوم انساني و اجتماعي. ه) بنیان علوم انسانی بر ارائه یک انسانشناسی، مبتنی بر مبانی علمی هر رویکرد است؛ این کتاب، با انتخاب موضوع «قوانین تاریخ» بهعنوان اولین و پایه‌یترین مسئله تحقیق برای تفسیر موضوعی، در واقع، نظریه انسانشناسی اجتماعی قرآن را استخراج میکند. به نحوی که علاوهبر ارائه مباحث روشی، از جهت محتوایی نیز یک موضوع از موضوعات علوم انسانی را تحقیق، و نظریه قرآن درباره آن را ارائه میکند. ساختار این کتاب، که در قالب 14 درسگفتار ارائه شده است، بهصورت زیر قابل ترسیم است: ـ تعریف خاص این کتاب از تفسیر موضوعی، اهمیت و ضرورت آن؛ ـ تبیین چگونگی کشف موضوع از تجربههای بشری، برای دستیابی به نظریههای اساسی قرآن؛ ـ انتخاب موضوع «قوانین تاریخ» و تحقیق آن در قرآن کریم، برای دسترسی به نظریهقرآنی درباره آن؛ ـ طرح پرسشهای هشتگانه زیر، درباره موضوع «قوانین تاریخ»، که ادامه کتاب با پاسخ به این پرسشها، مسیر دستیابی به نظریه قرآنی را طی میکند: • آیا رویدادهای عرصه تاریخ، دارای قانون هستند؟ • آیا در قرآن‌کریم، تاریخ بشری دارای قوانین است؟ • آیا در مسیر رشد، #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

• حرکت و تکامل تاریخ بشری قوانینی حاکم است؟ این قوانین کدامند؟ • تاریخ بشر چگونه آغاز شد؛ چگونه رشد کرد؛ و چگونه تکامل یافت؟ • عوامل بنیادین در نظریه تاریخ چیست؟ • نقش انسان در ساخت تاریخ چیست؟ • نقش عالم بالا و نبوت در عرصه اجتماعی چیست؟ • اظهار نظر خاص قرآن درباره این قوانین، از جهت سلبی یا ایجابی، و از جهت اجمالی یا تفصیلی چیست؟(همان: 46ـ47) ـ محتوای کتاب، در پاسخ به پرسشهای فوق، در عناوین زیر خلاصه میشود: • اثبات مشتمل بودن قرآن بر موضوع «قوانین تاریخ»؛ • ـ تبیین ماهیت «قوانین تاریخ» و پیوند آن با حرکت‌های اجتماعی؛ • ـ تبیین تفاوت گزارههای دانش تاریخ با قوانین تاریخ؛ • ـ تفکیک کنش فردی از کنش اجتماعی؛ • ـ استخراج قالبهای تحقق قوانین تاریخ در قرآن؛ • ـ تبیین عناصر شکلدهنده جامعه بشری از دیدگاه قرآن کریم؛ • ـ تبیین نقش انسان، الله، پیامبر و امام، در حرکت تاریخی؛ • ـ تبیین نقش محتوای داخلی و روانشناختی انسان در حرکت تاریخی؛ • ـ توضیح تفاوت جوامع مادیگرا با جوامع الاهی، از حیث مؤلفههای شکلدهنده جامعه؛ • ـ توضیح تفاوت جوامع مادیگرا با جوامع الاهی، از حیث هدف و آرمان نهایی؛ • ـ تبیین فرایند رو به رشد و به‌روز بودن جوامع دینی، از طریق پیوند میان هدف نهایی و اهداف میانی در هر عصر؛ • ـ تبیین پیوندهای ارتباطی میان عناصر شکلدهنده جامعه بشری؛ • ـ تبیین چگونگی ارتباط انسان با طبیعت با ارتباط انسان با دیگر انسانها. جمع‌بندی آنچه این کتاب با عنوان تفسیر موضوعی ارائه می‌کند در واقع روشی چند بعدی است که از سویی با تجربه عام بشری ارتباط می‌گیرد، و از سوی دیگر با قرآن. همچنین نحوه به دست آوردن مسائل تجربه بشری و نحوه ارائه آن به قرآن و کشف پاسخ از قرآن را تبیین می‌کند. البته، تمام این تلاش‌ها، نخست در راستای تولید علم دینی، و در نهایت، برای رسیدن به تمدن اسلامی است. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔸 «علم دینی، و تعیین معرفت مرجع»🔸 ◀ این مسئله که داور نهایی در تعیین و ارزیابی نظریه علمی کدام منبع معرفتی است، از مسائل مهم فلسفه علم است. در هر رویکرد علمی، تعیین می‎شود که اگر قرار است یک نظریه علمی داشته باشیم، ملاک و منبع معرفتی مرجع در این امر کدام است. ◀ در همین راستا، شهیدصدر به رغم تأکید بر استفاده تفسیرموضوعی از تجربیات بشری، و به رغم پررنگ بودن نقش تجربه در شناسایی موضوع، ملاک سنجش اعتبار علمی بودن نظریه را تجربه نمی‎داند، بلکه قرآن را بعنوان منبع معرفتی مرجع تعیین می‎کند و نقش مفسرموضوعی را، کشف‎کننده این نظریه قرآنی می‎داند.(‌صدر، 1421: 35-36) 🔺تعیین معرفت مرجع در این ایده، در مقابل معرفت مرجع در دیگر رویکردهای تولید علم، سرآغاز استقلال هویت علمی در رویکرد دینی است؛ اما، تولید علم مؤلفه های دیگری نیز دارد که در آثار علامه صدر ارائه و تبیین شده است. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔸 «تفاوت مکتب اقتصادی اسلام با سرمایه داری، در مبحث تولید»🔸 🔺 اقتصاد اسلامی در زمینه ضرورت اهتمام به تولید و به‌‌‌کار بردن تمامی شیوه‌‌‌های ممکن در راستای افزایش و به‌‌‌سازی آن و توانمند ساختن انسان، که جانشین خدا بر روی زمین است، بر تسخیر نعمت‌‌‌ها و بهره‌‌‌های زمینی بیشتر، با تمامی مکاتب اجتماعی دیگر هماهنگ است. با این تفاوت که اسلام افزایش تولید را به‌‌‌عنوان یکی از ضروریات اجتماعی، بر اساس چارچوب تمدن انسانی اسلام و مطابق اهداف عمومی خلافت انسان بر روی زمین، مطرح می‌‌‌کند. 🔺به همین جهت بین مکتب اسلام و مکاتب اجتماعی مادی، از نظر ارزیابی و روش، اختلاف شگرفی پیدا می‌‌‌شود؛ زیرا نظام سرمایه‌‌‌داری، به‌‌‌عنوان مثال، رشد و توسعه تولید را ذاتا هدف می‌‌‌داند. در حالی که اسلام انباشتن ثروت را ذاتا هدف نمی‌‌‌داند، بلکه آن را وسیله‌‌‌ای برای ایجاد آسایش و رفاه و برپایی کامل عدالت در زندگی اجتماعی مردم و شرطی از شروط برپایی خلافت صالحه انسان بر روی زمین و تحقق اهداف بلند آن در راستای برپایی جامعه توحیدی قلمداد می‌‌‌کند . 🔺... [بنابراین] تولید در جامعه اسلامی بر این اساس پایه ریزی می شود که لوازم و وسایلی که برای یک زندگی سالم و به دور از اسراف لازم است تأمین و از تولید وسایلی که نمودهای هوس رانی واسراف کاری در جامعه است جلوگیری شود. اما در جوامع سرمایه داری، تولید مطابق شرایط تقاضا و قدرت خرید متقاضیان حرکت می کند و این موجب می شود که تولید به سمت تهیه کالاهای تن آسایی و وسایل سرگرمی و تزیین و آرایش برود؛ زیرا پایه چنین تقاضاهایی، قدرت خرید اشراف و ثروتمندان و کنار کشیدن تولید از فراهم سازی کالاهای ضروری به اندازه کافی و لازم است (اسلام راهبر زندگی: ص 105-106). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔸آزادی حقیقی، در پرتو دین توحیدی🔸 ⭕ ایده آزادی در جامعه اسلامی، به پشتوانه «باور به توحید» و «تنها منشأ قدرت دانستن خداوند» است؛ زیرا از آنجا که تنها خدا حق سلطه بر انسان را دارد، هیچ انسانی حق بهره کشی و سلطه بر دیگر انسان ها را ندارد (علامه شهید سیدمحمدباقر صدر، اسلام راهبر زندگی: ص 30-31).⭕ #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

👆 تأییدیه اجتهاد علامه شهید سیدمحمد باقر صدر، از جانب آیت الله العظمی خویی ره. ◀ نکته قابل توجه در این تأییدیه، به کار برد وصف «علامه» و عبارت «فلکم أن تتحدثوا عن رأیه» است. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

💠 آنچه ما انسان‌ها از نظریه‌ها و تفسیر تاریخ و معادلات میان خود می‌گوییم در بهترین حالت، تنها در قالب وضعیت‌های بشری جاری است، و نمی‌تواند این واقعیت‌های الهی را به زیر چتر نظری خود بکشد. دیدگاه‌هایی که تلاش دارند دنیا را با عینک لیبرالیست‌ها و مارکسیست‌ها ببینند و جهان را با آن تفسیر کنند، توان درک و تبیین امام و جایگاه او در نظام آفرینش را ندارند. ... 💠 مطلبی که در ادامه تقدیم می‌شود، تحلیلی است روش‌شناختی از دکتر هادی موسوی، بر تفاسیر مبتنی بر نظریه‌های اجتماعی از سیره اهل بیت ع؛ به‌ویژه نوشته‌ای که اخیرا توسط برخی پژوهشگران اجتماعی از قیام عاشورا ارائه شده است. 🔵 این تحلیل، مبتنی بر دیدگاه‌های علم‌شناختی شهیدصدر است. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

♦ جایگاه مباحث قرآنی در شکل گیری تمدن اسلامی از دیدگاه علامه شهید، سیدمحمدباقر صدر👇 https://b2n.ir/682061 #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔴 تقدیم به شهید فخری زاده، که همچون شهیدصدر، مظلومانه قربانی دشمنان اسلام و علم شد. 🔴 پس از سال‌های آغازین انقلاب، نام شهدایی چون «صیاد شیرازی»، «علیمحمدی»، «شهریاری» و دیگر شهدای هسته‌ای، «سردار سلیمانی»، و امروز، «فخری زاده» در لیست ترور مشاهده می‌شود. تمام این شهدای گرانقدر، از سبقه نظامی، یا سبقه علمی مرتبط با امور استراتژیک (دانش‌های تجربی هسته‌ای) داشتند. 🔴 حال، پرسش این است که چرا نوک پیکان ترورها از افراد علمی، فرهنگی و سیاسی، به افراد نظامی و دانشمندان علوم تجربی مرتبط با این عرصه چرخید؟ #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

💠 راه ورود علوم انسانی به مشکلات کشور، حکمت عملی است 🔵 گفت و گو با دکتر هادی موسوی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

◀ علامه شهید، سیدمحمدباقر صدر (ره): برخی کشورهای عرب، برای تأمین بومی بودن نظام اجتماعی، به جای تفکر اسلامی به سراغ قبیلهگرایی و قومگرایی رفتند. اما باید توجه داشت که قوم و قبیله، مبتنی بر یک نظام فلسفی و فکری نیست، تا پشتوانه تشکیل نظام اجتماعی باشد. ... بنابراین، راه حل اصلی، همان روی آوردن به نظام اسلامی است (بارقه ها: 115). 🔶 ایده حکمت عملی در علوم انسانی، در پی تأمین نظام فلسفی و فکری دینی، برای ورود به تولید علوم انسانی است. 🔷 در این زمینه، می توان به آثار زیر مراجعه کرد: ـ قانون اخلاق، استاد علی عابدی شاهرودی؛ ـ جایگاه شناسی حکمت عملی، سیدحمیدرضا حسنی و هادی موسوی. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

💠 قواعد تنظیم حیات اجتماعی انسان، از دیدگاه شهیدصدر: 🔶 دین، میان «حب ذات» که یک امر فطری در انسان است، و تأمین «عدالت، رفاه و سعادت» که مصلحت زندگی اجتماعی او و واقع زندگی اوست، جمع می‌‌کند. از سویی، حب ذات را تعطیل نمی‌‌کند، و از سویی قائل به عدالت اجتماعی است؛ بنابراین میان ارزش‌‌های فردی و اجتماعی جمع می‌‌کند. 🔶 دین از دو طریق، این جمع را انجام می‌‌دهد: الف) باور به توحید، موجب می‌‌شود تا انسان در عین حب ذات، در جهت تأمین رضایت الاهی، به فکر مصالح اجتماعی هم باشد. در صورتی که فهم مادی از حیات، عنصر اجتماع را به مخاطره می‌‌اندازد و صرفا مصالح شخصی را پر رنگ می‌‌کند.‌‌ ب) باور به توحید، موجب می‌‌شود که اسلام از میان دو سنخ میل‌‌های طبیعی انسان (میل به مادیات و میل به معنویات، عواطف و احساسات) نگذارد انسان به خود واگذار شود تا میل به مادیات غلبه کند؛ بلکه او را تربیت می‌کند تا میل به معنویات در او رشد کند و بر میل به مادیات غلبه کند. این با حب ذات هم سازگار است؛ زیرا انسان با رشد معنویت در او، این میل را برای خودش دوست دارد و به جهت حب ذات، آن را پرورش می‌‌دهد و شخصا از آن لذت می‌‌برد. 🔶 طریق اول، «فهم معنوی از زندگی» و طریق دوم «حس اخلاقی به زندگی» نام می‌‌گیرند. که هردوی اینها با محوریت رضای الاهی است که جامعه بشری را در مسیر عدالت قرار می‌‌دهد. این باور، فرد و جامعه را با هم در نظر می‌‌گیرد و حیات فردی و اجتماعی را به‌‌صورت متوازن تأمین می‌‌کند. نه فرد محوریت در تشریع و حکم دارد و نه مصالح اجتماعی صرف (المدرسة الاسلامیة: ص 76-80). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🌑 وفات عالم ربانی و نظریه پرداز علوم اسلامی، آیت الله مصباح یزدی را به جامعه علمی تسلیت میگوییم. روحش شاد و راهش پررهرو باد!

💠 تحلیل شهیدصدر درباره شیوه شکل گیری جامعه مدرن غربی: تجربه‌‌های علمی مانند، فیزیک، شیمی، روانشاسی و... که بر طبیعت انسان انجام می‌‌شود و بر پایه مشاهده و تجره عینی است، اساس شکل‌‌گیری نظام اجتماعی اروپای جدید نیست. بنابراین، اینکه برخی اساس شکل‌‌گیری نظام اجتماعی جدید اروپا را در سطح سیاست، اجتماع و اقتصاد، مطالعات علمی در علوم طبیعی می‌‌دانند درست نیست، بلکه مباحثی چون حق آزادی، عدالت اجتماعی و ...، همه اموری نظری هستند که مشاهده‌‌پذیر نبوده، حاصل تجربه اجتماعی بشر در طولانی مدت هستند. این تجربه‌‌ها، گرچه در حد فردی (مثلا پی بردن به نیازهای فرد و برطرف کردن آن با مطالعات علوم طبیعی) قابل مشاهده و تجربه هستند، اما در سطح اجتماعی، نیازمند تجربه‌‌های اجتماعی بلندمدت هستند و قابل مطالعه با علوم طبیعی نیستند. غرب نیز، با تکیه بر این تجربه‌‌های اجتماعی خود، نظام اجتماعی فعلی را نظام اصلح می‌‌داند، نه با تکیه بر مطالعه علوم طبیعی. این نظریات، همان مذاهب فکری مختلف هستند. (المدرسة الاسلامیة: 29-32) #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

💠 نقص پیریزی نظام اجتماعی مدرن غرب از دیدگاه شهیدصدر: جامعه‌‌انسانی‌‌ای که با تجربه‌‌های بشری شکل می‌‌گیرد، بازتاب اراده و هوای نفس آن جامعه است؛ بنابراین: 👈 این جامعه نمی‌‌تواند انسانی را تربیت کند که اراده‌‌ای فراتر از اراده شکل‌‌دهنده آن جامعه داشته باشد؛ 👈 و نیز نمی‌‌تواند انسانی تربیت کند که بر هوای نفس خود در راستای تعالی انسانی غلبه کند. (المدرسة الاسلامیة: 27-28) #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔵 عوامل پیروزی انقلاب ایران از دیدگاه شهیدصدر ره: «انقلاب ایران، به دلیل اینکه بیشترین پیوند را با مرجعیت و بنیانهای دینی و مذهبی داشت، و با توجه به رهبری حکیمانه یک مرجع و نیز، پایداری شجاعانه و رسیدن به اوج آگاهی دینی و بینش سیاسی، توانست بر استعمارگران غلبه کند» (اسلام، راهبر زندگی: 28). 🔴 در تحلیل این بیان علامه صدر می توان 5 عامل را موجب پیروزی انقلاب اسلامی ایران دانست: 1ـ پیوند جامعه با دین و مذهب (که با مؤلفه «پیوند با مرجعیت و بنیان های دینی» به آن اشاره شده است)؛ 2ـ برخورداری از یک رهبر دینی حکیم (که در امام خمینی ره متجلی بود)؛ 3ـ مردمی بودن؛ 4ـ برخورداری مردم ایران از روحیه مقاومت و شجاعت؛ 5ـ برخورداری مردم ایران از بصیرت دینی و سیاسی (که به زمان شناسی ایشان بازمی گردد). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

پیشتر دو کتاب در عرصه نقش حکمت عملی در علوم انسانی معرفی شد: «قانون اخلاق» و «جایگاه شناسی حکمت عملی». کتاب نخست برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی در سال گذشته بود و کتاب دوم، امسال برگزیده کتاب سال حوزه علمیه شد. این امر، اهمیت این دو کتاب را در این عرصه نشان می دهد. به این مناسبت، بار دیگر پژوهشگران علوم انسانی اسلامی را به مطالعه این دو کتاب دعوت میکنیم.

🔸«ارتباط دین و حکومت» از دیدگاه شهیدصدر🔸 💫 حکومتها به صورت غالبی، به سه دسته تقسیم می شوند: اول) اقلیمی (بازتاب وحدت اقلیمی در وحدت سیاسی)؛ دوم) قومی (بازتاب وحدت قومی در وحدت سیاسی)؛ سوم) فکری (بازتاب وحدت فکری در وحدت سیاسی). 💫 قسم اول و دوم، بر پایه وحدت عاطفی است و قسم سوم، بر پایه وحدت فکری است و تنها همین قسم است که به دلیل داشتن جهانبینی، صلاحیت دارد بر اساس آن حکومت شکل گیرد و وحدت سیاسی مردم حول آن تحقق یابد. 🔸 حکومت در نظام اسلامی، از قسم سوم است. اسلام یک دین عمومی و برای همه بشر است، و محدود به قوم، ملیت، نژاد و زبان خاص نیست. (برگرفته از: بارقه ها، ص 284-285) #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr