شور شعر(۳) موسیقی شعر (۳) ردیف ردیف در حقیقت برای تکمیل موسیقایی قافیه به‌کار می‌رود. به‌طور قطع می‌توان ادعا کرد که حدود ۸۰ درصد از غزلیات خوب فارسی همه دارای ردیف هستند. 🌸ردیف به کلمه یا کلماتی گفته می‌شود که در پایان مصراع عیناً تکرار می‌شوند. شعری که ردیف داشته باشد را «مردّف» می‌گویند. در بیت زیر، کلمه «برخیزم» ردیف است و قافیه‌ها «جان» و «جهان» هستند: مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم طایر قدسم و از دام جهان برخیزم یادآوری: گاهی واژه‌های قافیه، لفظ و نوشتار یکسان، اما معنایی متفاوت دارند. در این حالت، جناس تام یا همسان داریم و این دو کلمه ردیف نیستند. زیرا برای آنکه دو کلمه ردیف باشند، باید هم در لفظ و نوشتار و هم معنا یکسان باشند. در چنین مواردی، دو کلمه قافیه‌اند. مثال: هر کس که نهد پای بر آن خاک سر کو ذکرش همه این است که گم گشته دلم کو (فروغی بسطامی) قافیه‌ها (جناس تام): (کو =کوچه)، (کو = کجاست) * غم خویش در زندگی خور که خویش به مرده نپردازد از حرص خویش (سعدی) قافیه‌ها (جناس تام): (خویش= خویشاوند)، (خویش =خود) * ز هر ناحیت کاروان‌ها روان به دیدار آن صورت بی‌روان (سعدی) قافیه‌ها (جناس تام): (روان = رونده)، (روان = روح و جان) ادامه دارد... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۴) موسیقی شعر(۴) قواعد قافیه قافیه در شعر فارسی از سه قاعده پیروی می‌کند که قاعده ۱ و ۲ برای حرف اصلی و قاعده ۳ برای حروف الحاقی است. این قاعده‌ها را در ادامه شرح می‌دهیم. قاعده ۱ طبق قاعده ۱، هریک از مصوت‌های بلند «آ» (ā) و «او» (ū) می‌توانند به‌تنهایی حرف قافیه باشند. ابیات زیر، مثال‌هایی از قاعده ۱ قافیه را نشان می‌دهند. سال ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد وانچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد (حافظ) * ای چشم تو دل فریب و جادو در چشم تو خیره چشم آهو (سعدی) می‌بینیم که واژه‌های قافیه در ابیات بالا، به یکی از مصوت‌های بلند «آ» یا «او» ختم شده‌اند. در این حالت، می‌گوییم قافیه طبق قاعده ۱ است. نکته: در فارسی امروز، برخی از واژه‌ها به «های غیرملفوظ» (مصوتِ کسره) ختم می‌شوند (مانند نامه، خانه، زنده)، برخی دیگر نیز به مصوت «ی» ختم می‌شوند (مانند بازی، پری). این «های غیرملفوظ» و «کسره» نمی‌توانند به‌تنهایی حرف اصلی قافیه باشند و مربوط به قاعده ۳ هستند که در ادامه با آن آشنا می‌شویم. قاعده ۲ قاعده ۲ بیان می‌کند که در حروف اصلی هر مصوت همراه با یک یا دو صامت قرار می‌گیرد. در واقع، قاعده ۲ یکی از حالت‌های زیر است: مصوت + صامت یا مصوت + صامت + صامت ابیات زیر، قافیه‌هایی طبق قاعده ۲ دارند: نفس باد صبا مشک‌فشان خواهد شد عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد (حافظ) حروف قافیه: ان (مصوت + صامت) * هر که آمد عمارتی نو ساخت رفت و منزل به دیگری پرداخت (سعدی) حروف قافیه: اخت (مصوت + صامت + صامت) قاعده ۳ همان‌طور که گفتیم، قاعده ۳ مربوط به حروف الحاقی آخر قافیه‌هاست. طبق این قاعده، اگر در پایان قافیه‌ها یک یا چند حرف الحاقی بیاید، باید مشترک باشند. برای مثال، در بیت زیر از شهریار، طبق قاعده ۲، قافیه‌های «تباه» و «سیاه» در «اه» مشترک هستند و «ی» آخر قافیه‌ها حرف الحاقی است و طبق قاعده ۳ باید مشترک باشد: ماها تو سفر کردی و شب ماند و سیاهی افزود شب غم به سیاهی و تباهی در بیت زیر از غزالی مشهدی نیز، حروف اصلی قافیه، طبق قاعده ۲، «یخت» (مصوت + صامت + صامت) بوده و حروف الحاقی مشترک، طبق قاعده ۳، «ــَـ ند» هستند: خاک دل آن روز که می‌بیختند شبنمی از عشق بر آن ریختند به‌عنوان یک مثال دیگر، در بیت زیر از حافظ، «نهادیم» ردیف، «مِی‌خانه» و «جانانه» قافیه‌ها، طبق قاعده ۲ «ان» حروف اصلی قافیه و طبق قاعده ۳ «ــِـ» حرف الحاقی مشترک است: ما درس سحر در ره مِی‌خانه نهادیم محصول دعا در ره جانانه نهادیم ان حروف قافیه + ه الحاقی و نهادیم = ردیف ادامه دارد... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

تؤرکؤ داستان حضرت فاطمه زهرانون (س) دونیویا تشریف گَتیرمه‌گی (۱) علامه مجلسی رحمتلبگ، عمر جُعفی اُغلو مُفَضَّل دیلیجَه امام صادق علیه السلامنان نقل اِئلییِب: حضرت محمد (ص) معراجا تشریف آپاراندا، تارو بو موشدولوقو بیلَه‌سینه وِئردی: "ای پیمبر! تارو خُویلَد قیزی خدیجه‌دَن، فاطمه‌نین دونیویا گَلمَه‌گینی سَنَه موشدولوق وِئریری." بو موشدولوقونان، هم فاطمه‌نین (ص) دونیویا گَلمَه‌گی بیلیندی، هم آناسو، هم‌دَه آدو. بیر گؤن پیمغبر (ص) بیر قَیرَنجلیگ یِئرده که اُرانون آدو اَبطَح‌ایدی نِچچه نَفر یعنی‌عمّار یاسر، مُنذَربن ضَحضاح، ابوبکر، عمر، علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، عبّاس‌بن عبدالمطلّب و حمزه‌بن عبدالمطلّب‌اینَن اَیلَش‌میشدی. بیردَن جبرئیل بیر بُیوگ هیبَت‌اینَن یِئتیشدی که قَنَتلَرینی گؤن چالاندان گؤن باتانا آچموشدو. سَسلَن‌دی: "ای بزرگوار پیمبر! تارو سَنَه سلام گُندَریری، سَنَه اَمر اِئلیری قیرخ گون خدیجه یانونا گِئدمیَ یَی!" بو دستور تارونون رسولونا چوخ آغور گَلدی. آخو اُ خدیجه بانونی چوخ چوخ ایستیردی، آما چون تارونون امری‌ایدی جبرئیل‌ده چوخ مهم ایش‌لَرده او هیبت‌اینَن گَلَردی، اُ‌دَمنَن، خدیجه بانویادا بیر زاد دِئمَه‌میش ایولَرینه گِدمَه‌دی. تشریف آپاردو فاطمه بنت اسد، علی علیه السلام آناسو اِئویندَه قالدو. آخیر گؤن‌لَر، عمار یاسری گُندَردی، بیلَه‌سینَه دِئدی گِئد خدیجیَه دِء: "گامان اِئلَه‌مَه که من سَندَن کَسیب بیلَه‌یی بوشلاموشام، بلکه تارو بو ایشی مَنَه امر اِئلییِب، بو ایشین خیرینَه فیکر اِئلَه، تارو هرگون بُیوگ فرشته‌لَرَه سَنئی اُلماقویا افتخار اِئلیری." خدیجه بانودا بو مُدّت‌دَه اِئودَن چولَه چیخمَه‌دی، آما پیغمبرین آیرولوقوندان غوصصالویودو. تارونون پیغمبری بو قیرخ گؤنؤ، گُندؤزلَری اُروج دوتوردو، گِئجه‌لَری‌دَه عبادت اِئلیردی. قیرخ گون تؤکَنَن‌دَن سورا، جبرئیل نازل اُلدو عرض اِئلَه‌دی: "ای محمد (ص)، علی اعلا تارو سَنَه درود گُندَریری و سَنَه امر اِئلیرَی اُزویو تارونون هدیه و تحفه‌سینه آماده اِئلی‌یَی". پیغمبر (ص) سُروشدی: "ای جبرئیل! ایککی عالمین تاروسونون هدیه و تحفه‌سی نَمه‌دی؟" جبرئیل عرض اِئلَه‌دی: "من بیلمیرَم". بوندایودی که میکائیل نازل اُلدو، اَلیندَه بیر قاب وارودو که اؤستؤنَه بیر پارچا چِئکیل‌میشدی سُندُس(یا اِستَبرقدَن). قابو قویدو پیغمبرین قانشاروندا یِئرَه. جبرئیل پیغمبره عرض اِئلَه‌دی: "تارو دستور وِئریری بو غذایونان افطاریو آچای" قابون اُستو گُتورولدو. قابون ایچیندَه بیر سالخوم اؤزؤم وارودو بیر سالخوم خرما- بعضی‌لَر یازوبلار، بهشت آلماسو طوبا آقاجوندان، بعضی‌لَر یازوبلا فقط خرمایودو. بعضی‌لَر یازوبلا جبرئیلین تَری‌دَه قاروشدو اُ میوَه‌یَه. تارونون رسولو هر بیریندَن بیر آز میل اِئلَه‌دی، اوستوندَن بیر آز سو ایچدی تا توخ اُلدو. ایستَه‌دی اَللرینی یویا، جبرئیل سو توکدو اَللَرینَه، میکائیل اُلارو یِودو، اسرافیل دستمالونان قورولادو. اُندان سورا غذانون قالانباقوسونو آپاردولا گُیَه. علی علیه السلام بُیورورو: "تارونون رسولونون عادتی بُیودو که افطار اِئلی‌یَندَه مَنَه بُیوراردو قاپونی آچ، اَگر بیر نفر ایستَه‌دی گَلَه گَلسین غذا یِئسین. آما بو یول بویوردو: "دور قاپودا، هیچ کیمی یول وِئرمَه. بو غذانون یِئمَه‌گی مندَن ساوای آیروسونا حارام‌دو." رسول خدا (ص) میوه‌نی میل اِئلی‌یَندَن سورا، دؤردو ناماز قیلَه. جبرئیل قویمادو، عرض اِئلَه‌دی: "الآن ناماز قیلمَگ وقتی دَئگیل. الآن گَرَگ تشریف آپارایوز خدیجه بانو اِئوینه بیلَه‌سی‌ئینن هم‌بستر اُلایوز. تارو اراده اِئلَه‌ییب سیزئی بِئلییزدَن بو گِئجَه, بیر پاک اولاد یارادا." بو فرمان یِتیشجَه‌گین، رسول خدا یِئریدی حضرت خدیجه اِئوینه سارو. خدیجه بانو، پیغمبرین آیاقونون سَسینی اِئشیدجَه‌گین قاچدو قاپونو آچدو. پیغمبرین (ص) عادتی بُیودو که اِئوَه تشریف گتیرنده اول دستماز آلاردو، ایککی رکعت ناماز قیلَردی، اُندان سورا گیرَردی رخت‌خوابا. آما اُگیجه سو ایستَمَه‌دی ناماز قیلمَگَه. تَلَسدی تارونون اَمرینی تِئز یِئرینه یِئتیرمَه‌گَه. اُ نورانی گِئجه‌دَه، تارو اَمری‌ئینَن، فاطمه‌نین (س) نطفه‌سی نُبُووَت بِئلین‌نَن گِئچدی پاک رَحیمَه. خدیجه بانو اُ دَمنَن باردارلوقو حس اِئلَه‌دی. دالو وار.... #آدلو_سانلو_آنالاد #عظیم_سرودلیر

تورکؤ داستان حضرت فاطمه زهرا نون (س) دونیویا تشریف گتیرمه‌گی‌(۲) خدیجه بانو دِئیِری: "آند اُلسون اُ تارویا که گویلَری قِوزادو، بولاخلارو آخورتدو، تارونون رَسولو اُ گیجه آیرولاندان من فاطمه‌نین آغورلوقونو اُزومنَه حِس اِئلَه‌دیم." خدیجه بانونون فاطمیه باردارلوق چاقوندا، بیر گون تارونون رسولو اِئشیتدی خدیجه بانو بیر نَفرینَن دانوشورو. سُروشدو: "ای خدیجه! کیم‌اینَن دانوشورای؟" خدیجه بانو عرض اِئلَه‌دی:"قارنومداکی اوشاق منیم‌نَن دانوشورو. اُچاندان که من سَن‌اینَن ازدواج اِئلَه میشم مککه آروادلارو منیم‌نَن کؤسؤلؤدؤلَه، نَه گَلیللَه، نَه گِئدیللَه، نه سلام وِئریللَه، نَه سلام آلوللا. بو قارنومداکو اوشاق منیم‌نَن دانوشورو، مَنی صبرَه دعوت اِئلیری، اُلوب منیم مونسیم. " رسول خدا (ص) بُیوردو: "ای خدیجه جبرئیل مَنَه خبر وِئریری که رحِم‌ایدَه‌کی اُشاق بیر قیزدی که پاک و برکت‌لی نسلی اُلار، تارو منیم نسلیمی اُندان ادامه وِئرَه‌جَگ، اُنون نسلین‌نَن اُممتین اماملارو عَمَلَه گَلَه‌جگدیلَه، وَحی توکَه‌نَندَن سورادا، اُلار یِئر اوزوندَه تارونون خلیفه‌لَری اُلاجاقدولا." فاطمه‌نین (س) دونیایه گَلمَگ وقتی یِئتیشدی. خدیجه بانو گُندَردی قریش و بنی هاشم خانوملارو دالیجه که اُشاق اُلاندا یانوندا اُلالا. آما اُلار خدیجه بانونین پیغمبرئینَن ازدواج اِئلَه‌مَگ کدورَتیندَن گَلمَه‌دیلَه. خدیجه بانو قالدو یالقوز. بوندایودی که خدیجه بانو گُردو دُرد نفر اُجا بؤیلو خانوم که بنی هاشم خانوملارونا اُخشوردولا گیردیلَه ایچَه‌ری. خدیجه بانو اُلارو گُرجَه‌گین بیر آز قُرخدو. خانوملارون بیریسی یِئریدی ایرَه‌لی عرض اِئلَه‌دی: "ای خدیجه غوصصا یِئمَه! بیز تارو گُندَرمَه‌سی‌ایگ. بیز سَنئی باجویوق. من ساره‌ام، بو آسیه، مُزاحِم قیزی و سنئی بهشت یولداشویدو، بو بیری عمران قیزی، مریم‌دی، و بودا شُعیب قیزی صَفرا (صفورا) دی. فاطمه زهرا (س) دونیایه آیاخ قویاندا، بیر نور بیلَه‌سیندَن قِوزاندو که مککه اِئولَرینین هاموسونو دُلدوردو. یِئر اوزوندَه، گون چالاندان گون باتانا یِئر قالمادی که اُ نورونان ایششیخلانمویا. خانوملارون بیریسی اُشاقو دوتدو، بیر آز کوثر سویوندان که قاباخدان حورالعین آماده اِئلَه‌میشدی، بیلَه‌سینَه ایچیرتدی، کوثر سویوینان بیلَه‌سینی یِودو، ایککی تیکَه پارچایونان که سوت‌دَن آغ و مُشک و عَنبَردن خوش قُخولویودولا، بیریسی‌اینَن بَدَنینی بیریسی‌اینَن باشونی چولادو. اوشاق دونیایه گَلجَه‌گین دیل آچدو بویوردو: "شاهادلوق وِئریرَم که تارودان آیرو آللاه یوخ، آتام تارونون رسولی، اَریم وصی‌لَرین آقاسو و ایککی اوغلوم نَوَه‌لَرین آقاسودو ".اَشهَدُ اَن لا اله الاالله، وَ اَنَّ اَبی رَسول الله سَیِّد الانبیا وَ اَنَّ بَعلی سَیّدُ الاوصیا وَ اَنَّ وُلدی سَیّدُ الاسباط" دالوجا باشلادی اُلارا سلام وِئرمَه‌گی، اماملارو بیر‌بَه‌بیر آد آپاردو، بیلَه‌‌لَرینه سلام وِئردی. فاطمه زهرا (س) حور العین‌این اؤزونه گؤلدو، حورالعین و بهشت‌دَه‌کی‌لَر بیربیرینه موبارک اُلسون دِئدیلَه. حضرت پیامبر (ص) تشریف گَتیردی، فاطمه‌نی آلدو قوجاقونا، ساق قولاقونا اذان و سُل قولاقونا اقامه اُخودو. منابع: مرکز کامپیوتر علوم اسلامی حوزه علمیه قم زندگانی حضرت محمد (ص):سيد هاشم رسولى محلاتى #آدلو_سانلو_آنالاد #عظیم_سرودلیر

حضرت فاطمه زهرانون دونیویا تشریف گتیرمَه‌گی

شور شعر(۵) موسیقی شعر(۵) 🪴رَوّي چیست؟ قافيه در اصل يك حرف است وآن آخرين حرف اصلي قافيه است كه آن را رَوّي مي گويند. رَوّي مشتق از روا است و آن در لغت عبارت از رسني است كه با آن بار شتر را می‌بندند. پس هم‌چنان كه با آن رسن، بار شتر بسته مي‌شود، با آن حرف نيز، شعر بربسته مي‌گردد. وبي حرف رَوّي شعردرست نباشد و تكرار آن لازم درهمه‌ي بيت‌ها لازم است. مانند «ر» دركلمات «قمر» و «شكر» در بیت زیر: اي دوست! شكر بهتر، يا آنكه شكرسازد؟ خوبيِ قمربهتر، يا آنكه قمرسازد؟ مولوي و ا در بیت زیر ان كه رسوا خواست مارا، پيش كس رسوا مباد وآن كه تنهاخواست مارا ،يك نفس تنها مباد سيمين بهبهاني 🪴تعيين رَوّي براي تعيين رَوّي بايد حروفي را كه زايد براصل كلمه است،كنارگذاشت.حروف زايد براصل كلمه عبارتند از: نشانه‌هاي جمع (ان، ها، ات، ون ،ين) ، ضماير پيوسته، نون مصدري وپسوندها. كلمات قافيه در حرف رَوّي مشتركند. هرگاه بعدازرَوّي ،حرف يا حروفي بيايند، آن حرف يا حروف نيز بايد عينا تكرار گردند. ازاين رو مي توان حرف رَوّي را به وسيله‌ي قافيه‌هاي شعر، به آساني تشخيص داد. 🪴تكرار واژه‌هاي غير ساده (مشتق، مركب و مشتق-مركب) گاهي حروف زايد بر اصل كلمه را بايد درحكم حروف اصلي تلقي كرد و آن دركلمات مشهور و متداولي است كه معمولامركب بودن آن‌ها بدون دقّت محسوس نيست. پس دركلماتي از قبيل "بينا و دانا"، "رنجور و مزدور" و "شيرين و سيمين" حرف رَوّي به ترتيب «ا»، «ر» و«ن» است. تكرارواژه هاي غيرساده درصورتي جايز است كه اجزاي سازنده‌ي آن‌ها چندان آشكار نباشد يا ميان معناي دو جزء فرقي نتوان نهاد؛ مثلا: "رنجور و مزدور"، "پاسبان و مهربان"، "آب وگلاب"، "شاخسار وكوهسار"، "آبدار و پايدار" را مي توان با هم قافيه كرد. علامت ماضي «يد» چون چندان شناخته نيست واژه هايي مانند "ورزيد، پرستيد"، "رنجيد، گردانيد و بوسيد" قافيه مي شوند. حال آنكه در همه‌ي آن‌ها «يد» نشانه‌ي ماضي و مشترك است: اي سرد وگرم دهركشيده شيرين و تلخ دهرچشيده مسعود سعد علامت گذراساز «اند» يا «انيد» نيز تكراري مي آيد؛ مثلا در اين شعرسعدي: آن سرو كه گويند به بالاي تو مانَد هرگز قدمي پيش تو رفتن نتوانَد با واژه هاي مي گذراند، گسلاند، برساند و برهاند» قافيه شده است.حال آنكه اگرحرف الحاقي «اند» راحذف كنيم، اين مصراع ها بي قافيه اند. درواژه هايي كه به هاي غيرملفوظ ومصوت "ي" ختم مي شوند؛ مثل نامه، بوته ، پري، بازي اين هاي غيرملفوظ ومصوت "ي" درحكم حرف الحاقي هستند وبه تنهايي حرف قافيه قرارنمي گيرند. دربيت زير «اره» حروف مشترك قافيه است. «ه» حرف الحاقي و «ر» حرف رَوّي. آمد مه و لشكرستاره خورشيدگريخت يكسواره مولوي ادامه دارد ... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۶) موسیقی شعر (۶) 🪴انواع قافیه🪴 🪴قافیه دوگانه یا ذوقافیتین قافیه دوگانه که به آن ذوقافیتین نیز می‌گویند، بر اشعاری نام نهاده می‌شود که دو قافیه نزدیک به هم یا در کنار هم داشته باشند. ابیات زیر قافیه دوگانه دارند: ای از مکارم تو شده در جهان خبر افکنده از سیاست تو آسمان سپر (رشیدالدین وطواط) در مواردی که در پایان ابیات دو قافیه می‌آید، قافیه پایانی «قافیه اصلی» و قافیه قبل آن «قافیه فرعی» یا «قافیه دوم» نامیده می‌شود. 🪴قافیه خطی واژه «خطی» در اینجا به خط و نوشتار است. در اصل، تشابه قافیه‌ها بر مبنای لفظ و گفتار است، نه خط و نوشتار. با وجود این، شعرا علاوه بر تشابه لفظی قافیه‌ها، تشابه نوشتاری آن‌ها را نیز رعایت‌ کرده‌اند. مثلاً کلماتی را که هم‌آهنگ بوده، اما به دو حرف «ت» و «ط» ختم شده‌اند به‌کار نبرده‌اند. قافیه‌هایی که چنین رعایتی در آن‌ها صورت گرفته را «قافیه خطی» می‌نامند. البته شعرایی نیز بوده‌اند که قافیه خطی را رعایت نکرده‌اند. برای مثال، سعدی در بیت زیر قافیه خطی را رعایت نکرده است: چه مصر و چه شام و چه برّ و چه بحر همه روستایند و شیراز شهر 🪴قافیه مصنوع اگر تلفظ یکی از دو قافیه تغییر کند تا بتواند با قافیه دیگر هم‌قافیه شود، آن را قافیه را «قافیه مصنوع» می‌گوییم. برای مثال، در بیت زیر، دو کلمه «سالخورد» و «کرد» را به‌عنوان قافیه داریم. تلفظ آخر کلمه «سالخورد»‌به «سالخَرد» تغییر کرده تا با «کَرد» هم‌قافیه شود: چه گفت آن سراینده سالخورد چو اندرز انوشیروان یاد کرد (فردوسی) نکته: قافیه مصنوع را یکی از عیوب قافیه شمرده‌اند. 🪴قافیه متوالی آن است که در هر مصرع، قافیه‌های متوالی بدون قرینه بیاید: یار مرا، غار مرا، عشق جگر خوار مرا یار تویی، غار تویی، خواجه نگهدار مرا اگر قافیه غیر متوالی و بدون قرینه باشد نمودی ندارد و زیبایی آن محسوس نیست: خیال زلف تو چشمم به خواب میبیند دلم ز شمع جمال تو تاب میبیند ادامه دارد... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۷) موسیقی شعر (۷) جزئیات بیشتر وندها درقافيه گاه پسوند و پيشوند درحكم كلمات هم قافيه قرار مي گيرند. مثلا در شعري از حافظ با مطلع: دلم جز مهر مه‌رويان طريقي بر نمي‌گيرد زهر در مي‌دهم پندش وليكن در نمي گيرد وندهاي « بر، در ،تر با دفتر، جوهر، سر، دلبر، ساغر، زر و ديگر» هم قافيه شده اند. - الف ندا الف ندا نيز جزو حروف اصلي قافيه شمرده نمي شود. ردالقافیه ردالقافیه در لغت به‌معنای بازگرداندن قافیه است و در اصطلاح ادبی به تكرار واژه قافیه مصراع اول غزل یا قصیده در مصراع چهارم می‌گویند. ابیات زیر از همای شیرازی مثالی است از این صنعت ادبی که در آن، قافیه و ردیف «کار دارد» در مصراع‌های اول و چهارم تکرار شده‌اند: عاشق بی دل کجا با خلق عالم کار دارد بگذرد از هر دو عالم هر که عشق یار دارد کار ما عشق است و مستی، نیستی در عین هستی بگذرد از خود پرستی، هر که با ما کار دارد دو بیت زیر از منوچهری دامغانی نیز ردالقافیه دارند: بر لشکر زمستان نوروز نامدار کرده است رأی تاختن و عزم کارزار و اینک بیامده است به پنجاه روز پیش جشن سده طلایه نوروز نامدار ادامه دارد ... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۷) موسیقی شعر(۷) عیوب قافیه عیوب قافیه در شعر کلاسیک فارسی را پنج نوع برشمرده‌اند: اقوا، اکفا، ایطا، شایگان، غلوّ. در ادامه، هریک را مختصراً توضیح خواهیم داد. اِقوا اِقوا در اصطلاح ادبی به آوردن قافیه‌ها با حرکات مختلف می‌گویند، مثلاً اگر دو قافیه گِل و گُل را بیاوریم. بیت زیر از شاهنامه فردوسی، مثالی از اقوا است: نشسته به یک دست او زردهُشت که با زند و اُست آمده از بهشت یا بیت زیر، که در آن، واژه‌های «فردوسی» و «طوسی» قافیه شده‌اند. «و» در فردوسی صامت است و در طوسی مصوت: هر وزیر و مفتی و شاعر که او طوسی بُوَد چون نظام‌الملک و غزّالی و فردوسی بُوَد اکفا در اکفا، رَویّ (آخرین حرف قافیه) دو قافیه تلفظ یکسان یا نزدیک به هم دارند، اما نوشتارشان متفاوت است، مثلاً دو کلمه «سگ» و «شک». در بیت زیر، دو قافیه رَوی‌های «ک» و «گ» در دو قافیه «مرگ» و «ترک» چنین وضعیت دارند: یار جسمانی بود رویش چو مرگ صحبتش شوم است باید کرد ترک ایطا ایطا یکی از عیوب قافیه و مربوط به تکرار شدن آن است. در ایطا معمولاً قافیه براساس تکرار بخش دوم کلمات مرکب است. ایطا دو نوع دارد: ایطای جلّی و ایطای خفی. ایطای جلّی در ایطای جلی تکرار قافیه‌ها کاملاً آشکار است، مانند دردمند و نیازمند، ستمگر و افسون‌گر، سیمین و زرین. مثال‌ زیر ایطای جلی دارد: در من این هست که صبرم ز نکورویان نیست از گل و لاله گزیر است و ز گل‌رویان نیست عیب سعدی مکن ای خواجه اگر آدمی‌یی کادمی نیست که میلش به پری‌رویان نیست (سعدی) ایطای خفی در ایطای خفی قافیه‌های به‌گونه‌ای‌اند که ظاهر و آشکار نیستند، مانند دانا و بینا، آب و گلاب، شاخسار و کوهسار. ابیات زیر، مثالی از ایطای خفی را نشان می‌دهند: آن شنیدم که وقت زادن تو همه خندان بدند و تو گریان تو چنان زی که گاه مردن تو همه گریان شوند و تو خندان شایگان شایگان معادل فارسی همان ایطای جلّی است، اما معمولاً آن را در مورد تکرار علامت جمع به‌کار می‌برند. بیت زیر از حافظ، مثالی از شایگان را نشان می‌دهد: در وفای عشق تو مشهور خوبانم چو شمع شب‌نشین کوی سربازان و رندانم چو شمع غلوّ در غلو، حرف روّی (حرف آخر قافیه) جایی ساکن و جایی متحرک می‌آید. بیت زیر مثالی از این حالت است: صلاح کار کجا و من خراب کجا ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا (حافظ) #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۸) موسیقی شعر (۸) موسیقی درونی از آن‌جا که مدار موسیقی (به معنی عام کلمه) بر تنوع و تکرار استوار است هرکدام از جلوه‌های تنوع و تکرار در نظام آواها که از مقوله موسیقی بیرونی و کناری نباشد در حوزه مفهومی این نوع موسیقی قرار می گیرد. یعنی مجموعه هماهنگی‌هایی که از رهگذر وحدت یا تشابه یا تضاد صامت‌ها و مصوت‌ها در کلمات یک شعر پدید می آید جلوه‌های این نوع موسیقی است و اگر بخواهیم از انواع شناخته شده آن نام ببریم انواع جناس‌ها را باید یادآور شویم و نیز باید یادآور شویم که این قلمرو موسیقی شعر مهم‌ترین قلمرو موسیقی است و استواری و انسجام و مبانی جمال شناسی بسیاری از شاهکارهای ادبی در همین نوع از موسیقی نهفته است. ناقدان شعر در تبیین جلوه‌های آن از اصطلاحاتی نظیر خوشنوایی و تُنالیتی و موسیقاییت که هر کدام در دانش موسیقی مفهومی خاص دارد استفاده می‌کنند و صورتگرایان روسی آن را ارکستراسیون می خوانند. موسیقی معنوی همانگونه که تقارن‌ها و تضادها و تشابهات در حوزه آواهای زبان، موسیقی اصوات را پدید می آورد همین تقارن‌ها و تشابهات و تضادها در حوزه امور معنایی و ذهنی، موسیقی معنوی را سامان می‌بخشد. بنابراین همه ارتباط‌های پنهان عناصر یک بیت یا یک مصراع و از سوی دیگر همه عناصر معنوی یک واحد هنری، اجزای موسیقی معنوی آن اثرند و اگر بخواهیم از جلوه های شناخته شده این‌گونه موسیقی چیزی را نام ببریم بخشی از صنایع معنوی بدیع - ازقبیل تضاد و طباق و ایهام و مراعات نظیر از معروفترین نمونه هاست #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

داستان سرو (20) فریادی در اعماق درّه‌ی آرواد قاچان (1) مشهدی در یک پاییز سرد، مشغول دیدار از خواهرش فاطمه سلطان و اقوامش در روستای آغگُل بود. او که هنوز مهمانی‌های بستگانش را به پایان نبرده بود، در یک بعد ‌از ظهر، بدون مقدّمه، عازم روستایشان شد. هرچه خواهر، داماد و برادرهای داماد و دیگر بستگان، اصرار کردند که بماند او قبول نکرد. وقتی دلیل عجله‌اش را پرسیدند، جوابی درست و حسابی نداد، چون خودش هم از دلیل تصمیم‌اش خبر نداشت. آفتاب هنوز چشم از روستای آغگُل و اهالی آن بر نمي‌داشت و در حالی که صورتش از شرم به سرخی می‌گرايید و با شک و تردید آرام ارام، به پشت تپّه‌های سولو دَرَه سُر می خورد و با بي‌ميلي، کسانی را که هنوز كارشان را در مزارع اؤربَگ تمام نکرده بودند، در تاریکی، تنها می‌گذاشت، مشهدی آغگُل را ترک کرد و در کوره راه آغگُل به کوسه‌لو در فراز و فرود تپّه‌ها، در‌حالی‌که سوز سرمای بادهای آخر پاییز را از درز‌های شال‌گردن سفید رنگش، در گونه‌های‌ خود حس می کرد به پیش شتافت. او پاهای بلند و كشيده‌اش را هماهنگ با هم از دوطرف پالان اُلاغ خاکستری رنگش مانند دو بال پرنده به دو طرف باز و با شدّت و عجله، هماهنگ با هم به دو طرف شکم حیوان بی زبان جمع می کرد و پاشنه‌ی کَلَش‌هایش را از زیر شکم اُلاغ بهم می‌رساند و همراه با حرکت نیم‌تنه‌اش به عقب و جلو، بر سرعت اُلاغ می افزود. ساعتی بعد، در حالی‌که در هوای گرگ و میش دم غروب، از کوچه‌های روستای چپقلو می‌گذشت، هرچه دوستان و آشنایان اصرار کردند که در آن‌جا مانده و مهمانشان شود، مشهدی نپذیرفت. و از طرف دیگر روستا خارج شد. پس از عبور از روستای چُپُقلو دو سه تپّه‌ماهور و درّه‌ و پیچ و خم را پشت سر گذاشت و از گردنه‌ی گچکان بالا رفت و در دشت مثلّثی شکل آرواد قاچان که رأسش همان گردنه و قاعده آن باغ های کوسه‌لو که در هواي گرگ و میش هنگام غروب، به صورت خط مستقیم به نظر می رسید و دوضلع آن نیز تپّه های خاکستری رنگی بودند که در چپ و راست به ردیف چیده شده بودند سرازیر شد. در نیمه های دشت چند تا آبرفت وجود داشتند که به درّه‌های کوچکی تبدیل شده بودند و مشهدی باید از راه مال رو باریکی که به صورت مورّب وارد آن‌ها شده و سپس به همان شکل خارج می‌شدند عبور می‌کرد. او از اوّلین درّه، با احتیاط سرازیر شد. هنوز به گودي كف آن نرسيده بود كه در میان زوزه‌های باد، صدايی شگفت‌انگيز، مانند صدای ناله‌ی آدمی‌زاد، به‌گوشش رسید.. این صدای عجیب همراه با سکوت دشت و هوای گرگ و میش نزدیک غروب آفتاب، ترسی را همانند آب گرم خزانه‌ی حمام روستا در تمام بدن مشهدی سرازیر کرده و به دنبال آن، عرق سردی را روی پوست بدنش جاری ساخت. او بارها و بار ها، از مردم روستا شنیده بود که در چنین جاهايی جِن وجود دارد. مردم می‌گفتند که بعضی از جِن‌ها نیاز به کمک داشتند و با دريافت کمک از یکی از اهالی با او دوست شده و پس از آن، کمک های زیادی به او کرده بودند، بعضی‌شان با مردهای روستا کشتی گرفته بودند، بعضی‌شان زنان باردار را جن‌زده کرده یا بچّه‌شان را خفه کرده بودند و بعضی‌شان هم رفتار‌های عجیب و غریب دیگر از خود نشان داده بودند. گرچه هیچ‌کدام از آن‌ها واقعیّت نداشت ولی جزء باورهای مردم روستا شده بود. "هُشّاهِه.......، هُشّاهِه........." ، اُلاغ بی زبان با شنیدن این فرمان كه از زمان كُرّگي با آن آشنا شده بود با این که در سرازیری قرار داشت و به سختی خودش‌ را کنترل می‌کرد، به محض رسیدن به کف درّه، ایستاد. اکنون مشهدی و اُلاغش همانند شاهزاده دریايی اسب سواری بود که اسب سفیدش یک مرتبه به دریا پریده باشد، در پهنه دشت گم شده بودند. نه آن‌ها جايی و کسی را می‌دیدند و نه کسی آن‌ها را. همه چیز در سکوت کامل فرو رفته بود. ادامه دارد ... قسمت بعدی: بخش دوم همین بخش #داستان_سرو #عظیم_سرودلیر

داستان سرو (21) فریادی در اعماق درّه‌ی آرواد قاچان (2) مشهدی سرا پا گوش شده بود. گوش‌هایش کوچک‌ترین صدا را دنبال می‌کردند تا ببینند که آن صدای عجیب از کدام سو می آید! او گوشه‌ی شال گردن را هم از روي گوش‌هایش کنار زده و دست‌هایش را همانند آنتن ماهواره در پشت گوش‌هایش به صورت مُوَرّب چسبانده بود و کوچکترین صدا را از زمین و آسمان جمع آوری و به مغزش منتقل می‌‌کرد. یک ‌بار دیگر صدا به طور نحیف بلند شد " آ...خ،... آ...خ، ای...ه ، ای..ه...او...م م م م...". صدای پیرمردی از داخل درّه امّا کمی دورتر بگوش می‌رسید. مشهدی یک پای بلند خود را از روی گردن یالدار اُلاغ به طرف دیگر آن رد کرد و یک بَر از اُلاغ پیاده شد. چوب‌دستی خود را با حالت آماده در دست راست گرفته و به آرامی، پاور چین، پا ورچین روی ماسه‌های نرم کف درّه به سمتی که صدا می آمد به راه افتاد. "پِ ...خیرررررر....". مشهدی یك مرتبه جا خورد و سرش را به طرف عقب برگرداند. اُلاغ سربرا ه که با پیاده شدن مشهدی بار سنگینی را به زمین گذاشته بود با این نفس تازه کردن، شش‌هایش را استراحت می‌داد. درّه از هر پنج شش متر، پیچي تند مي‌خورد که با رد شدن از هر کدام از آن‌ها فقط می‌شد همان فاصله پنج شش متری بین دو پیچ را دید. نه جلوتر از آن دیده می‌شد و نه عقب‌تر از آن . مشهدی از اوّلین پیچ رد شده بود که ناگهان با صحنه‌ای شگفت‌انگيز رو به‌رو شد. در یکی ازگودی‌های سینه‌کش درّه، توده‌ای از لباس‌های کهنه به شکل انسانی که یك‌ور، زانو‌ها را در شکم جمع کرده و خوابیده باشد دیده می‌شد. با این که مشهدی آدم بسیار شجاعی بود، امّا این صحنه نه تنها مشهدی بلکه شجاع‌ترين آدم‌ها را هم به وحشت می‌انداخت. چند لحظه، در جای خودش خشکش زد و با شک و تردید به آن لباس‌ها نگاه ‌کرد. کاملاً گیج شده بود و نمی‌دانست که چکار باید بکند. رها کند و بر گردد؟ نزدیک برود و بیند که زیرآن لباس‌ها چه خبره؟ آیا راه‌زَن است که برای فریب، خود را به این شکل پنهان کرده‌بود؟ جن است؟ بشر است؟ او بالأخره تصمیم خودش را گرفت. در همين حين دوباره صدا بلند شد. " آ...خ،... آ...خ، ای...ه ، ای..ه...او...م م م..." آره! صدا از همین جا بود. به ظاهر، صدای پیر مردی مریض بود که در آن گودال، کِز کرده بود. حتّی سرش را هم با یقه بلند پالتو کهنه‌اش پوشانده بود. دیگر فرقی نمی‌کرد که جن باشد یا آدمی‌زاد. دزد باشد یا پیرمرد بیمار! مشهدی آن‌قدر در زمستان و تابستان، بهار و پايیز، شب‌ها و روزها، در دشت و بیابان، کوهستان و جنگل، درّه‌ها و تپّه‌ها و لابه‌لای صخره‌ها، گشته و سفر کرده بود که از هیچ چیز، حتّی جن هم نمی‌ترسید. اگر جن بود و نیازمند یاری مشهدی، که چه بهتر! با یک بار کمک کردن به او، نه تنها یک دوست قوی بلکه دوستان بسیار و همه جا حاضر، یعنی تمام قبیله و خانواده‌ی آن جن را، برای زمان تنهايی‌اش در هر زمان و هر مکان برای خودش دست و پا کرده بود. اگر آدمی‌زاد هم بود که کمکش می‌کرد و بعد، تا چه پیش آید! او یواش یواش، به لباس‌ها نزدیک شد و در حالی‌که با دست راست چوب‌دستی‌اش را بلند کرده‌ بود، با دست چپ، گوشه‌ی پالتو مندرس را به کنار زد. چهره‌ی پیر مردی با ریش بلند و سفید، ابروانی پرپشت و کشیده و صورت رنگ پریده و پر چین و چروک آشکار شد. پیر مرد نیم نگاهی به آسمان و سپس به صورت مشهدی که کمی هم خم شده بود انداخت. مشهدی، چوب‌دستی‌اش را پایین آورد و گفت: "سلامٌ علیکم! کیشی نِئیَه بوردا یاتموشای؟،( سلامٌ علیکم! مرد! چرا این‌جا خوابیده‌ای؟) پیر مرد در حالی‌که آرنج دست راست و پنجه دست چپش را روی زمین می‌گذاشت و با حالتی لرزان سعی می‌کرد از زمین بلند شود شروع کرد به زار زدن: اِ.... ه، اِ... ه، وا...ی، آ...خ،آ...خ مشهدی دیگر چیزی نپرسید. دست راست نیرومندش را ، از زیر بازوی پیر مرد به جلو برد و با نهادن دست چپش روی شانه او، تعادل بدن او را حفظ کرده و به آرامی از زمین بلند کرد. وقتی هر دو، سر پا ایستادند دوپلّة پیر مرد را دید که به عنوان بالش از آن استفاده کرده بود، روی زمین باقی مانده است. او با یک دست، پیر مرد را سر پا نگه داشت و دست دیگرش را دراز کرد و دو پلّه را از وسط گرفته و با اندکی از قوت و غذا در داخل کیسه‌های دوطرف آن که پیر مرد از روستاهای قبلی گرفته بود بلند کرده و به شانه‌ی خود انداخت. ادامه دارد ... توضیح: دوپلّه = خورجین پارچه‌ای بلند قسمت بعدی: قسمت دوم همین بخش #داستان_سرو #عظیم_سرودلیر

داستان سرو (22) فریادی در اعماق درّه‌ی آرواد قاچان (3) پیر مرد در حالی که از یک طرف به چوب‌دستی‌ئی از جنس درخت بادام تکیه ضعیفی داشت و از یک طرف هم دست در شانه‌ی مشهدی گذاشته بود، یواش یواش راه افتاد. هر دو با هم از پیچ درّه گذشتند و به اُلاغ نزدیک شدند. مشهدی دو پلّه را روی پالان اُلاغ انداخت بعد با هر دو دست زیر بغل‌های پیر مرد را گرفت و سوار اُلاغ کرد. خودش هم در سمت راست پیر مرد، در کنار اُلاغ قرار گرفته و در حالی که با دست راست بازوی پیر مرد را گرفته بود با دست چپ با چوب‌دستی به ران اُلاغ زد و حیوان هم بی‌درنگ به را ه افتاد. بین مشهدی و پيرمرد هیچ حرفی رد و بدل نمی‌شد. پیر مرد نای حرف زدن نداشت و مشهدی هم عجله می‌کرد که هر چه زودتر او را به روستا رسانده و از خطر مرگ نجاتش دهد. ساعتی بعد، از پیچ و خم وسراشیبی و سربالايی‌های کوچه‌های كوسه‌لو عبور کرده و از میان لنگه‌های دروازه‌ی چوبی بلندِ خانه، وارد دالان آستی (دالان ورودی حیاط) شدند. در ميانه‌ی دالان آستی، اُلاغ با فرمان "هُش... ، هُش..." مشهدی ایستاد. مشهدی دست‌هایش را دور کمر پیر مرد حلقه کرد و او را بلند کرده و به سکوی حاشيه‌ی دالان آستی نشاند و اُلاغ هم که پس از خستگي راه نسبتاً طولاني، آزاد شده بود، با شتاب، در سرازیری حیاط، به سمت طویله رفت. مشهدی صغرا که چشم به را ه تنها پسرش بود با شنیدن سر و صدا در دالان آستی و رفتن اُلاغ به سمت طويله، فهميد كه مشهدي برگشته. او به آرامی از پلّه‌های انتهای سکو پایین رفته و به سمت دالان آستی آمد و در ابتدای آن ایستاد و سرش را خم کرد و با صورت یک‌ور به داخل دالان آستی نگاه کرد. مشهدی با دیدن نیم‌رخ مادر، با عجله و با لحن مهربانانه گفت: " ننه! بیر یِئر سال!(مادر! یک رختخواب پهن كن!). مشهدی صغرا بدون سؤال و جواب، به ایوان رفت، تشکی روی زمین انداخت و دو تا بالش هم به عنوان پشتی در بالای تشک به دیوار تکیه داد و یک جاجیم تاخورده هم در کنار تشک روی زمین گذاشت. مشهدی کمک کرد تا پیر مرد به‌آرامی خودش را از پلّه‌های سکو بالا کشیده و با کمک مشهدی از پلّه‌های ایوان هم بالا رفته و روی تشک رسانید و به آرامی روی آن دراز کشید. همین که به بالش‌ها تکیه داد، گفت "آخ!" و بی‌حال افتاد. او هم از سرما می لرزید و هم مریض بود و هم خسته و گرسنه. رختخواب تابستانی و جاجیم نخی نمی‌توانستند بدن سرما‌زده‌ی پیر مرد را گرم کنند. مشهدی صغرا با عجله به تندیراستان (اتاقک مخصوص پختن نان) رفت و مقداری هیزم به تنور ریخت و تنور را روشن کرد. پس از گرم شدن تنور و فضای تندراستان، با سرعت، کرسی زمستانی را روی تنور گذاشت. پس از آن، ابتدا، پلاسی روی کرسی انداخت و از روي آن، لحاف کرسی بعد هم یک جاجیم از روی لحاف، انداخت. سپس با عجله، چهار تا گلیم در چهار كِئشَه (چهار طرف کرسی) روی زمین پهن كرد و آن‌‌گاه در یکي از كِئشَه‌ها، یک تشک روی گلیم باز كرد و یک مَرفَش هم روی تشک به دیوار تکیه داد. مشهدی از ایوان صدا زد: ننه کورسو حاضور دو؟ (مادر کرسی آماده است؟) مشهدی صغرا گفت: هَه بالام (آری پسرم). مشهدی پیر مرد را به زیر کرسی در تندراستان منتقل کرد. در مدّتی که مشهدی صغرا کرسی را آماده می‌کرد گلین باجی، هم به فرمان او، کتری را پر از آب کرده و در گوشه‌ی حیاط روی اجاق گلی، با آتش چوب جوش آورده و چايی را آماده کرده بود. پیر مرد را در زیر کرسی خواباندند. کمی که بدنش گرم شد، مشهدی یکی دو استکان چای داغ هم به او داد و اندك اندك، بدنش جان گرفت. شب فرا رسیده بود همه در گرداگرد کرسی نشسته و پاهای خود را از لبه‌ی لحاف به زیر کرسی دراز کرده بودند. در حالی كه چراغ گرد سوز، از روی طاقچه، تمام نور نارنجی رنگش را بی ریا به اهل خانه و میهمان ناخوانده تقدیم می‌کرد، گَلين باجي سفره شام‌ را روي كرسي پهن کرد و لواش‌های صورتی رنگ معطّر را در چهار گوشه سفره در روی کرسی گذاشت. آن گاه کاسه‌های مسی تا نیمه پر از آبگوشت را که از گوشت برّه‌ی پایُوز اَتلیگی (گوسفندی که برای تامین گوشت ایّام پاییز پروار می‌شد) تهیّه كرده بود، یکی یکی به پرواز درآورده و از کنار سر حاضرين، روی کرسی قرار داد. مشهدی مقداری نان در داخل کاسه‌ای تِلیت کرد و با قاشق به‌هم زد تا کاملاً نرم شد. سپس قاشق، قاشق به دهن پیر مرد گذاشت و او هم یواش، یواش آن‌ها را بلعید. با هر لقمه‌ای که از گلوی پیر مرد به پايین سُر می‌خورد، برق چشمان او نیز نور بیشتری می‌گرفت و شعاع نگاهش دورتر و دورتر می‌رفت. ادامه دارد ... قسمت بعدی: قسمت چهارم همین بخش #داستان_سرو #عظیم_سرودلیر

داستان سرو (23) فریادی در اعماق درّه‌ی آرواد قاچان (4) در روستا، سر و صدا پیچیده بود که مشهدی پیر مردی را پیدا کرده. برا ی مردم روستا که تمام افق زندگی‌شان روستایشان و تپّه‌ها و کوه‌ها و دشت‌ها و باغ های پيرامون آن بود، شنیدن چنین خبری حس ّکنجکاوی‌شان را تحریک می‌کرد. آن هايی که می‌توانستند در خانه مشهدی به شب نشینی بیایند یواش یواش سر و کلّه‌شان پیدا می‌شد. چند نفری جمع شده بودند و در عین حالی که چشم‌شان به دهن پیرمرد دوخته شده بود، از هر دری سخن می‌گفتند. سرانجام زبان پیر مرد باز شد و شروع کرد به آرامی سخن گفتن. خودش را معرّفی کرد. درویش سرگردانی بود که معلوم نبود از کجا می‌آید و به کجا می‌رود. نه وطنی برای اقامت می‌شناخت نه مقصدی برای رسیدن. دنیايی داشت به بزرگی دو پلّه‌اش امّا روحی داشت به وسعت آسمان‌ها، دلی به وسعت در یاها، روحی زلال و شفّاف همانند آب چشمه‌های کوهستان‌های کوسه‌لو. در همان دقایق اوّلیّه، کلام دل‌ربا و حکیمانه‌اش چنان همه را به خود جذب و شیفته کرد که همه آرزو کردند هر آنچه داشتند مي‌دادند و لحظه‌ای عمر، همانند عمر این پیر مرد را تجربه مي‌كردند. گلین باجی که تنها فرزند خود، کبرا را در آغوش داشت در کنار صغرا خانم در گوشه‌ای از تندیراستان نشسته بود و همسایگان شب‌نشین هم دور پیر مرد حلقه زده و با تمام وجود، گوش به حرف‌های او سپرده بودند. مشهدی مدّت‌ها بود که آرزوی داشتن فرزندي پسر‌ را داشت. در اين لحظه، او هم در دلش از خدا می‌خواست که پسری به او بدهد که باطنی همانند این پیر مرد داشته باشد. با خودش می‌گفت: اگر خدا پسری به من بدهد، اسم او را، هم‌اسم این پیرمرد درویش خواهم گذاشت. شب به نیمه نزدیک می‌شد. همسایه‌ها هر کدام به خانه خود رفتند. پیر مرد هم شب را در کنار کرسی خوابید. فردا، پس فردا، حتّی چند روز پس از آن نیز در آن‌جا ماند تا حالش کاملاً خوب شد. هر روز و هر شب، مردم دور او جمع می‌شدند و او هم برای آن‌ها صحبت می‌کرد، صحبت‌هايی دلنشین که هر چقدر هم بیشتر صحبت می‌کرد حرص و ولع مردم كوسه‌لو برای شنیدن آن‌ها بيشتر می‌شد. پس از چند روز، پیر مرد حالش کاملاً خوب شده بود. با این‌که مشهدی و بقیّه مردم روستا اصرار داشتند که در آن‌جا بماند و حتّی از او می خواستند که چند روزی میهمان هرکدام از آن‌ها شود ولی او پس از خدا حافظی روستا را ترک کرد. سال بعد، در هشتمين روز دی‌ماه، در شبی که مشهدی صغرا برای دیدار دخترش به بازران رفته بود، پس ازاین‌که خانم همسایه، بتول همسر مرحوم تقی، به ياري گلين‌باجي آمده و نان را در تنور قیش ایوی (اتاق زمستانی) پخته و خانه را جارو و جمع و جور کرده و کرسی را گذاشته بود، صدای گریه‌ی نوزادي در کنار کرسی، در خانه‌ی مشهدی پیچید. شور و شادی همه جا را فرا گرفت، از دل مشهدی و گلین باجی گرفته تا محفل خانوادگی دور‌ترین خانه‌ی روستا، در جمع کودکان، جوانان و پیر مردهايی که در روزهای سرد زمستان، در کنار دیوار یوخارو ‌حیَط ‌(حیاط بالايی) حمام آفتاب گرفته و اوقات بیکاری خود را می گذراندند. مشهدی قبل از این که پسرش به‌دنیا بیاید، در دل خود اسم او را انتخاب کرده بود، با این حال، هفت روز بعد از تولد نوزاد، صحبت از این بود که اسم نوزاد پسر را چه بگذارند. خانم‌های روستا، به‌جز ام‌ّ‌‌البنین که او هم همان روز فرزند پسری به دنیا آورده‌ و از همان روز، اسم عین‌علی بر آن گذاشته بود، در خانه‌ی مشهدی جمع شده بودند، رعنا بی‌بی، بالاخانم، ‌مریم، سکینه، گلشن، هاجر، فاطمه، .... در جمع زنانه غلغله‌ای برپا بود. مشهدی صغرا با کیوند (شیرینی برای تولد نوزاد) از آن‌ها پذیرایی می‌کرد. هر کسی اسم مورد علاقه‌اش را به زبان می آورد. امّا از مردهای روستا فقط مشهدی در آن جمع حضور داشت تا برای پسرش اسم بگذارد. از طرفی هم، همه می‌دانستند که اگر مشهدی چیزی به زبان بیاورد دیگر کسی نمی‌تواند روی حرف او حرف بزند، به‌غیر از مشهدی صغرا که آن هم به این سادگی‌ها خلاف میل تنها پسرش حرفی نمی‌زد. ادامه دارد ... قسمت بعدی: آخرین قسمت همین بخش #داستان_سرو #عظیم_سرودلیر

داستان سرو (24) فریادی در اعماق درّه‌ی آرواد قاچان (پایانی) مشهدی گفت که مراجعه ‌می‌کنیم به قرآن، بعد، برخاست و از تاقچه، کلام‌الله مجید را برداشت، بوسید، روی چشم‌هایش مالید، صلوات فرستاد و پس ازنیّت کردن، قرآن را باز کرد و اوّلین کلمه‌ی بالای صفحه سمت راست را نگاه کرد. صفت مبارکه‌ی خداوند متعال بود، که بخشی از نام همان درویش را تشکیل می‌داد. مشهدی خیلی خوشحال شد و پس از خواندن آیه، صلوات فرستاد و حاضرین هم با هم صلوات فرستادند. با این ترتیب، اسم نوزاد را مشخص کردند. بالاخانم که از نام‌گذاری نوزاد خیالش راحت شده‌ بود، رو کرد به مشهدی، پرسید: - راستی مشهدی! آن پیرمرد درویش چی‌شد؟ کجا رفت؟ مشهدی کمی به فکر فرو رفت، بعد سرش را بلند کرد و گفت: - از این‌جا از همین راه کنار آرامستان راه افتاد و رفت. من هم روز بعد، اسب را سوار شدم و به همه‌ی روستاهای اطراف رفتم و سراغش را گرفتم. امّا انگار آب شده بود و رفته بود به زمین. هیچ‌کس خبری از او نداشت. مریم خانم، خواهر کوچک مشهدی که پس از فوت پدر، نزد برادر، بزرگ شده ولی هنوز به سنّ ازدواج نرسیده بود، از همه خوشحال تر بود. او که از خوش‌حالی دلش می‌خواست پَر در آورده و با پرواز در تمام دنیا این خبر را به همه‌ی مردم عالم برساند، از اتاق خارج شد و کوزه‌ی سفالی را به‌دوش گرفت و به بهانه آوردن آب، به چاي باشو (کنار چشمه‌ِ وسط روستا) رفت. زن‌ها و دخترهای روستا دور او حلقه زدند و سراغ نوزاد و اسم او را گرفتند. او که اسم جدید، برایش ناآشنا بود و هنوز درست یاد نگرفته بود و فقط چیزهايی مانند "خدا"، "بزرگ" به گوشش خورده بود در جواب آن‌ها گفت: - قاقام اوغلونون آدونو خدانون بُیوگ قاقاسو آدون‌دان قويموشوخ. (اسم پسر برادرم را از اسم‌های برادر بزرگ خدا گذاشته‌ایم). آن روزها که با وجود انواع بیماری‌ها کودکان و عدم دسترسی به بهداشت و درمان ،کمتر بچّه‌ای زنده می‌‌ماند و بزرگ می‌شد، این پسر، ماند، بزرگ شد، مکتب رفت، مدرسه رفت، قلم به دست گرفت تا داستان تولدش در هشتم دی‌ماه ۱۳۳۱ را برای شما بنویسد - عظیم #داستان_سرو #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۹) عناصر شعر می‌توان در میان تعاریف متعدد شعر وجوه مشترکی پیدا کرد و آن وجوه مشترک را عناصر شعر دانست. وجوهی که در اغلب تعریف‌ها به آن‌ها اشارتی رفته است، عبارتند از: ۱. کلام بودن (زبان) ۲. خیال‌انگیزی ۳. عاطفی و احساسی بودن ۴ . وزن و موسیقی ۵. اندیشه و معنا زبان زبان از دیدگاه نظریه‌پردازان جدید، مهم‌ترین عنصر شعر است، شکلوفسکی شعر را رستاخیز کلمه‌ها خوانده. شعر در حقیقت چیزی نیست جز شکست نرم زبان عادی و منطقی زبان، و حادثه‌ای است که در زبان روی می‌دهد و در حقیقت گوینده‌ی شعر با شعر خود، عملی در زبان انجام می‌دهد که خواننده میان زبان شعری و زبان روزمره و عادی تمایز احساس می‌کند. رستاخیز واژگان رستاخیز واژگان به راه‌های گوناگونی می‌تواند صورت گیرد که می‌توان آن‌ها را به دو گروه عمده تقسیم کرد ۱. گروه موسیقایی ۲. گروه زبان‌شناسی گروه موسیقایی و زبان‌شناسی گروه موسیقایی که شامل وزن، قافیه، ردیف و هماهنگی‌های صوتی است و گروه زبان‌شناسی، عواملی را دربر می‌گیرد که به اعتبار تمایز نفس کلمات، در نظام جمله‌ها، بیرون از خصوصیت موسیقایی آن‌ها، می‌تواند موجب تمایز یا رستاخیزی واژه‌ها شود. این عوامل عبارتند از :استعاره و مجاز، حس‌آمیزی، کنایه، ایجاز و حذف، باستان‌گرایی واژگانی و نحوی، ترکیبات زبانی، آشنایی‌زدایی در حوزه‌ی قاموسی، آشنایی‌زدایی در حوزه‌ی نحو زبان و.... برای توضیح عبارات فوق ناگزیر از اشاره‌ای اجمالی به نظریه‌ی فرمالیست‌ها هستیم. نظریه‌ فرمالیست‌ها فرمالیست‌ها (صورت‌گرایان) دو فرآیند زبانی را از هم باز می‌شناختند و بر این دو فرآیند نام‌های خودکاری و برجسته‌سازی نهاده بودند. به اعتقاد هاوراک فرایند خودکاری زبان در اصل به کارگیری عناصر زبان است، به‌گونه‌ای که به قصد بیان موضوعی به کار رود، بدون آن‌که شیوه‌ی بیان، جلب نظر کند و مورد توجه قرار گیرد. ولی برجسته‌سازی به کارگیری عناصر زبان است، به‌گونه‌ای که شیوه‌ی بیان جلب نظر کند، غیر متعارف باشد و در مقابل فرایند خودکاری زبان، غیر خودکار و غیر اتوماتیک باشد. موکارفسکی نیز می‌گوید زبان شعر از نهایت برجسته‌سازی برخوردار است. وی برجسته‌سازی را انحراف از مؤلفه‌های هنجار زبان می‌داند. ادامه دارد... #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

شور شعر(۱۰) فرآیند برجسته‌سازی به اعتقاد لیچ، فرآیند برجسته‌سازی به دو شکل امکان‌پذیر است. نخست آن‌که نسبت به قواعد حاکم زبان هنجار، انحراف صورت پذیرد، دوم آن‌که قواعدی بر قواعد حاکم بر زبان خودکار افزوده شود. به این ترتیب برجسته‌سازی از طریق دو شیوه‌ی هنجارگریزی و قاعده‌افزایی تجلی خواهد یافت. شفیعی کدکنی هنگام بحث درباره‌ی زبان شعر به همین نکته اشاره می‌کند و معتقد است انواع برجسته‌سازی را می‌توان در دو گروه موسیقایی (هنجارگریزی) و زبانی (قاعده‌افزایی) تبیین کرد. به‌عنوان مثال در این بیت: رشته‌ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود (حافظ) غیر از وزن و توازن خاص که زبان این بیت را از زبان یک جمله معمولی متمایز کرده (هنجارگریزی)، شاعر با تکرار صامت (س) و ایجاد هم حروفی از هماهنگی آوایی سود برده است. چنین کاربردی گریز از هنجار زبان نیست؛ بلکه افزودن قاعده‌ای بر قواعد زبان هنجار است. تخیّل تخیّل و صورت‌های مختلف خیال یکی از برجسته‌ترین عناصر آشنایی‌زدایی در زبان شعر است. اگرچه نمی‌توان هر سخنی را که دارای انواع صور خیال است، شعر به حساب آورد و در عوض چه بسیار شعرهای مؤثر و باارزش می‌توان یافت که خالی از عناصر خیال هستند؛ اما بدون تردید یکی از عناصری که سبب تمایز زبان شعر در مفهوم وسیع کلمه می‌شود؛ صور خیال است. صورت‌های خیال علاوه‌ بر آن‌که زبان شعر را به سهم خود از زبان نثر متمایز می‌کند، ظرفیت زبان را برای برانگیختن عاطفه افزایش می‌دهد. خیال یا تصویر که عنصر اساسی شعر است، عبارت است از: "کوشش ذهنی شاعر برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت و ایجاد تصرف ذهنی در این مفاهیم." هر گوشه‌ای از زندگی انسان با گوشه‌ای از طبیعت هزاران پیوند و ارتباط دارد که از همه‌ی این پیوندهای گوناگون ذهنی، شاعر گاه یکی را احساس می‌کند و در برابر آن بیدار می‌شود و حاصل این بیداری را به ما نشان می‌دهد. بررسی عنصر خیال عنصر خیال را می‌توان در دو جهت بررسی کرد: یکی در محور افقی شعر؛ یعنی در طول مصراع‌ها که منجر به ایجاد انواع مجاز، تشبیه، و استعاره می‌گردد و دیگری در محور عمودی شعر، که در واقع تصویرهای پراکنده در کل شعر را به هم پیوند می‌دهد و طرحی یک‌پارچه و ساختمانی استوار به کل اجزای شعر، متناسب و هماهنگ با محتوا می‌بخشد. #شور_شعر #عظیم_سرودلیر

‏فیلم از طرف Asgari

دوشنبه‌های امام رضایی(سلام الله علیه)

شهردار (1) روی دیواره‌ی چاه (۱) - علی‌اصغر! دینج دور بالام. . . لااله الّا لله، اویان بویانا قاچما اوغلان! (علی‌اصغر! نوه‌ی عزیزم آرام بنشین! لااله الّا لله، این وَر آن وَر ندو!) علی‌اصغر بی‌توجه به حرف‌های سارای‌ننه سنگ‌های ریز و درشتی را که از کنار نهر آب جمع کرده بود یکی یکی به داخل چاه آب وسط حیاط می‌انداخت و از انعکاس صدای قُلب قُلب آب ذوق زده می‌شد. چاه در وسط حیاطی قرار داشت که دورتادور آن را مهمان‌سرا، ایوان، اتاق‌ها، گنجینه‌ و اتاق سارای‌ننه، انباری، تنورستان، اُدونلوق ، آغول، سِیزان و قوزولوق احاطه کرده بودند. ادامه دارد.... توضیح: اُدونلوق= انبار هیزم‌ها سِیزان= ساختمان با تاق هلالی از خشت خام قوزولوق= آغول مخصوص نگه‌داری برّه‌ها و بزغاله‌‌ها #شهردار #عظیم_سرودلیر

شهردار (2) روی دیواره‌ی چاه (2) اتاق سارای‌ننه و حسین‌بابا کنار دروازه‌ی ورودی خانه، در سمت راست حیاط قرار داشت که آفتاب تا وسط روز به داخلش می‌تابید. سارای‌ننه به دور تا دور اتاق بالش‌های رنگی چیده بود. در میانه‌ی اتاق، روبه‌روی پنجره، طاقچه‌ی بزرگی ساخته شده بود که همیشه یک گلابدان بلوری فیروزه‌ای در وسط آن قرار داشت. نقش‌های قالی دست بافت در کف اتاق سارای‌ننه، هزاران حرف برای گفتن داشت. در و دیوار اتاق بوی زندگی می‌داد همه چیز در عین اصالت، سادگی زیبایی داشت و صدای پچ‌پچ‌وار ذکر استغفرالله ربّی و اَتوبوا اِلیه سارای‌ننه برای‌ اهالی خانه آرامش خاصی هدیه‌می‌داد. آن روز، بوی شوربای ننه که در تنورستان قُل‌قُل می‌زد در فضای خانه پیچیده بود. زوزه باد پاییزی از لا‌به‌لای درختان در حیاط می‌پیچید و با هر وزیدن برگ‌های درخت سیب، رقص‌کنان بر زمین می‌افتادند. نرگس، خواهر علی‌اصغر، چارقد سرخابی رنگش را روی سرش مرتب کرد و برای پر کردن دبه‌های آب و سطل‌های بزرگ و کوچکی که درکنار حیاط چیده شده بودند چادر سرمه‌ای رنگ با گل‌های ریز سفیدش را به کمر بست. کشیدن آب از چاه به‌وسیله‌ی طنابی انجام می‌گرفت از جنس کنف که یک سرش به دسته‌ی لاستیکی دَلو گره خورده بود و سر دیگر آن به چرخی چوبی که با چرخاندنش سطل از چاه بیرون کشیده می‌شد. عرق از گوشه‌های صورت نرگس راه افتاده و روی چارقدش می‌چکید. صدای جِر جِر چرخ با هربار فشار پای نرگس به محورهای افقی آن بر‌می‌خاست و او به سختی می‌توانست چرخ چاه را چرخانده و دلو پر از آب را بیرون بکشد. علی‌اصغر برخلاف ظاهر آرام‌اَش، همیشه نرگس و اهالی خانه را عاصی می‌کرد. امّا وقتی در حین بازی ذوق می‌کرد و می‌خندید با آن چشمان درشت و ابروهای کمانی‌ پیوندی‌اَش آن‌قدر دل خواهرش را می‌ربود که اکثراً جایی برای اعتراض باقی نمی‌گذاشت. او همچنان مشغول پرتاب سنگ به درون چاه بود. امّا این بار، نرگس تاب نیاورد و با اخم گفت: - این‌قدر اذیت نکن داداش، برو آن وَر! ارتفاع دیواره‌ی بیرونی چاه از کف حیاط بیشتر از سه وجب نبود ولی در نگاه بچه‌ها آن‌قدر بلند به نظر می‌رسید که کنجکاوی آن‌ها را برای دیدن داخل تاریک چاه بر‌می‌انگیخت. نرگس هنگام بیرون کشیدن آب و ریختنش به داخل دبَّه‌ها و سطل‌ها، دور چاه را حسابی خیس و گلی کرده بود. علی‌اصغرکه بیشتر از شش سال نداشت روی پنجه‌ی پایش ایستاده و خودش را به دیواره‌ی چاه چسبانده بود که ناگهان روی دیواره‌ چرخید و به درون چاه سقوط کرد. مارال، مادر علی‌اصغرکه از گوشه‌ی حیاط شاهد افتادن پسرش به چاه بود، فریاد کنان به طرف چاه دوید و شروع کرد به سر نرگس داد و فریاد کشیدن: بچّه‌ام را کشتی! عمق چاه کوتاه بود و سطح آب تا دو متری لب چاه بالا آمده بود. نرگس خود را از دست مادر رها کرده و بر سر زنان و شیون‌کنان به طرف اتاق سارای‌ننه دوید. نرگس می‌دوید و به صحنه غم‌بار چند هفته پیش فکر می‌کرد که پسرکوچک عالم‌تاج خانم همین‌طور درون چاه افتاد و مادرش را برای همیشه عزادار کرد. یا خدیجه دختر همسایه‌شان که با هزاران امید با لباس سفید پا به‌خانه‌ی حسنعلی گذاشت و سر سال نشده با لباس سیاه مرگ بچّه‌شان برگشت و حسنعلی بخت برگشته هم داخل چاه موتور جان داد. سارای‌ننه قبل از رسیدن نرگس با داد و فریاد و شیون مارال از سرسجاده بلند شده و به سمت در حیاط دوید. وقتی وارد کوچه شد، سه بار بلند فریاد کشید: یا حسین! یا حسین! یا حسین! ادامه دارد ... #شهردار #عظیم_سرودلیر

شفق خونین قاصد آمد خبری در راه است به گمانم خبرش جانکاه است فجر صادق شفق‌اش خونین شد با غم و آه و فغان همراه است باز تیغ ستم و فرق علی در کمین باز دَدی گمراه است ~~~ زینب (س) از شام فغان سر داده سرورم اذن به اکبر (ع) داده دست عباس (ع) فراموش شده؟ نکند قول به رهبر داده! اهرمن خیره بر انگشتر و لیک قاسم از پیش به داور داده جمعه شد ولوله‌ای برپا شد دل عنان بر کف باور داده حاجت تخت سلیمانی نیست تا سلیمانی ما سر داده عظیم سرودلیر

پرندگان مهاجر پرنده‌های مهاجر چه بی‌بهار شدند نگاه‌ها همه چون ابر نوبهار شدند چه گویم از دل تنگم که واژه‌ها درهم خبر رسانِ غم تلخ ناگوار شدند. ستاره‌ها به زمین ریخت زآسمان امشب نگاه‌ها همه چون ابر نوبهار شدند تمام خُرد و کلانِ عزیز کشورمان زجور دشمن غدّار داغدار شدند زنده‌یاد ابراهیم قاسمی ( پرویز) از روستای چپقلو

شهردار (3) روی دیواره چاه (3) با فریاد "یا حسین" سارای‌ننه، اهالی محل به داخل خانه ریختند و ولوله‌ای به پا شد. از میان جمعیّت نظاره‌گر، جوانی که تازه از خدمت سربازی برگشته و هنوز پوتین‌های سربازی را از پایش درنیاورده بود،‌ به طرف چاه رفت. محسن برادرزاده‌ی سارای‌ننه، در حالی‌که با دستش طناب را گرفته بود به داخل چاه پرید. او پاهایش را به دیواره‌های جلبک بسته و لیز چاه گیر می‌داد و به پایین سُر می‌خورد که با دیدن علی‌اصغربرق از چشمانش جهید. او رفته بود که جسم بی‌جانش را بیرون بکشد اما حالا او را زنده می‌یافت. علی‌اصغرخود را به دیواره‌ی پلکانی چاه چسبانده بود. سرش خونریزی داشت و تمام تنش خیس و سرد بود. امّا آن‌قدر بی رمق شده بود که دیگر نای گریه کردن هم نداشت. در بیرون چاه هم صدای شیون و گریه مارال، مادر علی‌اصغر بلند بود که هرآن می‌خواست خود را به درون چاه بیندازد و بچّه‌اش را نجات دهد. محسن، علی‌اصغر را ابتدا روی دوشش گذاشت و کمی که بالاتر آمد او را با دست بالا برد و گفت: - بچه را بگیرید! مارال خانم بدن نیمه‌جان علی‌اصغر را گرفت ، به چادرش پیچید و به سینه چسباند و با گریه‌ی شوق گفت: خدایا شکر! خدایا هزار مرتبه شکر! ساعتی نگذشته بود که حسین‌بابا که آن روز، انگشتری یاقوت قدیمی با رکاب نقره‌ای‌اش را که معمولاً دست‌‌های پینه بسته‌اش را زینت می‌داد، در جیب‌های کتش گذاشته بود، به خانه آمد و مثل همیشه لبخند به لب داشت. حسین‌بابا وقتی تبسّم می‌کرد گوشه‌ی چشم‌هایش چروک بر‌می‌داشت و بینی گوشتالو، کلاه بافتنی روی کله تاس و گِردش، گیوه‌های خاکی و ریش پرپشتش که همیشه مرتب بود و شانه می‌زد و آرامشی که در چهره و حرکاتش نمایان بود او را خواستنی‌تر کرده بود. شاید به خاطر همین آرامش بود که آقا شیخ میرزاعلی موحّدی لقب "مظلوم "را به او داده بود و حسین مظلوم صدایش می‌زد. حسین‌بابا گیوه‌هایش را جلو در از پا در آورد و وارد اتاق شد. پوستینش را که تازه از محله کؤلَه‌جَه‌دوز‌ها خریده بود سر میخ روی دیوار آویخت. او که همیشه برای نشستن، روبروی پنجره، زیر طاقچه را انتخاب می‌کرد تا دید کاملی به حیاط داشته باشد، زیر چشمی نگاهی به همسرش انداخت. سارای‌ننه که موهای قرمز حنا شده‌اش را از فرق باز کرده و بافته و پشت سرش انداخته بود، و روسری‌اش را مثل بیشتر خانم‌های روستا از پشت گردنش گره زده بود، با سیگِرمه‌های درهم و لب‌های آویزانش مشغول هم زدن ماست برای درست کردن دوغ بود. او همان‌طور که قاشق روحی را داخل کاسه می‌چرخاند و ماست را زیر و رو می‌کرد ماجرا را برای همسرش تعریف کرد. حسین‌بابا خدا را شکر کرد و پرسید: - حاج‌علی خبر دارد که پسرش این‌طور به چاه افتاده؟ سارای‌ننه سرش را بالا انداخت و گفت: - نه! هنوز از سر کار برنگشته. ادامه دارد.... #شهردار #عظیم_سرودلیر

شهردار (۴) به سوی خراسان حسین‌بابا در حالی‌که علی‌اصغر را روی زانویش نشانده بود پیشانی زخمی‌اش را بوسید و گفت: خدا خیلی رحم کرده، بچه را دوباره به ما داده ، من میگم ببریمش خراسان پابوس امام رضا علیه‌السّلام. سارای‌ننه می‌دانست که به مشهد رفتن دغدغه‌ها و سختی‌های زیادی دارد و کمتر کسی می‌تواند با آن شرایط دشوار، دل به جاده بزند. ولی با این‌حال گفت: - خیلی خوبه، من‌هم دلم هوای زیارت امام رضا علیه‌السّلام را کرده. چند روز بعد حسین‌بابا دست سارا و علی‌اصغر را گرفت و همراه دخترشان خدیجه خانم و دو پیرزن همروستایی آرزومند زیارت امام رضا علیه‌السّلام که یکی از آن‌ها نابینا هم بود، راهی مشهد شدند. آن روزها، وجود راهزن‌ها در مسیر، هراس به‌دل مسافران می‌انداخت. حسین‌بابا با بستن کیسه‌ی پارچه‌ای همیانش به کمر و قرار دادن نصف بیشتر اسکناس‌ها در داخل کیسه و پنهان کردن باقی‌مانده‌ پولش در جیب زیر شلواری، خیال خودش را راحت کرده بود. آن‌ها از فامنین تا تهران چندین بار ماشین عوض کردند و از تهران تا مشهد را هم با یک اتوبوس قدیمی در جاده شنی و ناهموار با سرعت حداکثر چهل کیلومتر، در هفتاد و دو ساعت طی کردند. و بدین‌ترتیب، نخستین سفر زیارتی علی‌اصغر هم شکل گرفت. در طول سفر، علی‌اصغر روی صندلی چرک و کهنه اتوبوس که در سفتی چیزی کم‌تر از سنگ نداشت دائماً جابه‌جا می‌شد. صدای کِررر و کِررر آزار دهنده‌ی موتور اتوبوس که در کنار راننده و زیر اتاق قرار داشت و لرزش‌های چند ریشتری پی‌در‌پی آن، از طرفی و گرمای داخل اتوبوس که با بوی دود سیگار و عرق مسافرین در‌هم آمیخته بود، از طرف دیگر ، حال مسافرین را به هم می‌زد. با این ترتیب، مسافتی از تهران فاصله گرفته بودند که اتوبوس در کنار قهوه‌خانه‌ای توقف کرد. پیرزنی سَلّانه سَلّانه با عصا و چادر رنگی به سختی خود را از پله‌های اتوبوس بالا کشید. هیچ جای خالی در اتوبوس، برای نشستن این مهمان ناخوانده نبود. به ناچار علی‌اصغر به آغوش مادربزرگش رفت تا جایش را به پیرزن بدهد. اتوبوس دوباره راه افتاد. حسین‌بابا نگاهی به سارای‌ننه انداخت که سرش مثل عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی به این طرف و آن طرف می‌چرخید ولی آن‌قدر خوابش سنگین بود که خودش چیزی نمی‌فهمید. علی‌اصغر هم مچاله در آغوشش به خواب رفته بود. ادامه دارد.. #شهردار #عظیم_سرودلیر

پرواز سی‌مرغ می‌رَوید ای مسافران سحر؟ می سپارم به دست حق داور فرش سرخی به راهتان باز است افق انگار شاهد راز است اهرمن تشنه و پر از آز است. چشم شیطان اشارتی دارد: "حاج قاسم! حاج قاسم! در راه است!" ................................ آبی خفته در سیاهی شب بی‌قراری نمود و سینه شکافت برقی از چشم اهرمن برخاست قلب قاف از درون سینه جهید ابرها نیل‌وار نشست عقب. راه هموار شد بر عمرانی قاف آغاز کرد مهمانی رفت سی‌مرغ و آشیانه گرفت مرغ شب ماند و ناله و فریاد: " رفت از پیش ما سلیمانی" عظیم سرودلیر (از کتاب مسافران سحر)

شهردار (5) عاشق سارا حسین‌ بابا درحالی‌که به چهره‌ی همسرش سارا نگاه می‌کرد، به یاد دوران نوجوانی‌اَش افتاد. آن روز، در هوای دل‌انگیز اردیبهشت‌ماهی، در حالی‌که باد خنک بهاری صورتش را نوازش می‌کرد، کوزه سفالی را روی دوشش گذاشت و برای آوردن آب به طرف قنات راه افتاد. پیش از آن‌که اهالی روستا شروع به شست‌و‌شوی لباس و ظروف‌شان کنند یا گاوها و گوسفندهایشان را در کنار قنات سیراب کنند، آب زلال‌تر بود. به همین خاطر مردم روستا صبح اول وقت، کوزه و شربی‌های‌شان را برای آشامیدن، از آب قنات پرآب فامنین که از یک کیلومتر بالای کفترخانه سر پوشیده بود و بعد از آن رو‌باز و نهر می‌شد پر می‌کردند . حسین در مسیر راه، دست روی دیوار‌های زمخت و ناهموار خانه‌ها می‌کشید. از کوچه پس‌کوچه‌های خشت‌گلی می‌گذشت و در رؤیاهای خود غوطه می‌خورد. چیزی نگذشت که به باغ نظر رسید. نهر خروشان از پای دیوار بلند باغ که درختان سرو سربه‌فلک کشیده آن را احاطه کرده بودند می‌گذشت. این باغ سرسبز متعلّق به نظری، ارباب فامنین بود. پسر جوان دست چپش را در جیب شلوارش گذاشت و با دست راست کوزه را روی شانه‌اش جابه‌جا کرد. از کنار درختان سرسبز باغ گذشت و به محله‌ی پرآب چیمَندلَر رسید. آن محوّطه آن‌قدر از آب اشباع شده بود و فراوانی آب داشت و آب زیرزمینی در سطح بالایی از زمین بود که از سطح زمین آب تراوش می‌کرد و بیشتر وقت‌ها زمین‌های محله چیمَندلَر خیس و گلی بود. رطوبت جریان پر سر و صدای نهر، هم فضا و هم مسیر حرکت پیاده‌ را مرطوب کرده بود و کفش‌های لاستیکی حسین در گل چسب‌ناک‌ فرو می‌رفت و در می‌آمد. عطر دل‌انگیز شکوفه‌های درخت سنجد هم که در کنار نهر روییده بودند مشامش را نوازش می‌کرد. حسین به جایی از نهر رسید که از تمیزی آب مطمئن شد، نشست و کوزه‌اش را به داخل نهر انداخت و کوزه، قُل‌قُل‌کنان پر از آب گوارا شد. کوزه را کنار پایش گذاشت و آستین‌های پیراهن قهوه‌ای‌اش را بالا زد و دست‌هایش را به خنکی آب سپرد. چشمش به تصویرش در آب افتاد. آن روز اگر او می‌دانست که قرار است صد و ‌بیست سال عمر کند شاید جور دیگری زندگی می‌کرد. دست‌هایش را پر از آب کرد و به صورتش پاشید، موهایش را به عقب موج داد و دستی هم به موی‌‌های پشت‌سرش کشید. در این هنگام، همان‌طور که روی دو زانو کنار نهر نشسته بود، صدایی توجهش را جلب کرد. نرم نرمک نگاهش را که بالا آورد در مقابل خود دختری را با دامن بلند و چین دار دید. نگاهش میخکوب دخترک شد. دخترک بدون توجه به او ازمقابلش گذشت. حسین هم با نگاه خود دنبالش کرد. دخترک خم شد و روی دو پا نشست و دامن قرمز خوشرنگش روی زمین پهن شد. کوزه را درون آب فرو برد و دقایقی مکث کرد. بعد کوزه‌اش را که قطرات آب از جداره‌ی بیرونی آن سُر می‌خوردند، بلند کرد و بر دوشش گذاشت. سنگینی کوزه برروی دوش دخترک شروع کرد حسین را آزردن. دِل‌دِل کرد که جلو برود و کمکش کند ولی تردید داشت. محیط روستا طوری نبود که او به خود اجازه چنین جسارتی را بدهد. از پشت سر به تماشایش ایستاد. دخترک با طنّازی دامنش را جمع و جور کرد و از آن طرف نهر آرام به این طرف پرید و راه افتاد. حسین کوزه‌اش را برداشت و ناخواسته آهسته پشت‌سر دخترک راه افتاد. او از روی سنگلاخ‌های مسیر و ناهمواری‌ها می پرید و دل حسین هرّی می‌ریخت که ناگاه نکند زمین بخورد و کوزه بشکند گاهی از لابه‌لای شکوفه‌های بهاری نگاهش می‌کرد و در دل خود شکوه می‌کرد که چطور مراعات دل او را نمی‌کند و دلبرانه با آن دامن سرخ رنگش بالا و پایین می‌پرد و بازیگوشی می‌کند. در میانه‌ی راه، همانند دل حسین که پیش او گیر کرده بود و او را به دنبال خود می‌کشید، گوشه‌ی روسری‌ دخترک به‌شاخه‌ی درختی گیر کرد. تا خواست که روسری‌اش را از شاخه جدا کند برگشت و حسین را دید. حسین یک مرتبه هول شد و خم شد و خودش را با پاچه‌ی شلوارش که گلی شده بود مشغول کرد. بر عکس حسین، دخترک اصلا انگار او را نمی‌دید. حسین محو تماشای او مانده بود و او هم سرمست، راه خود را ادامه می‌داد. حسین در یک لحظه، با صدای جیر جیر لولای در حیاطی به خودش آمد. دخترک در را باز کرد و داخل خانه شد و در را پشت سر خود بست. حسین مدتی روبه‌روی درِ عمارت ایستاد و به آن نگریست. بر سردرِ عمارت شاخ بزی را دید که برای دفع چشم زخم نصب شده بود. چند قدم به عقب رفت و عمارت را دوباره با نگاهش زیر و رو کرد. پیش خود گفت: "معلوم است که این‌جا مال آدم بزرگی یا خان‌زاده‌ای است" بعد به خود نهیب زد: " اصلا من باخودم چه فکری کردم که این‌جا ایستادم. اگر یکی مرا ببیند که تیکه بزرگم گوشم است." ادامه دارد.. چیمندلر= چمنزارها #شهردار #عظیم_سرودلیر

شهردار (6) در حمّام روستاچه خبر بود؟ حسین به خانه برگشت. دو ساعتی به ظهر مانده بود. او که حوصله غر و لند‌های نامادری‌اش را نداشت، کوزه‌ی آب را داخل حیاط، در کنار در ورودی گذاشت، داخل اندرونی رفت و بقچه چلوار سفید چهار‌گوش حمامش را باز کرد و لُنگ و شلوار تمیز و بلوز نخی‌اش را در داخل آن گذاشت وحوله، سنگ‌پا، لیف و صابون را هم روی آن‌ها گذاشت، بقچه را تا کرد، زیر بغل زد و در کوچه‌های باریک دوسه‌متری روستا به سمت حمام راه افتاد . او تصمیم گرفت از داخل بازار عبور کند تا زودتر به حمام برسد . از دروازه‌ی بزرگ چوبی بازار وارد شد. بوی ادویه‌های تند و دست‌ساز و صابون‌های سنتی حجره‌های بازار در مشامش پیچید . هنوز به حجره دبّاغی و انبار پوست نرسیده، بوی آزار‌دهنده‌ای چند حجره بالاتر و پایین‌تر را هم گرفته بود. جلوتر که رفت محمدعلی حیدری دالان‌دار را دید که تفنگ عجمی سرپُرش را در دست گرفته و به ساختمان دو طبقه نگهبانی‌اش می‌رفت. در بازار همه‌ی مغازه‌ها یک طبقه بودند و ساختمان نگهبانی دو طبقه داشت تا دید کامل به کلّ بازار داشته باشد. دالاندار صبح‌ها دروازه‌های چوبی را که در غرب و شرق بازار قرار داشتند، باز می‌کرد و عصرها می‌بست و تا خود صبح در بازار گشت می‌زد و مواظب اموال کاسب‌های بازار بود. حسین چقدر دوست داشت حجره‌ای در بازار داشته باشد! او فکرش را هم نمی‌کرد که روزی پسرش یکی از همین بازاری‌ها شده و معتمد بازار خواهد شد، طوری که حتی برای اهالی روستاهای اطراف هم شناخته شده و آن‌ها مشتری دائمی‌اش باشند. پسرش علی که روز عید قربان به دنیا آمده بود، از همان بدو تولّد، عنوان حاجی بر سر اسمش اضافه شد و اهالی فامنین او را حاج علی صدا می‌زدند. حسین از دروازه‌ی شرقی بازار که روبه‌روی مسجد جامع بود خارج شد و به حمام رسید، دالان باریک پیچ‌دارش را که رد کرد گرمای مطبوع بخار آب صورتش را گرم کرد. او گام‌هایش را آرام و محکم برمی‌داشت که مبادا کف لیز حمام کار دستش دهد. به سمت سکو رفت و بقچه‌اش را باز کرد، لباس‌هایش را درآورد و لُنگش را به کمر بست. در این حین، صدای بگومگوی دو غریبه را شنید. سرش را برگرداند دو نفر را دید که کم کم داشت صدایشان بلند و بلندتر می‌شد. مرد جوان‌تر که روی صورت سفیدش کک‌ومک‌های قهوه‌ای داشت با آن موهای زبر فرفری خاکستری رنگش لنگ را به کمر محکم کرد و مرد میان‌سال را به یکی از چهار ستون وسط حمام که سقف گنبدی شکل را نگه داشته بودند چسباند و فریاد زد: - گردنت را می‌شکنم پیر خرفت! مرد میان‌سال که چهره‌اش نشان می‌داد گرگ باران دیده‌ای است، دستش را بالا برد و سیلی محکمی به صورت مرد جوان زد، طوریکه صدای شَتَلَق سیلی‌اش چند بار زیر گنبد حمام تکرار شد. دعوایشان اوج گرفته بود و هر کسی هم به قصد جدا کردن‌شان نزدیک می‌شد مشت و لگدی نصیبش می‌شد و برمی‌گشت. حسین ترجیح داد نزدیک نرود. مرد حمّامی با لنگی که از کهنه‌گی، قرمزی‌اش نارنجی می‌زد و موهای خیس به هم چسبیده‌اش که روی پیشانی‌اش ریخته بود، وقتی دید دعوای‌شان تمامی ندارد جلو آمد. او آن قدر عصبانی شده بود که می‌شد خون جمع شده در زیر پوست صورتش را دید. دیگر صبرش تمام شده بود هر چقدر داد می‌زد که تمامش کنید گوش هیچ‌کدام‌شان بدهکار نبود. او با عصبانیت نزدیک‌شان شد و دستش را مشت کرد که حال جفت‌شان را جا بیاورد. ولی از بخت بدش پایش سُرخورد و لینگش به هوا رفت و قبل از این‌که نقش زمین شود لُنگش باز شد. پیر و جوان حاضر در صحنه که حسابی از عصبانیت حمامی ترسیده بودند با دیدن این صحنه زدند زیر خنده. حالا نخند کی بخند! حتی دو مرد غریبه هم آن‌قدر خندیدند که دعوای‌شان را فراموش کردند. حسین بیشتر از آن‌که به حمامی بخندد به خنده‌های آن دو مرد در وسط دعوای‌شان می‌خندید. او بعد از استحمام و پوشیدن لباس‌هایش بقچه‌ی حمامش را جمع‌وجور کرده و زیر بغل‌ زد و مزد حمامی را پرداخت و خارج شد. ادامه دارد... #شهردار #عظیم_سرودلیر

شهردار (7) نماز جماعت وقت اذان ظهر بود. مؤذّنی که روی پشت‌بام کاهگلی مسجد جامع ایستاده بود کلاه عرق‌چینش را جلوتر کشید طوری که پیشانی‌اَش را کامل گرفت. سجاف جلیقه‌اَش را روی هم گذاشت و کف دستانش را به گوش‌هایش چسباند. چشم‌هایش را بست و با صدایی که از عمق جانش برمی‌خاست، ندا داد: - الله اکبر... الله اکبر... صدای اذان همراه با آهنگ نهر آب، در کوچه پس کوچه‌های ده پیچید و جان اهالی محل را لبریز از آرامش کرد. حسین حیفش آمد که ثواب نماز اول وقت در مسجد را از دست بدهد. وارد حیاط مسجد شد. بقچه‌اَش را کنار نهر آب زیر درخت نارون روی زمین گذاشت. خم شد و با آب خروشان نهر وضو گرفت و وارد مسجد شد. مسجد مملوّ از جمعیت بود. حسین در صف نماز جماعت ایستاد و با اطرافیان سلام و علیک کرد. او آمده بود که دل به خدا سپرده و جان خود را از خاطره‌های بشری نجات دهد. نور آفتاب از شیشه‌های رنگی پنجره‌های مسجد روی قالی می‌تابید و با حرکت خورشید، نقش‌های رنگارنگ نیز دست در دست هم روی فرش‌ها می‌چرخیدند. صدای بچه‌هایی که در بیرون از مسجد مشغول بازی بودند، با صدای تکبیر و قدقامت‌الصلات نمازگزاران درهم آمیخته ‌و شکوه و عظمت حیاتی پرجنب‌وجوش و معنوی را پژواک می‌کردند. نماز که به پایان رسید، جمعیّت با خلوص نیّت دست‌هایشان را بالا بردند و دعا کردند. در چشمان تک تک‌شان که به سقف چوبی مسجد خیره شده بود عشق خدا موج می زد. نمازگزاران با پابان نماز، با هم دست داده و از یکدیگر التماس دعا برای قبولی لحظات معنوی‌شان را نموده و تا نوبت بعدی نماز، خدا حافظی کردند. توضیح: آب این نهر از قنات پرآبی سرچشمه می‌گرفت که میله‌ی بزرگش در هفت کیلومتری فامنین قرار داشت و عمق عمیق ترین چاه‌اَش به هفتاد متر می‌رسید. نهر پس از هفت کیلومتر، به دو شاخه تقسیم‌ می‌شد. یک شاخه‌اَش به سمت نَیّر و شاخه‌ی دیگرش به سمت هَریان می‌رفت. طول هر شاخه هم نزدیک یک کیلومتر بود و به‌جز آب مصرفی چهار هزار و اندی جمعیت روستا، باغ و باغچه و مزارع را هم سیراب می‌کرد. سه رکن مهم روستا یعنی حمام، بویوک مسجد (مسجد جامع) و بازار در قلب فامنین پیش بینی شده و طوری ساخته شده بودند که به منظور تامین آب حمام، وضو و مسائل مسجد نهر آب از کنارشان عبور می‌کرد. #شهردار #عظیم_سرودلیر