﷽ جلسه مقدّمه تفسیر عرفانی سوره حمد توسّط عارف باللّه واصل حضرت استاد آیت الله العظمی سیّد روح الله موسوی خمینی (قَدَّسَ اللهُ سِرَّهُ و نَفسَهُ الزَّکیَّةَ و رِضوانُ اللهِ تَعالی عَلَیهِ و طابَ ثَراهُ و نَوَّرَ اللهُ مَرقَدَهُ و مَضجَعَهُ الشَّریفَ و رَزَقَنَا اللهُ مِن أنوارِهِ و بَرَکاتِ تُربَتِهِ) : این مقدّمه بود برای همه مسائلی که بعدها هم اگر پیش بیاید و عمری باشد که اگر ما هم یک همچنین تعبیراتی یک وقتی یک احتمال دادیم، نگویید که این تعبیرات را شما آوردید دوباره در میدان، مثلاً دوباره [تعبیرات] عرفاء [را آوردید]. خیر، باید بیاید! من به مرحوم آقای شاه‌آبادی -رَحِمَهُ اللهُ- که برای عدّه‌ای از کاسب‌ها [که] می‌آمدند آن‌جا، ایشان مسائل را همان طوری که برای همه می‌گفت، برای آن‌ها هم می‌گفت. من به ایشان عرض کردم : «آخر این‌ها [که سنخیّتی ندارند!]» گفت : «بگذار این کفریّات به گوششان بخورد!» خوب، ما یک همچنین اشخاصی داشتیم؛ حالا به سلیقه من درست در نمی‌آید که نمی‌شود گفت که این‌ها اشتباهات است.‏ ‏‏حالا صحبت در این است که تمام شد البته وقتمان؛ امّا حالا این برای دفعه دیگر که : در «بِسمِ الله الرَّحمنِ الرَّحِیمِ» ، «الرَّحمنِ الرَّحِیمِ» هست، در «الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمِینَ» هم، «الرَّحمنِ الرَّحِیمِ» بعدش هست. «الرَّحمنِ الرَّحِیمِ» در «بِسمِ الله»، صفتِ برای اسم است؟ یا صفت برای الله؟ دو احتمال است، که بعد إن شاء الله ببینیم کدامش نزدیک‌تر به فهم است.‏ 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ 📺 برنامه زنده «تا آسمان» شبکه خراسان رضوی با حضور 🌟 استاد آیت الله حاجّ شیخ علی رضایی تهرانی (حفظه ﷲ) 💫 موضوع : اخلاق و معارف اسلامی در مدیریت و حکومت اسلامی (۳) 🕰 زمان : حدود ساعت ۱۲ یک‌شنبه ۲ ذِی الْحَجَّة الْحَرام ۱۴۴۵ هجری قمری (۲۰ خرداد ۱۴۰۳ هجری شمسی) ✉️ راه ارتباطی : سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۶۲۵ (ارسال سؤالات و نظرات) 📺 پخش زنده برنامه «تا آسمان» شبکه خراسان رضوی از تلوبیون برنامه قبلی در یک‌شنبه ۲۴ ذِی الْقَعدَة الْحَرام ۱۴۴۵ هجری قمری (۱۳ خرداد ۱۴۰۳ هجری شمسی) : 💫 موضوع : اخلاق و معارف اسلامی در مدیریت و حکومت اسلامی (۲) 🎤🎧 بایگانی صوتی برنامه قبل 📺 بایگانی تصویری برنامه قبل (تلوبیون) 📺 بایگانی تصویری برنامه قبل (آپارات) #رضایی_تهرانی (@rezaeitehrani_ir) #علی_رضایی_تهرانی #آیت_الله_رضایی_تهرانی #آیت_الله_علی_رضایی_تهرانی 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ 🎤🎧 صوت 📺 برنامه زنده «تا آسمان» شبکه خراسان رضوی با حضور 🌟 حضرت استاد آیت الله حاجّ شیخ علی رضایی تهرانی (حفظه ﷲ) 💫 موضوع : اخلاق و معارف اسلامی در مدیریت و حکومت اسلامی (۳) 🕰 زمان : حدود ساعت ۱۲ یک‌شنبه ۲ ذِی الْحَجَّة الْحَرام ۱۴۴۵ هجری قمری (۲۰ خرداد ۱۴۰۳ هجری شمسی) 📺 بایگانی تصویری همین برنامه (تلوبیون) 📺 بایگانی تصویری همین برنامه (آپارات) برنامه قبلی در یک‌شنبه ۲۴ ذو الْقَعدَة الْحَرام ۱۴۴۵ هجری قمری (۱۳ خرداد ۱۴۰۳ هجری شمسی) : 💫 موضوع : اخلاق و معارف اسلامی در مدیریت و حکومت اسلامی (۲) 🎤🎧 بایگانی صوتی برنامه قبل 📺 بایگانی تصویری برنامه قبل (تلوبیون) 📺 بایگانی تصویری برنامه قبل (آپارات) #رضایی_تهرانی (@rezaeitehrani_ir) #علی_رضایی_تهرانی #آیت_الله_رضایی_تهرانی #آیت_الله_علی_رضایی_تهرانی 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ و همچنين اگر از حکيمی متفلسف يا عارفی متکلّف سؤال شود که تو که عالم فقيه را قشری خواندی و ظاهری گفتی و طعن به آنها زدی، بلکه طعن به يک رشته از علوم شرعيّه که انبيا، عليهم السّلام، از جانب ربّ الارباب برای تکميل نفوس بشريّه آورده بودند زدی، و تکذيب و توهين از آنها نمودی، به چه جهت دينيّه بود؟ و آيا با چه دليل شرعی و عقلی جسارت به يک دسته از علما و فقها را جايز دانستی؟ چه جوابی در محضر حقّ تبارک و تعالی دارد جز آنکه سر خجلت و انفعال را پيش افکند. در هر صورت، از اين مرحله بگذريم که ملالت آور است. فصل‌ پس از آنکه معلوم شد اين علوم ثلاثه که رسول اکرم، صلّی الله عليه و آله، ذکر فرمودند همين سه رشته است که ذکر شد، آيا هر يک از اين سه عنوان بر کدام يک از اين علوم منطبق است؟ و اين مطلب گرچه چندان اهمّيّت ندارد، بلکه مهمّ در اين ابواب، فهميدن اصل آن علوم و پس از آن در صدد تحصيل آنها بر آمدن است، ولی برای بيان حديث شريف لابُدّيم از اشاره به آن. پس گوييم که اعاظم علما، رضوان الله عليهم، که تعرّض شرح اين حديث شريف کردند، اختلافاتی کردند که اشتغال به ذکر آنها و بحث در آنها موجب تطويل است. و آنچه به نظر قاصر در اين باب می‌آيد با شواهدی که مذکور نشده ذکر می‌کنم، و پس از آن، به ذکر يک نکته مهمّه، که شيخ بزرگوار ما، جناب عارف کامل، شاه‌آبادی، دام ظلّه، بيان کردند، می‌پردازم. 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ بدان که «آيه محکمه» عبارت است از علوم عقليّه و عقايد حقّه و معارف الهيّه. و «فريضه عادله» عبارت است از علم اخلاق و تصفيّه قلوب. و «سنّت قائمه» عبارت است از علم ظاهر و علوم آداب قالبيّه. و دليل بر اين ترتيب آن است که کلمه «آيه» که به معنی «نشانه» است مناسب با علوم عقليّه اعتقاديّه است، زيرا که آن علوم نشانه‌های ذات و اسماء و صفات و ديگر معارف است، و سابقه ندارد که در علوم ديگر به آيت يا نشانه تعبير شود. مثلاً در کتاب الهی {قرآن کریم} در موارد کثيره بعد از آنکه اقامه برهان بر وجود مقدّس صانع، يا بر اسماء و صفات آن ذات مقدّس، يا بر وجود قيامت و کيفيّات آن و عالم غيب و برزخ می‌فرمايد، دنباله آن می‌فرمايد: «اين آيت است يا آيات است برای متفکّرين يا عقلا.» {1} و اين تعبير رايجی است نسبت به اين علوم و معارف. و ليکن اگر دنبال ذکر يک فرعی از فروع شرعيّه، يا يک اصلی از اصول اخلاقيّه، ذکر شود که «اين آيت است»، خالی از رکاکت نيست. چنانچه ظاهر است. پس، معلوم شد که آيت و علامت و نشانه از مناسبات و مختصّات علوم معارف است. چنانچه توصيف به «محکمه» بودن نيز مناسب با اين علوم است، زيرا که اين علوم در تحت ميزان عقلی و برهان محکم است، و اما ساير علوم را به حسب نوع برهان محکم و استوار نيست. 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ و اما دلیل بر آنکه «فریضه عادله» راجع به علم اخلاق است، توصیف فریضه است به «عادله». زیرا که خُلق حَسَن، چنانچه در آن علم مقرّر است، خروج از حدّ افراط و تفریط است، و هر یک از دو طرف افراط و تفریط مذموم، و «عدالت»، که حدّ وسط و «تعدیل» بین آنهاست، مُستَحسَن است. مثلاً شجاعت، که یکی از اصول و ارکان اخلاق حسنه و ملکه فاضله است، عبارت است از حالت متوسّطه و معتدله بین افراط، که از آن تعبیر شود به تَهَوُّر -و آن عبارت است از نترسیدن در مواردی که ترس سزاوار است- و بین تفریط، که از آن تعبیر شود به جُبن -و آن عبارت است از ترسیدن در مواردی که سزاوار ترس نیست.- و حکمت، که یکی از ارکان است، متوسّط بین رذیله «سفه» که از آن تعبیر به «جُربُزه» شده است -و آن عبارت از استعمال فکر است در غیر مورد و در مواردی که سزاوار نیست- و بین رذیله «بله» است -که عبارت است از تعطیل قوّه فکریّه در مواردی که سزاوار است به کار اندازد.- و همین طور عفّت و سخاوت وسط بین رذیله شره و خمود، و اسراف و بخل است. پس، «عادله» بودن فریضه دلالت کند بر آنکه آن منطبق بر علم اخلاق است. چنانچه «فریضه» بودن نیز خالی از اشعار نیست. زیرا که «فریضه» در مقابل‌ «سنّت»، که راجع به قسم سوم است، آن است که ... 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ زیرا که «فریضه» در مقابل‌ «سنت»، که راجع به قسم سوم است، آن است که عقل را راهی به ادراک آن باشد، چنانچه علم اخلاق چنین است، به خلاف سنت که راجع به تعبد صرف است و عقول از ادراک آن عاجزند، و به همین جهت گوییم که «سنّت قائمه» راجع به علوم تعبدیه و آداب شرعیه است که تعبیر به «سنّت» شده است، و عقول به حسب نوع از ادراک آنها عاجز است، و طریق اثبات و فهم آنها سنّت است، چنانچه تعبیر و توصیف سنّت به «قائمه» نیز مناسب با همان واجبات شرعیه است، زیرا که «اقامه» واجبات و بر پا داشتن و «اقامه» صلوات و زکوات و غیر آن، تعبیر شایع صحیحی است. و این کلمه در آن دو علم دیگر به کار برده نمی‌شود، و تعبیر از آنها به آن غیر صحیح است. این غایت آن چیزی است که به حسب مناسبات می‌توان تطبیق نمود. و العلم عند اللّه. اکنون می‌پردازیم به ذکر آن نکته که وعده دادیم و آن آن است که در حدیث شریف از علم عقاید و معارف تعبیر فرموده است به «آیه»، و «آیت» علامت و نشانه است. و نکته این تعبیر آن است که علوم عقلیه و حقایق اعتقادیه اگر چنانچه تحصیل شود برای فهم خود آنها، و جمیع مفاهیم و اصطلاحات و زرق و برق عبارات و تزیین ترکیبات کلمات، و تحویل دادن به عقول ضعیفه برای تحصیل مقامات دنیویه، آن را «آیات محکمات» نتوان گفت، بلکه حجب غلیظه و اوهام واهیه باید نام نهاد. 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ ... زیرا که انسان اگر در کسب علوم مقصدش وصول به حقّ تعالی و تحقّق به اسماء و صفات و تَخَلُّق به اخلاق الله نباشد، هر یک از اِدراکاتش دَرَکاتی {مراتبی از جهنّم} شود برای او و حجاب‌های مُظلِمِه‌ای گردد که قلبش را تاریک و چشم بصیرتش را کور کند، و مشمول آیه شریفه شود که فرماید : «مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْری فَإنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی‌ ...» الآیة پس، خود را در آن عالم کور بیابد، اعتراض به حقّ کند که من که بینا بودم در آن عالم، چرا مرا کور محشور کردی؟ جواب آید تو کور بودی در آن عالم، زیرا که آیات ما را مشاهده نکردی {به شهود نرسیده بودی} و از آنها نسیان کردی. میزان در بینایی عالم آخرت، بینایی بصیرت و قلب است، و بدن و قوای آن بکلّی تابع قلب و لُبّ هستند و سمت ظِلّيّت در آنجا به طریق اتمّ بروز کند، و ظلّ کر و کور و گنگ مثل همان است. گمان نکنند علماء مفاهیم و دانشمندان اصطلاحات و عبارات و حافظین کُتُب و مَسفُورات، اهل علم باللّه و ملائکه و یوم الآخرة هستند. اگر علوم آنها نشانه و علامت است، چرا در قلوب خود آنها تأثیرات نورانیّت نکرده؟ سهل است {بل‌که}، بر ظلمات قلوب و مفاسد اخلاق و اعمال آنها افزوده! و در قرآن کریم، میزان برای شناختن علما بیان فرموده است آنجا که فرماید : «إنَّما یَخشَی اللهَ مِن عِبادِهِ العُلَماءِ» خشیت از حقّ، از مختصات علماء [است‌]، هر کس دارای خوف و خشیت از حقّ تعالی نشد، از زمره علماء خارج است. آیا در قلب ما از آثار خشیت چیزی است؟ اگر هست، چرا در ظاهر ما اثری از آن پیدا نیست؟ 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir

﷽ در حديث شريف كافى سند به جناب أبو بصير رساند، قال : سَمِعتُ أبا عبد الله عليه السّلام، (خ ل : أبا جعفر) يقول كان أمير المؤمنين، عليه السّلام، يقول : يا طالِبَ العِلمِ، اِنَّ العِلمَ ذُو فَضائلِ كَثيرَةٍ : فَرَأسُهُ التَّواضُعُ، و عَينُهُ البَراءَةُ مِنَ الحَسَدِ، و أُذُنُهُ الفَهمُ، و لِسانُهُ الصِّدقُ، و حِفظُهُ الفَحصُ، و قَلبُهُ حُسنُ النِّيَّةِ، و عَقلُهُ مَعرِفَةُ الأَشياءِ وَ الاُمُورِ، و يَدُهُ الرَّحمَةُ، و رِجلُهُ زِيارَةُ العُلَماءِ، و هِمَّتُهُ السَّلامَةُ، و حِكمَتُهُ الوَرَعُ، و مُستَقِرُّهُ النَّجاةُ، و قائِدُهُ العافِيَةُ، و مَركَبُهُ الوَفاءُ، و سِلاحُهُ لينُ الكَلِمَةِ، و سَيفُهُ الرِّضا، و قَوسُهُ المُداراةُ، و جَيشُهُ مُحاوِرَةُ العُلَماءِ، و مالُهُ الأَدَبُ، و ذَخيرَتُهُ اِجتِنابُ الذُّنُوبِ، و زادُهُ المَعرُوفُ، و مَاؤُهُ المُوادِعَةُ، و دَليلُهُ الهُدى، و رَفيقُهُ مَحَبَّةُ الأَخيارِ. اين‌ها را كه حضرت امير المؤمنين، عليه السّلام، ذكر فرمودند، علامت علماء و آثار علم است. پس، اگر كسى داراى علوم رسميّه شد و از اين امور خالى است، بداند كه حظّى از علم ندارد، بلكه از اصحاب جهالت و ضلالت است، و در عالَم ديگر، اين مفاهيم و جهالات مركّبه و قال و قيل‌ها براى او حُجُب ظُلمانيّه است، و حسرت او در روز قيامت اعظم حسرتها است. پس، ميزان در علم آن است كه آيت و علامت و نشانه باشد و خودى و خوديت در آن نباشد و انانيّت در محلّ او محو و نابود شود، نه آنكه باعث نِخوَت و خودبينى و خودنمايى و تكبّر شود. 🕋🕌از خودآ تا خدا🕋🕌 @azkhodatakhoda_ir