بسم الله 🟣کلمه «فلان» در خطبه شقشقیه از کجا پیدا شده؟ دراغلبِ نسخه‌های متقدم شیعی، فقره اولِ خطبه شقشقیه به این شکل ثبت شده است: «اما والله لقد تقمصها ابن ابی‌قحافه و ...». (ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف، ص: 240، شیخ مفید، الجمل و النصرة لسيد العترة في حرب البصرة، ص: 26، مفید، ارشاد، ج 1 ص 287، امالی شیخ طوسی، ص: 372، احتجاج طبرسی، ج 1 ص: 191) در آثار صدوق ره به جای «ابن ابی‌قحافه»، کلمه «اخوتیم» به کار رفته است (معانی الاخبار، ص: 361 و علل الشرائع ج 1 ص: 150). تعبیر «ابن ابی‌قحافه» یا تعبیر «اخوتیم» هر دو به روشنی بر خلیفه اول، دلالت می‌کند. 📖یکی از رسم‌های کاتبان و نسخه‌نگاران قرون متقدم اسلامی، این بود که وقتی از کسی بدشان می‌آمد و می‌دیدند اسم او در متون آمده، اگر قرینه کافی در متن وجود داشت، از باب مذمت، اسمش را حذف می‌کردند و به جای اسمش کلمه «فلان» را می‌نوشتند. ظاهرا کاتبان اموی که دل خوشی از مالک اشتر نداشتند، وقتی می‌خواستند نامه امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر را کتابت کنند به قصد مذمت مالک، کلمه «فلاناً» را به جای نام او که در صدر نامه به کار رفته، قرار می‌دادند. (ابن ابی الحدید شرح نامه 62). 📚ابن ابی الحدید معتقد است که در اصلِ خطبه شقشقیه، همین کلمه «ابن ابی قحافه» به کار رفته بوده ولی در قرون متقدم، برای مذمت خلیفه اول کلمه «فلانا» به جای اسم او قرار گرفته است! .(شرح ابن ابی الحدید ج 17 ص: 152) در سالهای اخیر، شیخ محمد عبده و صبحی صالح که گرایش سنی دارند، به همان نسخه‌ی «فلان» علاقه نشان می‌دهند اما نه از باب مذمت بلکه از باب اخفاء و کتمان حتی الامکان! #اختلاف_نسخه #نسخه_بدل #نسخه #با_معارف_نهج البلاغه 265 https://eitaa.com/banahjolbalaghe https://eitaa.com/joinchat/494927872Ca763d6564a

بسم الله 🟣 #نسخه_بدل و تحریف در جمله «لنرد المعالم من دینک» در خطبه 131 نهج البلاغه آمده است: «...اللّهمّ إنّكَ تعلم أنّه لم يكن الذي كان منّا منافسةً في سلطان و لا التماس شيء من فُضُول الحُطام، و لكن لِنَرد المعالم من دينكَ...: خداوندا خود می‌دانی که آن‌چه از ما سرزد، نه از روی شیفتگی به قدرت بود و نه برای به دست آوردن ثروت دنیا لکن برای این بود که ....» جمله «لنرد المعالم من دینک» در نسخه کتابخانه آیت‌‌‌الله مرعشی به این صورت نوشته شده است: «لکن لنَرُدَّ الفائتَ من دینک». این نسخه بدین معنا است که "بخشی از دین خدا در ایام خلافت خفا از بین رفته و امیرالمؤمنین علیه السلام در صدد برگرداندن آن بخش فوت شده‌ی دین است". («الفائت»= فوت شده، «نَرُدّ»= بازگرداندن آن‌چه که از بین رفته) 🔸اولین اتفاقی که برای متن افتاده، این بود که کلمه‌ی «الفائت» در نسخه‌های دیگر به «المعالم» تبدیل شده است. با این‌حال باز هم اگر کلمه‌ی «لنرُدّ» (با دال مشدد و راء مضموم) باقی می‌ماند، هنوز می‌توانست با وضوح کمتری همان معنا را برساند چرا که کلمه‌ی «نرُدّ» نیز به معنای بازگرداندن است و از این رو بی‌اشاره به "از بین رفتنِ معالم دین" نیست. اتفاق دوم این بود که در #نسخه صبحی صالح، تشدید را از روی دال و ضمه را از روی راء برداشتند و کلمه‌ی «لنرُدّ» را تبدیل کردند به کلمه‌ی «لنرِدَ» تا معنای بازگرداندن نیز که می‌توانست اشاره‌‌‌ای به منظور امیرالمؤمنین داشته باشد، از بین برود (ن ک: مقدمه قیس عطار بر کتاب نهج البلاغه). ┄┄┅••=✧؛❁؛✧=••┅┄┄ #اختلاف_نسخه #با_معارف_نهج البلاغه 292 https://eitaa.com/banahjolbalaghe 🆔https://eitaa.com/joinchat/494927872Ca763d6564a

. ༻﷽༺ 🟣نصب الاهی امامت و کلمه‌ی «لِلّه» در نامه ۶ نهج البلاغه با این‌که امامیه امامت را، وابسته به نصب الاهی می‌داند، در نامه‌ی امیرالمؤمنین به معاویه ، آمده است: «شورا فقط به مهاجران و انصار اختصاص دارد. پس اگر آنان بر روی کسی اجماع کرده و اور را امام نامیدند، همین، مورد رضایت [خداوند] است: و إنّما الشّورى للمهاجرين و الأنصار. فإن اجتمعوا على رجل و سمّوه إماما كان ذلك [للّه] رضی...». ⏺درست است که حضرت، این جمله را از باب جدل نوشته‌اند و می‌خواهند معاویه را حتی طبق مبانی و معتقَدات خودش نیز وادار به اطاعت بفرمایند اما نگارنده به طور کلی به ثبت کلمه‌ی «للّه» در این نامه، شک دارد. 🔸محی الدین عبدالحمید فقیه، ادیب و رئیس دانشکده ادبیات الازهر، وقتی نهج‌البلاغه‌ی استادش محمد عبده را به چاپ می‌سپرد، در هنگام استنساخِ متن کتاب، به هشت نسخه‌ی کهن و بسیار مهم دسترسی داشت (اینجا). وی در نهج‌البلاغه‌ای که به نام "نهج‌البلاغه‌ی محمد عبده"، ارائه کرد،کلماتی را که در همه نسَخ وجود نداشت و فقط در پاره‌ای از نسخه‌ها ثبت شده بود، بین قلاب [ ] قرار داد. از قضا در نسخه‌ی عبدالحمید، کلمه «لله» در داخل قلاب قرار دارد (نهج‌البلاغه‌ی محمدعبده، مطبعة الاستقامه، ج ۳ ص: ۸). قلاب نشانه‌ی آن است که این کلمه در برخی از نُسَخ وجود ندارد. ▪️با این‌حال در نهج البلاغه‌ی قیس عطار، کلمه‌ی «لله» ثبت شده و در پاورقی، هیچ اختلاف نسخه‌‌ای برای این کلمه گزارش نشده است (نهج البلاغه قیس عطار، ص: 486). در نهج‌البلاغه‌ی بنیاد نیز آقای عطاردی این کلمه را ثبت کرده است! این، نشانه‌ی آن است که نسخه‌هایی که در اختیار این دو محقق ارجمند بوده، همگی کلمه‌ی «لله» را ضبط کرده‌اند. 🔸اما طبق جستجوی ما حق با عبدالحمید است که با آوردن قلاب، وجود این کلمه را در نامه‌ی امیرالمؤمنین اختلافی می‌داند چون این کلمه در برخی منابع وجود ندارد؛ از جمله در کتاب تاریخ مدینه دمشق (ج 59 ص: 128) و در کتاب «تذکرة الخواص من الأمة بذکر خصائص الأئمة» ( ج 1، ص: 398 ) نیز دو #نسخه وجود دارد که مستنسِخِ کتاب، نسخه‌ی بدونِ «لله» را در پاورقی آورده و نسخه متنی هم چنین است: «و إنّما الشّورى للمهاجرين و الأنصار، فإذا اجتمعوا على رجل فسمّوه إماما كان ذلك رضى للّه تعالى»! #اختلاف_نسخ #با_معارف_نهج البلاغه 319 https://eitaa.com/banahjolbalaghe https://eitaa.com/joinchat/494927872Ca763d6564a