#کتاب_دوازدهم #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری http://eitaa.com/cheleketabkhani

🔸فطرت، به تعبیر استاد شهید مطهری "ام‌المسائل" معارف اسلامی است و بنابراین از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. 📚استاد مطهری در این کتاب ابتدا معنای "فطرت" و تفاوت آن را با "غریزه" و "طبیعت" روشن می‌سازند. سپس نظریات گوناگون مطرح در خصوص چگونگی معلومات فطری را طرح کرده، نظر قرآن را با ذکر آیاتی چند از کلام وحی ارائه می‌نمایند. 📖 فصول بعدی کتاب به توجیه گرایش‌های مقدس و انسانی، تکامل اصالت‌های انسانی، مبنا و منشأ مذهب و نقد نظریات گوناگون در این باب اختصاص یافته است.

✍🏻معنای فطرت 🔸 ظاهرا این کلمه قبل از قرآن سابقه ندارد. ✔️اگر انسان دارای یک سلسله فطریات باشد، قطعاً تربیت او باید با در نظر گرفتن همان فطریات صورت گیرد. چون تربیت یعنی رشد دادن و پرورش دادن و این معنی بر قبول کردن یک سلسله استعدادها و به تعبیر امروز ویژگی‌ها در انسان است. ♦️انسان را دو جور می‌شود ساخت: _ساختن آنچنان که اشیا را می‌سازند کسانی که قائل به اصالت اجتماع هستند می‌خواهند انسان‌ها را طوری بسازند که منظور طبقه حاکمه بهتر تامین شود یا به قول خود آنها برای جامعه مفید باشد. ❎ولی این بر اساس تربیت به معنی واقعی نیست‌. 🔺 تربیت یعنی پرورش دادن استعدادهای واقعی انسان. _اگر او دارای استعداد عقلانی و فکری است و چون و چرا در مسائل دارد, باید آن را پرورش داد، نه اینکه این استعدادها را در او نابود کرد. 📚لغت فطرت ماده فطر (ف ط ر) مکرر در قرآن آمده است. 📒 لغت فِطْرَة این صیغه یعنی بر وزن فعلة فقط در یک آیه آمده است: سوره روم آیه ۶ ✴️در اینجا یعنی آنگونه خاص از آفرینش که ما به انسان دادیم یعنی انسان به گونه خاص آفریده شده است. 🔸این کلمه‌ای که امروز می‌گویند ویژگی‌های انسان، اگر ما برای انسان یک سلسله ویژگی‌ها در اصل خلقت قائل باشیم مفهوم فطرت را می‌دهد. 🔆فطرت انسان یعنی ویژگی‌هایی در اصل خلقت و آفرینش انسان. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_اول #صفحات۴۴۹تا۴۴۵ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻معنای فطرت ♦️سخن ابن اثیر ««این‌ها را من مخصوصاً می‌گویم برای اینکه اگر ما بعد، معنی می‌کنیم بدانید که این معانی بر اساس مفهوم لغوی این کلمات است، که این مفهوم صحیح لغوی را لغویون بسیار معتبر از قدیم گفته‌اند.»» 📚در کتاب النهایه یکی از کتب معتبر در لغات حدیث، ابن اثیر می‌گوید: هر مولودی بر فطرت اسلامیه متولد می‌شود. لکن پدران او یعنی عوامل خارجی او را منحرف می‌کنند، یهودی یا نصرانی یا مجوسی‌اش می‌کنند که درباره این حدیث بعد بحث می‌کنیم. 🔺فطر یعنی ابتدا و اختراع یعنی خلقت ابتدایی. ⁉️ یعنی چه؟ کارهای بشر تقلید از طبیعت است. بشر احیاناً اختراع و ابتکار هم می‌کند و قدرت بر اختراع ابتکار هم دارد ولی مایه‌های اصلی اختراع و ابتکار بشر باز، خود طبیعت است. از طبیعت الگو می‌گیرد. اما خدا کار خودش را از یک صنع دیگر تقلید نکرده، چون هرچه هست صنع اوست و مقدم بر صنع او چیزی نیست. ✔️پس کلمه فطر مساوی با ابتدا و اختراع است یعنی عملی که از روی چیز دیگری تقلید نشده است. 📒یعنی انسان به نوعی از جبلت و سرشت و طبیعت آفریده شده است که برای پذیرش دین آمادگی دارد و اگر به حال خود و به حال طبیعی رها شود، همان راه را انتخاب می‌کند. مگر اینکه عوامل خارجی او را از راهش منحرف کرده باشد. ✴️ آنچه که از نظر معارف اسلامی فطری انسان است یک چیز نیست بلکه انسان فطریاتی دارد. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_دوم #صفحات۴۴۹تا۴۵۷ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻فطرت ♦️فطرت به معنای یک خلقت صد درصد ابتدایی در انسان که حتی در غیر انسان هم سابقه ندارد. 🔺در موارد دیگری هم که لغت فطر در زبان عربی به کار برده شده است مفهوم ابتدایی بودن و سابقه نداشتن در آن است. 🍃درباره دین آمده است که دین رنگ خداییست. رنگی است که دست حق در متن تکوین و در متن خلقت انسان را به آن رنگ متلون کرده است. 📖قرآن به ادیان قائل نیست. به دین قائل است و لهذا هیچ وقت در قرآن و حدیث دین جمع بسته نشده است. چون دین فطرت است، راه است، حقیقتی در سرشت انسان است‌. ❎ انسان‌ها چند گونه آفریده نشدند و همه پیغمبران که آمده‌اند تمام دستورهاشان دستورهایی بر اساس احیا و بیدار کردن و پرورش دادن حس فطری است. 🔹فطرت انسانی که چند جور تقاضا ندارد و لهذا قرآن می‌فرماید آنچه که نوح پیغمبر علیه السلام داشته است دین است و نامش اسلام و آنچه که ابراهیم علیه السلام داشته است دین است و نامش اسلام و همچنین موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام هر پیغمبر به حقی داشته است، دین است و نامش اسلام. ❌ نام‌هایی که بعدها پیدا می‌شود، انحراف از آن دین اصلی و از آن فطرت اصلی است. ✔️فطرت واقعی یعنی رنگی که خدا در متن خلقت به روح و روان بشر زده است. ♦️دین حنیف یا دین فطری و یا صبغة الله همان است که خدا در میثاق یعنی در پیمانی که خدا با روح بشر بسته است، بشر را با آن آشنا کرده است که اشاره است به آن مطلبی که از آن تعبیر به عالم ذر می‌کنند. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_سوم #صفحات۴۵۷تا۲۶۲ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻طبیعت، غریزه، فطرت 📚ما سه لغت داریم که خوب است اینها را از هم تمیز دهیم و فرقشان بیان شود. فعلاً بحث دینی و مذهبی و قرآنی نمی‌کنیم. ۱-طبیعت 🌿معمولاً در مورد بی‌جان‌ها این لغت به کار برده می‌شود. وقتی می‌خواهیم خاصیتی از خواص یک موجود بی‌جان را نام ببریم، می‌گوییم طبع آن، این است. اسم ویژگی ذاتی شی بی‌جان را طبیعت می‌گذاریم. ⚡مثلاً طبع اکسیژن این است که قابل احتراق است. ۲- غریزه 🐎بیشتر در مورد حیوانات به کار برده می‌شود. هنوز ماهیت غریزه روشن نیست. ولی اینقدر می‌دانیم که حیوانات از ویژگی‌های مخصوص درونی‌ای برخوردارند که راهنمای زندگی آنهاست. ۳-فطرت 👤در مورد انسان لغت فطرت را به کار می‌بریم. فطرت مانند طبیعت و غریزه یک امر تکوینی است، یعنی جز سرشت انسان است و از غریزه اگاهانه‌تر است. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_چهارم #صفحات۲۶۳تا۲۶۶ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻آیا انسان فطریاتی دارد؟ 📚 در حقیقت بحث فطرت این است که آیا این مسائلی که به عنوان مسائل خاص انسانی، یعنی ماورای حیوانی، مطرح است و برای حیوان مطرح نیست، همه اکتسابی است و ریشه در ساختمان انسان ندارد یا اینکه نه همه این مسائل ریشه در ساختمان انسان دارد و فطری است؟ ♦️مثلاً حقیقت خواهی 📖 انسان می‌خواهد حقایق مجهولات را کشف کند. اولاً آیا انسان حقیقت خواه است یا خیر ❓آیا این حقیقت خواهی را ضرورت‌های اجتماعی به انسان تلقین کرده یا جز نهاد انسان است و انسان حقیقت خواه آفریده شده است؟ 🔸ما امروز بالاخره این را پذیرفته‌ایم که «هل جزا الاحسان الا الاحسان» ⁉️ آیا پاداش احسان غیر از احسان چیز دیگری می‌تواند باشد؟ انسان می‌گوید خیر. 🔺این حکم را انسان از کجا گرفته است؟ آیا یک امر تلقینی است و ضرورت‌های اجتماعی آن را به انسان تحمیل کرده است یا اینکه یک امری در نهاد انسان است؟ ✔️ هیچ مکتبی نیست که منکر یک سلسله ارزش‌های انسانی باشد. اگر چیزی در نهاد انسان باشد آن چیز از مسائل و واقعیات دیگری حکایت می‌کند. ✴️ بدون شک تعلیمات اسلامی بر اساس قبول یک سلسله فطریات است. اصالت انسان و انسانیت، واقعیت انسان در گرو قبول فطریات است. ⁉️ آیا ما از قرآن و از متون اسلامی می‌توانیم دلیل بیاوریم که خیرهای اخلاقی هم یک سلسله اموری در سرشت انسان است؟ 📚معمولا در جایی که قرآن سوال می‌کند پاسخ را از فطرت مردم می‌خواهد. ✔️می‌خواهد بگوید چیزهایی است که این‌ها در نهاد مردم هست و هر کسی این‌ها را می‌داند. #فطرت #مجموع_آثار_جلد_سوم #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_پنجم #صفحات۴۶۶تا۴۶۹ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻 پاسخ به دو سوال 🔺 ۱ ) آیا مسائلی که قرآن مجید از زبان نوع انسان بیان می‌کند فطریست یا خیر؟ مثلاً قرآن می‌فرماید «و یقول الانسان اذا ما مت لسوف اخرج حیا» سوره مریم ایه ۶۶. ⁉️ آیا از اینجا دانسته نمی‌شود که اعتقاد به رستاخیز فطری نیست؟ 📚 این سوال به صورت کلی قابل بحث و قابل طرح است و باید مجموعه آیاتی که در این زمینه هست، جمع آوری بشود. راجع به خصوص این آیه اولاً باید ببینیم این کلمه انسان از زبان نوع انسان است یا اشاره به یک انسان خاص دارد؟ 📖 صاحب مجمع البیان می‌نویسد آیه مذکور در مورد ابی بن خلف جمحی و بنا بر قولی در مورد ولید بن مغیره نازل شده است. یعنی یک انسان خاصی چنین حرفی زده است. 🔸 قرآن با تعجب و با انکار می‌فرماید: ببینید این انسان دارد چنین حرفی می‌زند! ♦️ثانیاً بستگی دارد به اینکه ما اعتقاد به رستاخیز را در چه شکلی مطرح کنیم؟ مفهومی که قرآن به رستاخیز می‌دهد رجوع و بازگشت به پروردگار است « انا لله و انا الیه راجعون» ✔️ اگر به این مفهوم و معنی باشد، جواب این است بله اعتقاد به رستاخیز فطری است. ولی اغلب این امر را به یک صورت ناقص طرح می‌کنند اگر تصور ما از معاد این باشد که نوعی بازگشت جدید به همین دنیاست قدر مسلم اعتقاد به معاد یک امر فطری نیست. 🔺۲ ) مرز دقیق فطرت و غریزه در انسان چیست؟ آیا این مرزها قراردادی است یا واقعی؟! 📚بحث در ماهیت آن امر غریزی و آن امر فطری است! حال شما می‌خواهید اسمش را غریزه بگذارید یا فطرت. ♦️ ما به لغت کاری نداریم. بحث سر این است که آیا آنچه که به نام انسانیت نامیده می‌شود و به عنوان ملاک‌های انسانی شناخته می‌شود اکتسابی است یا غیر اکتسابی؟ ✴️وقتی می‌گوییم این ملاک‌ها فطریست یعنی از ذات انسان می‌جوشد حال شما می‌خواهید اسم این را هم غریزه بگذارید، بگذارید. #فطرت #مجموع_آثار_جلد_سوم #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_ششم #صفحات۴۷۰تا۴۷۳ http://eitaa.com/cheleketabkhani

✍🏻فطریات انسان در ناحیه شناخت‌ها ⁉️آیا انسان دارای یک سلسله معلومات فطری، یعنی معلومات غیر اکتسابی هست یا خیر؟ 🔺بعضی خواستند استنباط کنند که همه معلومات انسان اکتسابی است و معلومات فطری در کار نیست. 🔸یعنی در لوح ضمیر شما چیزی نوشته نشده است و با قلم حواس و با قلم دل و عقل است که روی این لوح صاف چیزهایی نوشته می‌شود. این یک نظریه است 🔺نظریه دیگری از افلاطون، عکس این نظریه است. می‌گوید انسان وقتی که به دنیا می‌آید همه چیز را می‌داند، چیزی که نداند وجود ندارد. 📖تعلیم و تعلم، تذکر و یادآوریست. 📚 معلم مذکر است. یعنی آنچه را که متعلم در باطن می‌داند به او یادآوری می‌کند 🔺 نظریه حکمای اسلامی نظریه سوم این است که اصول تفکر انسانی که اصول مشترک تفکرات همه انسان‌هاست، اصول فطری هستند. ✴️ فروع و شاخه‌های تفکر اکتسابی ساختمان فکر انسان به گونه‌ای است که صرف اینکه این مسائل عرضه بشود کافیست برای اینکه انسان آنها را دریابد احتیاج به استدلال و دلیل ندارد. نه اینکه انسان این‌ها را از قبل می‌دانسته است. 🔺 ارسطو نیز همین نظریه را داشته است. 🔺کانت معتقد است به یک سلسله معلومات قبلی و غیر حاصل از تجربه و حواس یعنی معلوماتی که به عقیده او لازمه ساختمان ذهن هستند. ✔️فیلسوفان اسلامی قائل به این هستند که اصول اولیه تفکر انسان آموختنی و استدلالی نیست ولی در عین حال این اصول را ذاتی نمی‌دانند، آنچنان که افلاطون و یا کانت ذاتی می‌دانند. 🔺نظر قرآن ما از یک طرف دیدیم که قرآن می‌فرماید؛ وقتی نوزاد به دنیا می‌آمد لوح ضمیرش از همه چیز صاف و پاک است. 📚 ولی در عین حال باز از خصوصیات قرآن است که دم از تذکر می‌زند، حتی خود قرآن ذکر نام گرفته است. مسائلی است که برای آن مسائل تذکر و یادآوری کافی است و استدلال نمی‌خواهد. 🔸قرآن در روش مخصوص خود، مسائل را به صورت سوال مطرح می‌کند یعنی فطریاتی قائل است. ❕ ما سوال می‌کنیم شما خودتان جوابش را بدهید. 🍃 بدین معنا که استعداد این‌ها در هر کسی هست به طوری که همین قدر که بچه به مرحله‌ای رسید که بتواند این‌ها را تصور کند، تصدیق این‌ها برایش فطری است. 📒 چون فطریست احتیاج به آموزش و استدلال ندارد. نه به این معنا که قبل از آمدن به این دنیا، آنها را می‌دانسته. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_هفتم #صفحات۴۷۳تا۴۸۰ http://eitaa.com/cheleketabkhani

🔺ایراد نظر منکران فطرت 📚اگر اصول فطری تفکرات را منکر باشیم، برای هیچ دریافتی و هیچ علمی ارزشی باقی نمی‌ماند. 🔺طبق نظر این‌ها خود این اصول متعارفه اعتباری ندارد و مسئله مربوط به ساختمان مغز ماست. بنابراین اگر مغز ما را جور دیگری بسازند ما هم جور دیگری می‌گوییم. ♦️در حالیکه آن کسانی که منکر اصول اولیه فکر هستند قدر مسلم نمی‌توانند یک جهان‌بینی داشته باشند. 📚یگانه راه برای ارزش داشتن علم، فکر و فلسفه بشر، قبول کردن فطری بودن اصول اولیه تفکر است. ❎ با گرفتن این، برای ما جز شک مطلق چیزی باقی نمی‌ماند. ✍🏻فطریات در ناحیه خواست‌ها ♦️خواست‌های فطری یا غریزی انسان دو نوع است. خواست های جسمی که ۱۰۰ درصد وابسته به جسم باشد؛ مثل غریزه گرسنگی. 🔸یک سلسله غرایز است در ناحیه خواست‌ها و میل‌ها که حتی روانشناسی هم این‌ها را امور روحی می‌نامد و لذات ناشی از این‌ها را نیز لذات روحی میداند؛ مثل میل به فرزند داشتن, برتری‌طلبی, قدرت طلبی, حقیقت خواهی, عشق و پرستش. #فطرت #متفکر_شهید_مرتضی_مطهری #خلاصه_روز_هشتم #صفحات۴۸۰تا۴۸۶ http://eitaa.com/cheleketabkhani