گزارش هفتمین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماوراء #بخش‌دوم نکته آخر اینکه می‌بایست میان "دین" و "معرفت دینی" تفکیک قائل شویم. "دین" حقیقتی واحد و ثابت و لایتغیر است. و انسان توانایی دستیابی به حقیقت را دارد. اما " معرفت دینی" فهم بشر از دین است. متغیر است و از دوره ای به دوره دیگر متفاوت است. می‌بایست به آن بعنوان علم نگاه کنیم. درمورد آن بحث کنیم، آن را اصلاح کنیم و مورد نقد قرار دهیم. یعنی معرفت دینی را می توان مورد تحلیل گفتمان انتقادی قرار داد نه آنکه ما دین و نص مقدس را به تحلیل گفتمان انتقادی بکشانیم . زیرا متن مقدس خودش عین حقیقت است و در صورتی که در تحلیل گفتمان انتقادی هدف ما تشخیص حقیقت از ایدئولوژی است در صورتی که متن مقدس خودش حقیقت محض است . متون تاریخی مبتنی بر روایات شامل دسته دوم متون هستند یعنی معرفت دینی اند نه آنکه خودشان دین باشند زیرا مورخ در این متون با مقوله بندی کردن روایات ، و طبیعی سازی آنها در متن و حتی با دستکاری واژگان آن در مواردی تلاش می کند تا آن در ذیل گفتمان مورد توافق خودش قرار دهد . یعنی این متون ایدئولوژیک محورند. خانم دکتر باقریان، پس از اتمام جلسه و در تکمله بحث، در پاسخ به سوال اصلی نشست، عنوان داشتند: در نگاه پسا مدرن، روایات ماورائی جزئی از ایدئولوژی هستند که نمی‌توان آن ها را به عنوان روایات اصیل مورد استناد قرار داد مگر آنکه با روش تحلیل گفتمان انتقادی آنها بازکاوی کرده ، حقیقت را از خلال گفتمانها استخراج کرد. از این رو روش پست مدرن این نوع روایات را رد می کند و آن را بدون گفتمان انتقادی نمی‌پذیرد. پایان بخش دوم @chsiqs

📜افضلیت حضرت فاطمه(س) بر حضرت مریم(س) 🔸به گزارش بخاری، پیامبر، حضرت فاطمه(س) را سرور تمامی بانوان بهشتی خوانده است. 🏷وقال النبي فَاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ. 📚الجامع الصحیح: ۳، ۱۳۶۰. 🔺براین اساس فاطمه(س) از تمامی زنان حتی حضرت مريم بالاتر است. 🔹آلوسی، از علمای قرن سیزدهم هجری، در مسأله افضلیت میان حضرت فاطمه (س) و حضرت مریم (س) قائل به توقّف است. با این حال، وی معتقد است، در میان سایر زنان، حضرت فاطمه (س) برترین است. وی همچنین تصریح کرده که خدیجه(س)، مادر حضرت فاطمه، برتر از سایر زنان مسلمان ـ از جمله همسران پیامبر ـ می‌باشد. 🏷وبعد هذا كله الذي يدور في خلدي أن أفضل النساء فاطمة، ثم أمها... وعندى بين مريم وفاطمة توقف نظراً للأفضلية المطلقة. 📚روح‌المعانی:۳، ۱۵۷. @chsiqs

📜مشاغل شیعیان متقدم: شغل دولتی3 🔹به گزارش نجاشی، حسین بن علی حسین معروف به وزیر مغربی(نواده دختری نعمانی نویسنده کتاب الغیبه) وزیر شیعی مذهبِ حکومت بنی مروان(۴۱۴ـ۴۱۸) در میّافارقین بوده است. 📚الرجال: ۶۹. 🔺رساله‌ای از اهالی منطقه میّافارقین باقی مانده که از سید مرتضی سوالاتی پرسیده‌ و پاسخ گرفته‌اند. 📚رسائل الشریف المرتضی: ۱، ۲۷۹. 🔸ناصر خسرو، عالم قرن پنجم، از این شهر در سفرنامه خود نام برده است. 📚سفرنامه: بخش ۱۴. 🔺میّافارقین شهری در منطقه دیار بکر، جنوب غربی ترکیه امروزی به نام سیلوان است. @chsiqs

📜روایت زنانه از ولایت علی(ع) 🔸به گزارش ابن ابی طیفور، عالم قرن سوم، سوده همدانی، دختر عماره بن أشل( یا أشتر و یا أسک) است و در نبرد صفین به هنگام تحریض برادرش شعر زیبایی سروده که در مجلس معاویه بازگو می‌شود. 🏷ان الامام، أخا النبی، محمد علَم الهدی و منارة الایمان 🔺به درستی علی(ع) پیشوایی است که هم برادر پیامبر(ص) و هم نشان هدایت و پرتو ایمان است. 🔺سوده در این شعر به عقد اخوت بین پیامبر(ص) و علی(ع) اشاره کرده و از واژه‌های عَلَم و مناره، بهره برده است. 📚 بلاغات النساء: ۱، ۱۴. @chsiqs

📜روایت زنانه از ولایت علی(ع) 🔸به گزارش ابن بکار، تاریخ‌نگار قرن سوم، هنگامی که معاویه نظر جُروَه دختر مرة بن غالب التّميمية را در مورد علی(ع) می پرسد جواب می‌دهد: سوگند به خدا چنان مقام و جایگاهی دارد که درک آن دشوار و حتی محال است. 🏷جاز والله في الشرف حدا لا يوصف وغاية لا تعرف ، وبالله أسأل أمير المؤمنين إعفائي مما أتخوف . 🔺وی از معاویه می‌خواهد، او را از مسائلی که از بیان آن بیم دارد معذور دارد. معاویه که می‌دانست وی چه خواهد گفت، چنین کرد و پاسخ بیشتر نخواست. 📚اخبار الوافدات من النساء على معاویه بن ابى سفيان: ۳۴. @chsiqs

📜مشاغل شیعیان متقدم: تألیف 🔸شیخ طوسی، گزارش می‌کند که کتاب حسین بن ابی‌غُندُر جزء کتاب‌های اصل در حدیث شیعه بود. وی راوی کوفی از اصحاب امام کاظم(ع) و پدرش نیز از اصحاب امام صادق(ع)، بوده‌اند. 📚الفهرست: 152-153. 🔺 بر اساس طبقه باید گفت هر دوی آن‌ها در عهد عباسیان، شاگرد امام صادق(ع) بوده‌اند. 🔹ابن قولویه، گزارش کرده است، این پدر و پسر روایاتی را از امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که نشان از اعتقاد قوی آن‌ها به تشیع دارد. 📚کامل الزیارات: 125، 144، 199. @chsiqs

📜عالم‌خیزی شهر اهواز 🔹به گزارش شیخ طوسی، دو برادر حسین بن سعید و حسن بن سعید، اصالتاً اهل کوفه بودند و بعدها در اهواز ساکن شدند و نقشی مهم در انتقال حدیث شیعه امامیه در منطقه خوزستان ایفا کردند. 📚الفهرست: ۱۴۹. 🔸کَشّی، عالم رجالی قرن چهارم، گزارش می‌کند، اسحاق بن ابراهیم حضینی، علی بن الریان و عبدالله بن محمد حضینی، به دست حسن بن سعید، شیعه شده‌اند. 📚رجال: ۵۵۲‌. 🔹به گزارش شیخ طوسی، علی بن مهزیار توسط حسن بن سعید به تشیع گرویده و پس از آن، امام رضا(ع) او را به عنوان وکیل در اهواز انتخاب کردند. 📚رجال: ۳۵۴. 🔸شیخ طوسی، گزارش می‌کند کتاب‌های حسين بن سعید، که تعداد آن‌ها به سی کتاب می‌رسید، از چنان شهرتی در میان شیعیان برخوردار بودند که کتاب‌های نوشته شده توسط هشت راوی دیگر را به کتاب‌های وی تشبیه می‌کردند. 📚الفهرست: ۲۴۲، ۲۶۶، ۴۰۷. 🔹شیخ طوسی، احادیث فراوانی از حلبی به نقل از حسین بن سعید از محمد بن ابی عمیر نقل کرده است که تعداد آنها به ۱۱۹ مورد می‌رسد. 📚تهذیب الاحکام: ۲، ۵۲. @chsiqs

📜 عالم‌خیزی شهر قم 🔹شیخ صدوق، در طریق کتابش، کتاب عبیدالله حلبی را گزارش کرده که توسط پدرش و محمد بن حسن بن ولید دریافت نموده است. هر دو استاد وی، ساکن قم بودند. 📚کتاب من لایحضره الفقیه: ۴، ۱۶. 🔸به گزارش نجاشی، در طبقه استادان شیخ صدوق، راویانی نظیر محمد بن حسن صفار، عبد الله بن جعفر حِمیری، سعد بن عبدالله اشعری و حسین بن محمد بن عامر اشعری، وجود دارند که همگی در زمره محدثان قمی به شمار می‌روند. در طبقه بعد نیز احمد بن محمد بن عیسی راوی کتاب است که در شهر قم جایگاه اجتماعی داشته است. 📚رجال: ۸۳. 🔹 شیخ طوسی، نام على بن احمد بن محمد بن طاهر قمی معروف به ابن ابی جید را در طریق کتاب حلبی گزارش کرده است. 📚الفهرست: ۳۰۵. @chsiqs

📜 تقدس تربت امام حسین(ع) ▫️بنابر گزارش ثعالبی، یکی از ادیبان قرن پنجم، افرادی به «منفذ الطین» شهرت داشتند. وی در معرفی شعر یکی از شاعران هم‌عصرش «ابودلف الخزرجی الینبوعی» به افرادِ یادشده، اشاره می‌کند. ▫️ثعالبی بر این باور است «منفذ الطین»، ریش خود را با حنا خضاب کرده و ادعای تشیع داشتند و تسبیح و مهرهایی از خاک درست می‌کردند. آنان بر این ادعا بودند آن خاک، خاک مزار امام حسین بوده لذا تسبیح‌ها و مهرها را به شیعیان هدیه می‌دادند. 🏷مُنفِذُ الطّینِ: قَومٌ يَخضِبونَ لِحاهُم بِالحِنّاءِ، وَ يَدَّعونَ أَنَّهُم شيعه و يَحمِلونَ السُّبَحَ وَ الأَلواحَ مِنَ الطّينِ وَ يَزعُمونَ أَنَّها مِن قَبرِ الحُسَينِ بنِ عَليّ رَضيَ اللّهُ عَنهُما فَيُتحِفونَ بِها الشّيعَه. 📚یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر:۳، ۴۲۳. 🔺️از گزارش فوق چند نکته به نظر می‌رسد: ✔️چون ثعالبی در دوران آل بویه می‌زیسته و رویه این حکومت تسامح و تساهل بوده لذا افرادِ یادشده با آزادی عمل، به رواج هدیه دادن تربت و تسبیح، اهتمام داشتند. ✔️معمولاً هدیه دادن یک شیء نشان از ارزش معنوی یا مادی آن دارد لذا اگر در جامعه‌ای، «تربت» به عنوان هدیه رد و بدل می‌شده، یعنی باور به تقدس و ارزش معنوی آن وجود داشته به طوری که عده‌ای به این لقب معروف بودند. ✔️ مهر و تسبیح ساختن و هدیه دادن افرادِ یاد شده، تا بدان حد رواج داشته که افزون بر اطلاق عنوان خاص، در شعر شاعران نیز منعکس شده است. @chsiqs

📜آثار واقدی، سرقت یا اصالت؟! ▫️شیخ طوسی درباره ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی، شیعه امامیه، بر این باور است که برخی از ثقات عامه گفته‌اند: تمام کتاب‌هایی که به نام «واقدی» معروف بوده، در واقع نوشته‌های ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی است که واقدی آن‌ها را گرفته و به نام خود منتشر کرده است. البته واقدی هیچ جا اشاره نکرده که از ابراهیم، نقل قول کرده است... 🏷 و ذكر بعض ثقات العامة ان كتب الواقدي - سائرها ـ انما هي كتب ابراهيم بن محمد بن ابی يحيى ، نقلها الواقدي و ادعاها ، و لم نعرف منها شيئاً منسوباً الى ابراهيم... 📚الفهرست: ۱. ▫️نجاشی نیز بر این نکته تأکید می‌کند که ابراهیم بن یحیی از شیعیان و علمای دوازده امامی بوده و اهل سنت او را تضعیف می‌کردند. برخی از اصحاب ما از مخالفان نقل کرده‌اند که همه کتاب‌های واقدی در حقیقت نوشته‌های ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی است که واقدی آن‌ها را گرفته و به نام خود منتشر کرده است... 🏷 وكان خصيصاً والعامة لهذه العلة تضعفه. وحكى بعض أصحابنا عن بعض المخالفين أن كتب الواقدي سائرها إنما هي كتب إبراهيم بن محمد بن أبي يحيى، نقلها الواقدي وادّعاها وذكر بعض أصحابنا أنّ له كتاباً مبوباً في الحلال والحرام عن أبي عبد الله عليه. 📚رجال نجاشی:۱۷. @chsiqs

▪️شب یلدا در حرم مطهر رضوی 🔹با توجه به اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی مشخص می شود که مصرف هندوانه در شب یلدا حداقل در دوره قاجاریه معمول بوده است. 🔹در میان اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، اسنادی مبنی بر گرامیداشت این شب در حرم به ویژه درمیان کارکنان این آستان مبارک وجود دارد. مطابق این اسناد طبق سنت رایج برای این شب برای کارکنان حرم امام رضا (ع) هندوانه تهیه می‌کردند. چنانکه قدیمی‌ترین سند موجود در این خصوص به سال 1267 قمری برمی‌گردد که طبق آن مبلغ یک تومان و سه هزار و سیصد دینار بابت تهیه پنجاه من هندوانه هزینه شده است. اسناد سال‌های بعد در دوره قاجار نیز نشان از استمرار این رسم دارد. عکس سمت راست: سند درخواست تهیه چهل من هندوانه برای اهالی کشیک حرم در سال 1279 قمری 🔹متن سند: عالیجاه تحویلدار باشی سرکار فیض آثار چون از سابق الی زماننا هذا شب یلدا را از سرکار به جهت اهل کشیک این شب و روز هندوانه داده می‌شده، مقدار چهل من هندوانه به جهت حضرات روانه نمایند قبض محسوب است. شهر ربیع الثانی 1279. 🔗 برگرفته از کانال مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی @chsiqs