روش شناسی استنباط نظام اقتصادی اسلام.pdf
433.3K
✅ مقاله #روششناسی استنباط #نظام_اقتصادی اسلام
🔹نگارش: استاد احمدعلی #یوسفی
🔹استاد یوسفی، رئیس مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزههای علمیه و عضو هیئت نظارت جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی: روشهای کشف نظامهای اجتماعی شامل موارد ذیل است:
۱. روش #امضا: که همان فقه منفعل است.
۲. روش #اکتشاف: یعنی حرکت از روبنا به زیربنا، به این صورت که با مطالعه احکام فقهی که از فقه اصغر استخراج می شود، به اصول و قواعد کلی که ما را به عدالت میرساند دست یابیم. شهید صدر این نظریه را پذیرفته و با توجه به قاعده منطقه الفراغ این را بسط میدهد.
۳. روش #تکوین: یعنی حرکت از زیربنا به روبنا، یعنی از مبانی شروع کنیم و به سمت روبناها حرکت کنیم
۴. روش #ترکیب: بدین معنا که هیچ کدام از این روشها به تنهایی کفایت نمیکند.
#روششناسی_فقه_تخصصی #اقتصاد_اسلامی
@emh_ismc_ir
🎋به جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی بپیوندید🔰
عضویت در گروه👇
🆔https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🆔 @eghtesad_mardomi
🔹️هیئت اندیشهورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان با همکاری مدرسه عالی سطح چهار برگزار میکند:
📚۴٣مین نشست #اقتصادنا
🔰استخراج #نظام_اقتصادی از #فقه_سنتی با تطبیق بر «#رمزارزها»
🎤 آیتالله شیخ محمد سند (استاد حوزههای علمیه قم و نجف)
🔶🔶در جمع دانشپژوهان دورههای پودمانی اقتصاد
⏰پنجشنبه(۳۱ تیر)،ساعت۱۳:۱۵ تا ۱۵
📡پخش زنده از طریق:
1️⃣سامانه آموزش مجازی هیئت اقتصاد https://eqtesad.lms2.hozehkh.com/ws/eqtesadona43
2️⃣تی وی حوزه https://tv.hozehkh.com/eco-tv
@eghtesadhozehkh
#هیئت_اندیشه_ورز_اقتصاد
#علمی
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
💢جایگاه اهداف در نظام های اقتصادی
🔹هر فعالیت اقتصادی معقول و منطقی، ناگزیر باید در پی هدف روشن و دست یافتنی باشد.
🔹در شکل گیری رفتارهای نظام مند هر نظامی - از جمله نظام اقتصادی - جایگاه اهداف، غیرقابل انکار است.
🔹فقط با تعیین اهداف می توان نیازها، امکانات و روش های وصول به آن را تعیین کرد. (اگر اهداف نظام اقتصادی به دقت تعیین نشوند، نمی توان انتظار رفتارهای اقتصادی نظام مند و منطقی در درون نظام اقتصادی داشت).
🔹منابع علمی اقتصاد متعارف، #اهداف_کلان نظام اقتصاد سرمایه داری را اموری از این قبیل شمرده اند: رفاه مصرف کننده، رشد اقتصادی، اشتغال کامل، ثبات قیمتها، تعادل تراز پرداختها و ... .
🔹درباره اهداف فوق، مجموعه مسائلی قابل طرح و بحث است:
🔺 آیا همه این هدفها با تولد نظام سرمایه داری لیبرال تولد یافتند یا به مرور در بستر ضرورت های اقتصادی مطرح شدند؟
🔺آیا این اهداف اقتصادی با مبانی نظام سرمایه داری لیبرال و با انگیزه های فردی تولید کنندگان همسویی دارد؟
🔺 آیا همه این هدفها در یک رتبه قرار می گیرند یا برخی از آنها هدف نهایی نظام اقتصادی و سایر موارد به صورت هدف مقدمی عمل می کنند؟
🔺 اهمیت این اهداف چگونه است تا هنگام تزاحم، مهمترین هدفها مورد توجه قرار گیرد؟ و ...
🔹چنین پرسش هایی و پاسخ آنها برای اندیشمندان هر #نظام_اقتصادی اهمیت دارد؛ طرفداران هر نظام اقتصادی پاسخ چنین سوالاتی را از منظر مبانی و آموزه های آن نظام دنبال و ارائه می کنند.
#اهداف
🆔 @emh_ismc_ir
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
🌐 @eghtesad_mardomi
💠فلسفه فقه نظام ساز؛ مفهوم نظام اقتصادی
❇️ حجت الاسلام استاد میرمعزی، در همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز - بخش 1
🔺 در ترکیب "فقه نظام"، مفهوم فقه روشن است ولی مفهوم نظام ابهام دارد. من سعی کردم در قالب نظام اقتصادی این ابهام را برطرف کنم.
✅ ابتدا نظام اقتصادی را در ادبیات اقتصاد متعارف بررسی می کنیم. از میان نظریه های اقتصاد متعارف، تعریف هالسوفسکی [1] - یکی از سرآمدان دانش نظام ها - را انتخاب کرده ام. نظام اقتصادی در دیدگاه وی از چهار عنصر تشکیل شده:
1️⃣ منابع: زمین، سرمایه انسانی، ابزار تولید و ...
2️⃣شرکت کنندگان؛ اقشار مردم (تولید کننده و مصرف کننده) و دولت
3️⃣فرآیندها؛ که عملکرد نظام اقتصادی را توضیح می دهد.
4️⃣نهادها؛ الگوهای خاص روابطی که شرکت کنندگان نظام را به یکدیگر و به منابع، مرتبط می کند.
پ.ن:
[1] پروفسور دانشگاه ماساچوست؛ vaclav Holesovsky
#نظام_اقتصادی
🆔 @emh_ismc_ir
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
💠فقه نظام ساز؛ نظام اقتصادی در دیدگاه شهید صدر
❇️ حجت الاسلام استاد میرمعزی، در همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز - بخش 2 از 4.
✅ نظام اقتصادی از دیدگاه شهید صدر:
🔹شهید صدر به صورت تفصیلی به بحث مذهب اقتصادی ورود کرده نه نظام اقتصادی. اما نظام اجتماعی را تعریف کرده و می توان بر اساس آن نظام اقتصادی را الهام گرفت.
🔹 مذهب اقتصادی: قواعد کلی تنظیم حیات اقتصادی در جهت حل مشکلات اقتصادی یا اهداف (عدالت اجتماعی).
🔹نظام اجتماعی: مجموعه ای از روابط انسانی در شئون مختلف زندگی که به منظور تامین نیازهای انسان سامان یافته است.
🔹بدین ترتیب نظام اقتصادی، مجموعه ای از روابط اقتصادی بین انسانها است که برای تامین نیازهای اقتصادی برقرار می شود.
✅ تعریف برگزیده استاد میرمعزی:
نظام اقتصادی مجموعه ای سازگار از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی مطلوب در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف است که شرکت کنندگان در نظام اقتصادی را به یکدیگر و به منابع برای دستیابی به اهداف پیوند می دهد.
#نظام_اقتصادی
#شهید_صدر
🆔 @emh_ismc_ir
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
💠 نظام اقتصادی، نظام روابط در راستای اهداف است نه نظام احکام روابط.
❇️ حجت الاسلام استاد میرمعزی، در همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز - بخش 3 از 4.
🔹در ادامه، بحث در دو سطح قابل پیگیری است:
1️⃣ نظام احکام روابط:
در یک سطح، بدنبال ضوابط و قوانین روابط و رفتارها هستیم. در اینجا احکام، بایدها و نبایدها را بیان می کنند. بنابراین #نظام_احکام (شامل انواع احکام فقهی، اخلاقی و معنوی) متکفل این قسم است که البته متعلق احکام در اینجا رفتارها و روابط است.
2️⃣ نظام اقتصادی
اما سطح دیگر بحث این است که پس از اینکه رفتارها در قالب #نظام_احکام شکل گرفت؛ چگونه این رفتارها در تاثیر و تاثر و ارتباط با هم به سمت اهداف مورد نظر حرکت می کنند؟!
به عنوان مثال، یکی از اهداف اقتصادی، عدالت اقتصادی است. فرض می کنیم مصرف، سرمایه گذاری، بازار ها و سایر روابط اقتصادی همان گونه باشد که شارع فرموده، چگونه این سامانه به سمت عدالت حرکت می کند؟ به عبارتی منطق حرکت این سامانه به سمت عدالت چیست؟ این سوال را #نظام_اقتصادی باید پاسخ دهد.
🔹بنابراین نظام احکام غیر از نظام رفتارها و روابط است. البته ارتباط نظام اقتصادی با فقه، اخلاق و معنویت از نوع ارتباط موضوع و حکم است.
🔹این بحث در نظام اقتصاد سرمایه داری در قالب بازار رقابت کامل وجود دارد؛ بازاری که کاملا تصوری و ایده آل است و اصلا قابلیت تحقق خارجی ندارد. در چنین فضایی بحث می کنند که اگر تورم رخ دهد، این نظام چگونه خود را تعدیل می کند و به سمت اهداف حرکت می کند؟ مثلا اگر دولت مالیات بگیرد، چه رخ خواهد داد.
⚛️ باید دانش جدیدی برای استنباط نظام رفتارها و روابط اجتماعی تأسیس شود
❇️ حجت الاسلام استاد میرمعزی، در همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز - بخش ۴ از ۴.
🔹 نظام اقتصادی، گاهی تاثیر و تاثرات روابط در راستای اهداف را در وضعیت فعلی و جامعه موجود بررسی می کند و گاهی یک طرح مطلوب از نظام رفتارها و روابط از منابع کشف می کنیم که در کنار هم به سمت اهداف حرکت می کنند.
🔹 در مقاله نظام اقتصادی اسلام سعی کرده ام اثبات کنم که در مرحله ثبوت، نظام رفتارها و روابط مطلوب را داریم و اساسا شارع نظام احکام را در راستای تبیین نظام رفتارها بیان نموده. ما باید نظام رفتارها و روابط را کشف کنیم.
🔹 کشف نظام رفتارها و روابط، روش جدیدی می خواهد؛ یعنی لازم است دانش جدیدی برای استنباط نظام رفتارها و روابط اجتماعی (از جمله اقتصاد) تاسیس شود که بتواند از مجموع منابع - شامل آیات، روایات و همه احکام اعم از فقهی و اخلاقی و بلکه مجموعه آموزه ها و مبانی هستی شناسی - و بر اساس روش اجتهاد معتبر به الگوهای رفتاری در نظام رفتارها و روابط دست یابد.
✳️ در نهایت، بحث استنباط نظام یک بحث است و بحث طراحی الگوهای رفتاری مطابق نظام، در زمان و مکان، و ساختاردهی و سامان دهی به این الگوهای رفتاری و اجراء آنها از دیگر مباحث مفصلی است که باید بر اساس مبانی و معارف اسلامی به آنها پرداخته شود.
#فلسفه_فقه_نظام
#نظام_اقتصادی
🆔 @emh_ismc_ir
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
🔰اصول نظام اقتصادی سرمایهداری
1️⃣ اصل حداکثرسازی منفعت مادی شخصی
نظام اقتصادی سرمایهداری لیبرال، وقتی اراده انسان را (به جای #مشیت_الهی) خاستگاه طراحی #نظام_اقتصادی قرار داد، با تحلیل رفتار اقتصادی انسان، اعلام کرد که همه انسانها به دنبال حداکثرسازی منفعت مادی شخصی هستند.
به عبارتی حداکثرسازی منفعت مادی شخصی، خیر اعظم، معیار #سعادت و تنها #رفتار_عقلایی تفسیر شد.
2️⃣ اصل آزادی مطلق اقتصادی
وقتی جلب منفعت مادی شخصی، به عنوان معیار سعادت تفسیر شد، #آزادی_مطلق در راه تحصیل آن، حق قطعی همه انسانها دانسته شد.
3️⃣ اصل مالکیت فردی مطلق
وقتی پذیرفتیم همه انسانها در اکتساب منفعت مادی، آزادی مطلق داشته باشند، بهطور طبیعی #مالکیت_خصوصی_مطلق نیز باید پذیرفته شود.
4️⃣ اصل رقابت آزاد اقتصادی
سه اصل پیشین وقتی در کنار محدودیت منابع و امکانات اقتصادی قرار گیرند، تزاحم منافع بین فعالان اقتصادی اتفاق میافتد و به دنبال آن بهناچار در کسب منافع مادی بیشتر با هم #رقابت و تنازع میکنند. این تنازع -با توجه به اصول بیان شده - تا جایی که رقبا ورشکست شده و از عرصه اقتصادی ساقط شوند، مجاز است.
5️⃣. اصل عدم مداخله دولت
لازمه رعایت اصول چهارگانه گذشته آن است که هیچ نهاد دنیوی و دینی از جمله دولت، حق دخالت در رفتارها و روابط اقتصادی مردم را نداشته باشد؛ مگر اینکه در راه هدف مذکور مانع زدایی کند.
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
💢اقتصاد تک بخشی
💠#مالکیت یکی از مهمترین عناصر تعیینکننده نوع نظام اقتصادی است. بسیاری از ساختارهای اقتصای از جمله بخشهای اقتصادی، بازارها و سیاستهای اقتصادی تابع نوع مالکیتی است که #نظام_اقتصادی بر آن، مبتنی میشود. البته، تعیین عنصر مالکیت در هر نظام اقتصادی، تابع مبانی هستیشناختی و هدفهای اقتصادی آن نظام است.
🔺نظام سرمایهداری با قبول مبانی خاص خود، مالکیت خصوصی فردی مطلق را تجویز نمود. براساس این نوع نگاه به مالکیت، اساس نظام سرمایهداری، نظام یکبخشی خصوصی قرار گرفت و سیستم بازار آزاد رقابت بهعنوان سیستم عرضه و تقاضای کالاها و خدمات برگزیده شد. در این بازار، تقاضاکنندگان براساس میزان بودجه و ترجیحات خود، متقاضی کالاها و خدمات هستند و عرضهکنندگان نیز کالاها و خدمات را به قیمت بازار، عرضه میکنند.
#رقابت
#بخش_خصوصی
🆔 @emh_ismc_ir
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
🎋جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی🔰
عضویت در گروه👇
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
عضویت در کانال👇
🌐 @eghtesad_mardomi
❇️ جایگاه اصول اجرایی اقتصاد تعاونی
💠اصول اقتصاد تعاونی، در راستای تحقق اهداف و اجرای آموزه های #تعاونی ارائه می شود، همان طور که اصول هر #نظام_اقتصادی برای تحقق اهداف و اجرای آموزه های اقتصادی آن نظام می باشد.
♦️نظام #سرمایهسالاری با توجه به مبانی بینشی و ارزشی، اصولی را برای اجرای آموزه های اقتصادی خود استخراج نموده است که بر اساس آن، مالکیت منابع و محصول تولیدی و نیز مدیریت فرایند اقتصادی، سهم سرمایه و صاحب سرمایه است و نیروی کار تنها از دستمزد ثابتی بهره مند می شود.
♦️سوسیالیستهای تخیلی نیز در مقابل نظام سرمایه داری، مبانی و اصول دیگری در پیش گرفتند که مفاسد آن کمتر از مفاسد نظام سرمایه داری نبود.
🔷اقتصاد تعاونی برای دوری از مفاسد نظام سرمایه سالاری و سوسیالیسم تاسیس شد. در این نوع فعالیت اقتصادی، نیروی کار هم مالک منابع و محصول تولیدی است و هم مدیر فرایند اقتصادی.
⏪برای تحقق و اجرای واقعی این نوع اقتصاد، باید اصول اجرایی ارائه داد. در واقع، نقش اصول اقتصاد تعاونی آن است که تمام فعالیتهای اقتصادی را به سمت فلسفه تاسیس اقتصاد تعاونی هدایت کند تا اهداف اقتصاد تعاونی تامین شود.
✳️ ماموریت #اصول_تعاونی تحقق هویت واقعی اقتصاد تعاونی (ترفیع جایگاه انسان در برابر سرمایه) و اهداف اقتصادی آن در تمام شرایط است. اگر اصول تعاونی به گونه ای معرفی و اجرا شوند که این دو امر به نحو کامل محقق نگردند، تعاونی تاسیس شده، تعاونی واقعی نیست؛ بلکه تعاونی کاذب یا شبه تعاونی است.
📚اقتصاد تعاونی از منظر اسلام، ص401- 399.
🌐 https://eitaa.com/joinchat/90636304C6a5afed72d
🌐 @eghtesad_mardomi
💢جایگاه بازار پول در بخش تعاونی (عضو محور)
✳️ در #نظام_اقتصادی که بخش های تجاری و واسطه گری آن فعالیت های گسترده دارند، نقش بانک، قوی بوده و میتوان گفت بانک محور هستند و #بازار_پول خیلی فعال است. در ساختار #بخش_سرمایه_محور، بازار پول وجود دارد و ارزش پول بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می شود.
✳️ اما در بخش های اقتصادی که واسطه گری نقش چندانی ندارد، سرمایه های نقدی و غیرنقدی به سمت تولید هدایت می شوند.
♻️در ساختار اقتصادی که هدف فعالان اقتصادی، تأمین منافع خود و سایرین، براساس #مالکیت_مشاع و اصل رفتاری #تعاون است شرایط واسطه گری به کمترین حد میرسد. اصل تأسیس این نوع ساختار برای قطع واسطه گری است.
♻️به ویژه در ساختار اقتصادی با #مالکیت_مشاع_فراگیر، بخش عمده نیاز به وجوه نقدی با آوردههای اعضای اینگونه بنگاه های اقتصادی تأمین می شود. حتی پس اندازهای اعضا برای گسترش فعالیت های اقتصادی بنگاه های خودشان به کار گرفته میشوند. بنابراین، چنین ساختار اقتصادی بانک محور نیست.
🔰البته، نهاد پولی در این ساختار اقتصادی وجود دارد و فعالیتهای پولی انجام می دهد، اما تفاوت های مهمی با بخش قبل دارد:
1️⃣ اولا میزان نیاز به نهادهای پولی در این ساختار اقتصادی به مراتب کمتر از میزان نیاز به نهادهای پولی ساختار بخش سرمایه محور است.
2️⃣ ثانیا وظایف نهادهای پولی در این ساختار متفاوت است. این امر به آن جهت است که جریان واسطه گری یا وجود ندارد یا خیلی کمتر از بخش سرمایه محور است.
📚نظام اقتصاد مقاومتی، ص250 (با اندکی دخل و تصرف).
🔵 نهاد بانک، از زاویه مبانی نظام اقتصادی
✳️ وقتی مبانی هستی شناختی، اهداف، رفتارها و روابط هدفمند فعالان نظام اقتصادی اسلام با نظام اقتصادی سرمایه داری سکولار متفاوت باشد، می توان انتظار داشت که نهادهای اقتصادی مورد قبول دو #نظام_اقتصادی، تفاوت های جدی داشته باشند.
🔰 برای روشن شدن این مسئله، نحوه شکل گیری نهاد اقتصادی بانک در نظام اقتصادی سرمایه داری مورد بررسی قرار می گیرد:
🔹نظام اقتصادی سرمایهداری وقتی انسان محوری را خاستگاه اصلی طراحی نظام اقتصادی قرار داد و رفتارهای اقتصادی چنین انسانی مورد تحلیل قرار گرفت، به این نتیجه رسید که انسان در عرصه اقتصادی به دنبال حداکثر نمودن #منفعت_مادی_شخصی خود است.
🔹این هدف و رفتار اقتصادی تنها هدف و #رفتار_عقلایی در عرصه اقتصادی معرفی شد. بلکه چنین هدف و رفتاری چون از مبانی هستی شناختی پذیرفته شده نظام سرمایه داری برخاسته بود، به عنوان امر مقدس و ارزشی مورد قبول قرار گرفت و اعلام شد که کسی سعادتمندتر است که به دور از هر نوع ارزشهای اخلاقی، منافع مادی بیشتری به دست آورده و #مالکیت بیشتری را به نفع خود تجمیع نماید. بنابراین، صاحبان پول و سرمایه به دور از رعایت ارزش های اخلاقی اقدام به حداکثر نمودن منافع مادی شخصی خود نمودند.
🔹یکی از روشهای وصول به این هدف اقتصادی در چارچوب #اصل_رفتاری_رقابت، تشکیل نهادی اقتصادی است تا بتواند پس اندازهای مردم را جمع آوری نماید و آن را در فعالیتهای سوداگرانه بهکارگیرد. برای تحقق این هدف، نهاد اقتصادی بانک را طراحی و سامان دادند.
📚نظام اقتصاد مقاومتی، بحث مقدماتی نظام اقتصادی اسلام، جایگاه نهادها، ص 65-63