✡️ عملکرد ازلیان در نهضت مشروطه (٢)
1️⃣ #ملک‌المتکلمین نیز از عناصر #بابی بود که برای منحرف کردن نهضت با عناصری نظیر #اردشیر_ریپورتر ارتباط داشت. [٨] وی از وعّاظ اصفهان بود که به‌واسطهٔ #بابی‌گری از این شهر اخراج شد.
2️⃣ #ادوارد_براون ملک‌المتکلمین را #ازلی معرفی کرده [٩] و ابراهیم صفایی دربارهٔ ارتباط او با ازلیان می‌نویسد: «ملک در مراجعت به اصفهان به‌وسیلهٔ میرزا اسدالله‌خان نائینی منشی کنسولگری روس [که] از سران فرقهٔ ازلی بود با آن فرقه آشنا شد. به‌دلیل ارتباط با ازلیان ناچار به ترک اصفهان شد» [١٠] ملک به کمک همین فرد کتاب رمان‌گونهٔ رؤیای صادقه را بر ضدّ علمای اصفهان نوشت. [١١]
3️⃣ ملک‌المتکلمین پس از اخراج، به شیراز رفت و بنا به گزارش وقایع الاتفاقیه در این شهر نیز به تبلیغ #بابیت پرداخت. [١٢] وی در سال ١٣٢٢ق به تهران آمد و با #نفوذ در انجمن‌های سرّی به نهضت #مشروطیت پیوست. وی به‌همراه سیدجمال‌الدین واعظ، #جهانگیرخان_صور_اسرافیل، سیدحسن تقی‌زاده، ابراهیم‌خان حکیم‌الملک و... #کمیته_انقلاب را تشکیل داد. [١٣]
4️⃣ نخستین اقدام این کمیته تشکیل نیرویی به نام مجاهدین و سرباز ملی و تهیه اسلحه و آموزش نظامی جوانان بود. عبدالحسین تیمورتاش و دو عنصر #بهائی اسدالله‌خان ابوالفتح‌زاده و ابراهیم منشی‌زاده نیروهای نظامی را آموزش می‌دادند. این جلسات بعدها در دوره مجلس دوم هستهٔ اولیه حزب دمکرات را تشکیل دادند. [١۴]
5️⃣ ملک‌المتکلمین همچنین سخنگوی انجمن آذربایجان، از مطرح‌ترین انجمن‌های تندرو بود که رهبری آن را به‌ترتیب #سیدحسن_تقی‌زاده و #حیدر_عمواوغلی برعهده داشتند. [١۵] نام دیگر این انجمن اجتماعیون عامیون یا همان سوسیال دموکرات بود. از فعالیت‌های این انجمن آموزش نظامی و #ترور مخالفین بود.
6️⃣ در دوران #استبداد_صغیر با قتل اتابک امین‌السلطان و ترور نافرجام محمدعلی شاه، بهانه بمباران و تعطیل مجلس به شاه داده شد و پس از عزل محمدعلی شاه و تشکیل مجلس دوم، عناصر افراطی این انجمن درصدد از بین بردن افراد مؤثر مشروطه‌خواه برآمدند. ترور آیت‌الله سیدعبدالله بهبهانی از جمله اقدامات این انجمن بود. [١۶]
