مجتهد و اندیشمند بزرگ علوم اسلامی، دکتر مهدی مُحقِّق در مورد ارتباط استاد و شاگرد در حوزه‌های علمیه می‌آورد: "من خودم در حوزه‌ی علمیه‌ی مشهد بودم؛ در مدرسه‌ی نوّاب بودیم؛ هر روز چشممان به اساتیدمان می‌افتاد و ارتباط بین ما ارتباط پدر و فرزند بود، ولی در نظام جدید، شاگرد یک سوال می‌خواهد از اُستاد بکند استاد می‌گوید: 'وقت ندارم'؛ علم در چنین شرایطی زایندگی پیدا نمی‌کند." ✴️@fegh_osoul_rafiee

#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی سوم) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ۳- معنای #شکّ در لغت و معاجمِ لغویِ عربی 🔸️🔶️ در نوشته‌ی دوم معنایی که مرحوم #شیخ_انصاری از #شکّ به عنوان یکی از مقاصد سه‌گانه‌ی کتاب #رسائل و یکی از حالات روانیِ مکلّف اراده کرده‌ بودند به خوبی روشن شد، اما سزاوار است معنای لغوی #شکّ نیز مورد دقّت قرار گیرد. 🔹️ ابن فارس (م٣٩۵) در #مقائیس_اللغة (ج٣/ص١۷۳)، و ابن درید (م۳۲۱) در #جمهرة_اللغة (ج١/ص۱۳۹)، و ازهری (م۳۷۰) در #تهذيب_اللغة (ج۹/ص۳۱۶)، و جوهرى (م۴۰۰) در #صحاح_اللغة (ج۴/ص۱۵۹۴)، و صاحب بن عَبّاد (م٣٨۵) در #المحیط_في_اللغة (ج۶/ص۱۲۱) و... جملگی #شکّ را "نقیضِ یقین"، "خلافِ یقین" و "ضدِّ یقین" می‌دانند که همان معنای #عدم_علم است که گاه در کتب اصولی نیز ذکر می‌شود. 🔹️ در کتاب لغوی معاصر #المعجم_الوسیط (ص۴۹۰) نیز #شکّ و #ارتیاب و #ریب را به یک معنا گرفته، هر کدام را با دیگری توضیح داده است. 🔷️ بنا بر این، واژه‌ی #شکّ در لغتِ عربی معنایی غیر از #شکّ به معنایی است که مرحوم #شیخ_انصاری در #رسائل به عنوان یکی از مقاصد سه‌گانه‌ی کتاب #رسائل در نظر گرفته است. 🔹️ خودِ مرحوم #شیخ_انصاری و دیگران نیز در میان کلمات و عبارات خود جایی که در موردی می‌گوید: "لا شکّ فی کذا و کذا" نیز مرادشان بی‌تردید همان معنای لغوی است؛ یعنی: "ریب و تردیدی در قضیه نبوده، بلکه روشن و معلوم است"، نه آن که مطلب ۵۰ ۵۰ نیست و ممکن است به صورت یقینی یا ظنّی باشد؛ حتماً این، مراد نیست. ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

استاد رمضانی خراسانی در مورد علاقه و عشقِ وافرِ استادش مرحوم علامه‌ حسن‌زاده‌ی آملی (رضوان الله علیه) به علم و تحقیق نقل می‌کند که روزی خدمت ایشان در منزلشان رسیدیم ایشان با قلمِ به دست آمدند دمِ درب. به ایشان گفتم: با قلم آمدید دم درب؟! فرمودند: "خدا نیاورد آن روزی که این قلم از دست بیفتد؛ قلم از دست افتادن همان، و مُردنِ من همان." ✴️@fegh_osoul_rafiee

✅ وَ اللهُ الَّذِي أرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَاباً فَسُقْنَاهُ إلَى بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأحْيَيْنَا بِهِ الْأرْضَ بَعْدَ مَوتِها كَذَلِكَ النُّشُورُ.

#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی چهارم) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ۴- معنای منطقیِ #شکّ و ارتباط آن با #اصول_عملیه در نگاه مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️ مرحوم #شیخ_انصاری -همان طور که گفته شد- محور و اساسِ تقسیم‌بندیِ زیربناییِ خود را در #رسائل، حالات سه‌گانه‌ی روانیِ مکلّف قرار داده است که از آن میان #شکّ را به معنای تساوی دو احتمال (حالت ۵۰ ۵۰ درصد) گرفته‌اند. و از طرفی دیگر ایشان به روشنی در کلامشان (ج۱/ص۲۵ و ج۲/ص۹و۱۰) #اصول_عملیه را به حالتِ #شکّ (حالتِ ۵۰ ۵۰) گره زده و هر چهار اصل عملی معروف را در ذیل مقصد ثالث بحث کرده است؛ ایشان در ابتدای جلد دوم (ص ۹و۱۰) بعد از آن که از حجّیّتِ ذاتیِ #قطع سخن به میان می‌آورد و همچنین همه‌ی #اَمارات_شرعیّه (مانند خبر ثقه و ظهورات) را نیز به وضوح در محدوده‌ی بحث #ظنّ (حالتِ بین ۱۰۰ تا ۵۰درصد) قرار می‌دهد می‌نویسد: "و أما #الشكّ فلمّا لم يكن فيه كشفٌ أصلاً لم يُعقل أن يُعتبَر، فلو ورد في مورده حكمٌ شرعيٌّ -كأن يقول: الواقعة المشكوكة حكمها كذا- كان حكماً ظاهرياً". این، چارچوب کلّی و زیربنایی #رسائل است که مرحوم #شیخ_انصاری بر آن تاکید دارد. 🔷️🔹️ اما... 🔹️ جالب آن است که ایشان به این سخن و این تقسیم‌بندیِ خود به هیچ وجه پای‌بندی نداشته، و مَجرا و موردِ #اصول_عملیه را فراتر از حالت #شکّ (حالتِ ۵۰ ۵۰) قرار داده است، و از لحاظ محتوایی در سراسرِ بحث از #اصول_عملیه هیچ‌گاه سخنی از #شکّ (حالتِ ۵۰ ۵۰) به میان نیاورده است و در همه جا مرادشان از #شکّ همان #عدم_علم است؛ گویی آن چه ایشان در جلد اول (ص۲۵) و جلد دوم (ص ۹ و ۱۰) در ترسیم مقاصد کتاب و تقسیم‌بندی زیربناییِ خود به روشنی بر آن تاکید می‌ورزد ابداً نبوده و گفته نشده است. 🔹️ جالب است که ایشان در همان جلد دوم (ص۱۱) تنها بعد از چند سطر، مؤدّای #برائت را #عدم_علم ذکر کرده، می‌آورد: "... بأن يقال: إن مؤدَّى أصل #البراءة مثلاً أنه إذا لَمْ يُعْلَمْ حرمة شرب التتن فهو غير محرَّم... ". 🔹️ و در چند سطر بعد از این نیز #شکّ را به معنای مطلقِ #عدم_علم گرفته و تصریح می‌کند که موضوعِ اصلِ عملى، #عدم_علم است بدون آن که حتی نیم‌نگاهی به #شکّ (حالتِ ۵۰ ۵۰) کند؛ ایشان می‌فرماید: "أما الدّليل الغير العلمي فهو بنفسه غيرُ رافع لموضوع الأصل و هو #عدم_العلم". 🔹️ همچنین در بحث #استصحاب (ج۳/ص۲۱) مناط #استصحاب را فراتر از #شکّ (حالتِ۵۰ ۵۰) دانسته، تصریح می‌کند: "أن المناط في اعتبار #الاستصحاب -على القول بكونه من باب التعبّد الظاهري- هو مجرّد #عدم_العلم بزوال الحالة السابقة". 🔹️ همچنین در جای دیگری (ج۳/ص۴۵) نیز با تصریح بر دو معنای #شکّ می‌آورد: "الثاني من حيث إن #الشكّ بالمعنى الأعمّ الذي هو المأخوذ في تعريف #الاستصحاب: قد يكون مع تساوى الطّرفيْن و قد يكون مع رُجحان البقاء أو الارتفاع. و لا إشكال في دخول الأوّليْن في محلّ النزاع". 🔹️ و در بحث #ظنّ (ج۱/ص۱۳۳) نیز در بررسی دلالت آیات ناهیه‌ی از عمل به ظنون بر اصل اوّلی حرمت عمل به ظنون می‌نویسد: "... بناء على ما هو التحقيق من أن مجاريها (أي: مجارى الأصول العملية) صور عدم العلم الشامل للظنّ". ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی پنجم) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ۵- محلِّ جریان و اساسِ #اصول_عملیه در نگاهِ مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️ از محتوای کلمات و عبارات مرحوم #شیخ_انصاری در بخش #شکّ (مقصد ثالث) -بر خلافِ آن چیزی که در تقسیم‌بندیِ ابتداییِ خود در ج۱/ص۲۵ و ج۲/ص۹ فرمودند- به خوبی روشن می‌شود که محلِّ جریان و اساسِ #اصول_عملیه تنها بر دو نکته استوار است: نکته‌ی۱: #عدم_علم به حکم شرعی نکته‌ی۲: #دلیل‌نداشتن بر حکم شرعی و اما توضیح این دو نکته: 🔵🔹️🔹️ نکته‌ی۱: #عدم_علم به حکم شرعی همان طور که گفتیم در بخش #شکّ هر جا ایشان واژه‌ی #شکّ را به کار برده است به معنای مطلقِ #عدم_علم است که حالتِ #ظنِّ مکلّف را نیز در بر می‌گیرد؛ از این رو، ایشان در جلد دوم (ص۱۱) می‌آورد: "ثم إنّ #الظّنّ الغير المعتبر حكمُه حكمُ #الشكّ، كما لا يخفى" 🔹️ ظاهرِ این عبارت این است که مراد ایشان از واژه‌ی #شکّ در این عبارت معنای منطقیِ آن (۵۰ ۵۰ درصد) است، زیرا آن را در مقابل #ظنّ قرار داده و فقط حکم آن دو را یکی دانسته و موضوع و حقیقتشان را جدا در نظر گرفته است، حال آن که چند سطر بعد از این عبارت چند بار به وضوح تصریح می‌کند که #شکّ، مطلقِ #عدم_علم است (ج۲/ص۱۱ و ص۱۲)؛ همچنین است همه‌ی مواردی که در بخش #شکّ (ج۲ و ج۳) واژه‌ی #شکّ را به کار می‌برد. 🔹️ جالب است که نظریه‌ی #تخصیص و #حکومت در وجه تقدیم #امارات بر #اصول_عملیه که ایشان در جلد دوم (ص۱۱ و ص۱۳) مطرح می‌کند و دومی را نسبت به #اصول_عملیه‌ی_شرعیه برمی‌گزیند کاملاً بر مبنای تصوّر معنای مطلقِ #عدم_علم برای واژه‌ی #شکّ و برای مجرای #اصول_عملیه است. 🔹️ بدون تردید در جریان‌پیداکردنِ #اصول_عملیه، نکته‌ی اول (#عدم_علم) بر نکته‌ی دوم (#دلیل‌نداشتن) مقدّم و مهمّ‌تر است، زیرا بر اساس اندیشه‌ی شناخته‌شده‌‌ی مرحوم #شیخ_انصاری #علم و #قطع به حکم شرعی #حجّیّت_ذاتی دارد، حجّیّتی مطلق و بی‌چون و چرا؛ چنان حجّیّتی که نه به هیچ عنوان و وجهی از آن قابل انفکاک است، و نه مقیَّد به هیچ خصوصیّتی است، به طوری که اگر مکلّف از پریدنِ کلاغی از بالای بام واقعاً #قطع و #علم حاصل کند که فلان چیز واجب یا حرام است همان بر او #حجّتِ_بالغه است، حتی اگر هیچ دلیل یا اماره‌‌ای وجود نداشته نباشد، و حتی اگر مکلّف حالتِ متعادل و طبیعیِ روحی و روانی نداشته باشد. 🔵🔹️🔹️ نکته‌ی۲: #دلیل‌نداشتن بر حکم شرعی این نیز نکته‌ی اساسی دیگری است که مجرای #اصول_عملیه را فراهم می‌کند؛ مرحوم #شیخ_انصاری این را به سه صورت فقد، اجمال و تعارض بر می‌گرداند؛ همان طور که ایشان در جلد دوم (ص۱۹) می‌نویسد: "... أن متعلّق الشكّ تارة الواقعة الكلية كشُرب التُّتُن و منشأ الشكّ فيه عدمُ النصّ، أو إجماله، أو تعارضه..."؛ همچنین روشن است که مراد ایشان از #شکّ در اینجا بی‌تردید #عدم_علم است. 🔹️ پُر واضح است که در نکته‌ی دوم نیز هیچ اهمّیّتی ندارد که مکلّفِ غیرِ عالِم در درونِ خود چه حالتی دارد؛ ظنّ ۸۰درصدی، ظنّ ۷۰درصدی، ظنّ۵۱درصدی و شکّ۵۰ ۵۰درصدی، احتمال ۴۹درصدی و ۳۰درصدی یا هر حالتِ دیگری که قابل تصوّر باشد؛ هیچ فرقی نمی‌کند و تنها #دلیل‌نداشتن مهمّ است. ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

✅ سعی‌ِ نگارنده بر این است که در سلسله نوشته‌جاتِ تحلیلی‌ای که تقدیم دوستان می‌شود دقیق بیندیشد، نکته‌هایی ناب را استخراج کند و عمیق بنویسد...

امام خامنه‌ای (دام ظله) فرمودند: "خیلی‌ها بودند و الان هم هستند که مایلند اسلام را بفهمند مُنتها راه فهمیدن اسلام را نمی‌شناسند و برای این که اسلام را درک بکنند نمی‌دانند به کجا باید مراجعه کنند؛ لذاست می‌بینیم این‌ها آنچه به عنوان اسلام ارائه می‌دهند در موارد زیادی یک مخلوط التقاطی در می‌آید؛ چیزی از اسلام و چیزی از مکاتب غیر اسلام و چیزی هم از درک و فهم شخص خود آنها که به اسلام ربطی ندارد، و این همه به پای اسلام گذاشته می‌شود." (تفسیر سوره‌ی جمعه؛ ص۱۴۸) ✴️@fegh_osoul_rafiee

دوستان عزیز! ✅ بدون استثنا تمام آن‌چه در کانالِ "دروس فقه و اصول محمد علی رفیعی" در قالبِ پیام‌های گوناگون علمی، طلبگی و... خدمت دوستان تقدیم می‌شود تحقیق‌شده و نوشته‌شده توسط بنده‌ی حقیر است، و مطلقاً هیچ پیامی از هیچ گروه و کانالی کپی نشده و نخواهد شد مگر با ذکر كامل منبع و مأخذ و بدون دخل و تصرّف. 🔻 کم و کاستی‌ و نقص، فراوان و همچنین توان و بضاعت، اندک؛ عذرخواهم. 🔵 اگر اساتید گران‌قدر و دوستان بزرگوار پیشنهاداتی برای رُشد و بهبود مباحث دارند و یا غلط و خطایی در فهم حقیر می‌بینند بی‌صبرانه منتظر تذکّر اساتید و دوستان هستم. یاعلی محمد علی رفیعی 📞 @Rafiee_kh ✴️@fegh_osoul_rafiee

مجتهد و اندیشمند بزرگ علوم اسلامی استاد دکتر مهدی مُحقِّق -که خود در محضر بزرگان حوزه‌ی علمیه عمری تتملذ کرده و به گواهیِ آنان به درجه‌ی اجتهاد رسیده است- می‌فرمودند: "بهترین مُعلِّمین تهران، من پیشِشون درس خُوندم؛ آمیرزا ابوالحسن شَعرانی... آشیخ محمدتقی آملی... آسیدکاظم عصّار...؛ بهترین استادها را داشتیم، چه در فلسفه و چه در کلام؛ آمیرزامحمدعلی مُدرّس تبریزی استادِ فقهِ من بودند در مدرسه‌ی سپهسالار...؛ [اَرزشِ آن] روشی که من از این‌ها آموختم، اَرزشِ آن بزرگی و متانت و بزرگواری‌ای که از ایشان یادگرفتم بیشتر از علمی بود که از ایشان آموختم." ✴️@fegh_osoul_rafiee

آقای زمانی قمشه‌ای از شاگردان علامه حسن‌زاده‌ی آملی (رضوان الله علیه) نقل می‌کند: "در سالی یادم هست که ایشان در لحظه‌ی تحویلِ سال نیز در کلاس حضور داشتند، و درس را به خاطر تحویلِ سال تعطیل نکردند." ✴️@fegh_osoul_rafiee

⛔ اگر در هر سال تنها ۳ ماه را تعطیل کنیم یعنی در بهترین دَه‌سالِ زندگیمان ۲ سال و نیم را به راحتی از دست داده‌ایم! 🚫 سه‌ماه‌تعطیلی برای بچه‌هاست...